|
LYME ZIEKTE (TEKENBEET, BORRELIA) |
 |
Wat u moet weten van tekenbeten en
Lyme-ziekte als u hiermee in aanraking komt door
uw werk
Iedereen die op
de één of andere manier met de natuur in
aanraking komt, moet rekening houden met de kans
dat hij of zij door een teek wordt gebeten en zo
Lyme-ziekte kan oplopen. Wegblijven uit bossen,
bosachtige omgeving en tuinen kunt u niet. Maar
u kunt zich wel, door het dragen van de juiste
kleding, redelijk beschermen tegen tekenbeten.
Voorkomen is altijd beter dan genezen. Het is
zaak om teken, die zich aan u hebben
vastgebeten, zo snel mogelijk te verwijderen.
Ook is het verstandig om de datum van een
tekenbeet meteen in uw agenda te noteren. Het
eerste zichtbare ziekteverschijnsel dat op
Lyme-ziekte wijst, is een rode, ringvormige
huiduitslag rond de tekenbeet. Maar er kunnen
ook andere, minder makkelijk te herkennen,
klachten optreden. Ga bij klachten die op
Lyme-ziekte kunnen wijzen snel naar de
bedrijfsarts of huisarts. Lyme-ziekte is vooral
in vroege stadia goed en snel, met een
antibioticum, te behandelen.
In de bovenstaande samenvatting staat wat u in
ieder geval moet weten, als u door uw werk in
contact komt met teken. Over tekenbeten en
Lyme-ziekte is veel meer te vertellen. In deze
handout worden een aantal vragen over teken en
Lyme-ziekte beantwoord. Indien u meer over deze
ziekte wilt weten, kunt u altijd contact opnemen
met uw bedrijfsarts.
TEKENBETEN
(N)IETS BIJZONDERS ?
Wie door zijn
of haar beroep veel in bossen en andere
natuurgebieden komt, heeft grote kans een
tekenbeet op te lopen. Vaak merkt u daar maar
weinig van. Thuisgekomen verwijdert u de teek
even. Was het maar zo simpel. Waren tekenbeten
alleen maar een vervelende bijkomstigheid van
het verblijven in de natuur. Helaas is dat niet
altijd het geval. Teken kunnen namelijk besmet
zijn met bacteriën en virussen. Via hun beet
kunnen ze die overdragen en zo infectieziekten
veroorzaken. In Oost-Europa bijvoorbeeld komt
een hersenontsteking voor die door een virus
wordt veroorzaakt en door een tekenbeet wordt
overgedragen. Deze ziekte die FSME heet, kennen
we in Nederland nog niet. Hier kennen we alleen
Lyme-ziekte.
Teken en
tekenbeten
Teken zijn parasieten.
Ze bijten zich vast in de huid van dieren en
mensen om bloed te zuigen. Ze doen dat
voornamelijk bij dieren. Via die dieren komen
teken in struiken en bomen terecht. Via die
struiken en bomen komen teken bij u. Mensen
kunnen niet besmet worden door geïnfecteerde
dieren, maar alleen door een rechtstreekse
tekenbeet.
Lang niet elke tekenbeet draagt
Lyme-ziekte over. Slechts 15 % van de teken in
Nederland is besmet. De teek hecht zich aan de
huid en zuigt zich via een snuitvormig orgaan
vol bloed. De bacteriën en virussen die zich in
het lichaam van de teek bevinden kunnen zo in
contact komen met het bloed van de 'gastheer'.
Dat gebeurt niet meteen. De teek neemt er de
tijd voor om zich vol bloed te zuigen. Hoe
langer de teek bezig is met bloedzuigen, hoe
groter de kans is op overdracht van de
besmetting.
Daarom is het zo belangrijk om
teken snel te verwijderen. Want hoe korter de
teek blijft zitten, hoe kleiner de kans op
besmetting is. Nog beter is het om zo veel
mogelijk te voorkomen dat u tekenbeten oploopt.
 |
 |
 |
| Ixodes ricinus (teek) |
Ixodes ricinus (teek) |
Ixodes ricinus (teek) |
Tekenbeten voorkomen
Voorkomen is altijd beter dan genezen. Maar het
voorkomen van tekenbeten valt niet mee: door uw
werk brengt u nou eenmaal veel tijd door in een
beboste omgeving of natuurgebieden. Bovendien is
het lastig of ondoenlijk voor u om steeds maar
van boven tot onderen ingepakt rond te lopen.
Toch moet u het vooral van uw kleding hebben:
broeken met lange pijpen en overhemden en truien
met lange mouwen. Die kleding moet bovendien
goed sluitend zijn. Want teken hebben de nare
gewoonte om door de kleinste openingen naar
binnen te kruipen. Dus: broekspijpen in laarzen
of sokken en overhemd of shirt in broek.
Kijk in ieder geval aan het einde van de dag
goed of u ergens op uw lichaam een teek hebt.
Bent u door een teek gebeten, noteer dan de
datum in uw agenda. Let vooral ook goed op
lichamelijke verschijnselen die op Lyme-ziekte
kunnen wijzen. Zoals de rode, ringvormige
huiduitslag rond de tekenbeet.
Het verwijderen van een teek
Bijt een teek zich aan u vast, probeer die dan
zo snel en goed mogelijk te verwijderen.
Desinfecteer de teek nooit voordat u hem eruit
trekt. De kans is dan namelijk groter dat u
wordt geïnfecteerd. Trek de teek er voorzichtig
uit met
behulp van duim en wijsvinger of - nog beter -
met een speciale tekenpincet of tick key (Tick Remover),
waarbij u moet voorkomen dat het lijf wordt
leeggeknepen. Desinfecteer hierna het wondje met
een watje, gedrenkt in alcohol.
Lyme ziekte, een
'nieuwe' ziekte
Lyme-ziekte is
een 'nieuwe' ziekte. Dat nieuw staat hier tussen
aanhalingstekens omdat ermee bedoeld wordt dat
de ziekte - ook in Nederland - weliswaar al
tientallen jaren bestaat, maar dat wij hem pas
sinds kort steeds vaker onderkennen.
Lyme is
de naam van een plaatsje in Connecticut USA dat
midden tussen de bossen ligt. In 1975 brak daar
een epidemie uit van gewrichtsaandoeningen. Dat
was het begin van intensief onderzoek in Amerika
en Europa. Uit dat onderzoek bleek dat het om
een ziekte ging die door een bacterie (Borrelia
burgdorferi) wordt veroorzaakt. Tevens ontdekte
men dat die bacterie door teken werd
overgedragen. Gewrichtsklachten zijn overigens
niet de enige verschijnselen bij Lyme-ziekte. De
ziekte kan ook aandoeningen van huid,
zenuwstelsel en hart veroorzaken.
Anti-stoffen
Het is inmiddels
bekend dat mensen, die door besmette teken
gebeten en geïnfecteerd zijn, antistoffen kunnen
maken (antistoffen worden gemaakt door het
lichaam dat pogingen doet om de bacterie
onschadelijk te maken). De antistoffen zijn vaak
pas een aantal maanden nadat de tekenbeet heeft
plaatsgevonden, terug te vinden in het bloed.
Een bloedtest zegt daarom niet altijd of iemand
wel of niet besmet is met de Lyme-ziekte. Ook
blijkt uit onderzoek bij medewerkers van
Staatsbosbeheer dat van de mensen met
anti-stoffen maar ongeveer een kwart ook
ziekteverschijnselen heeft gehad. Het hebben van
antistoffen betekent beslist geen bescherming
tegen Lyme-ziekte. Het is overigens nog onbekend
hoe lang die antistoffen in het bloed blijven.
Ziektebeeld
Lyme-ziekte kent drie opeenvolgende stadia.
Gelukkig is Lyme-ziekte in elk van die stadia
meestal met succes te behandelen. De
moeilijkheid bij Lyme-ziekte is dat er gevallen
bekend zijn waarbij eerste en/of tweede stadium
overgeslagen lijken te zijn en de patiënt alleen
de latere verschijnselen heeft. Omdat die latere
verschijnselen van Lyme-ziekte ook in andere
ziektebeelden passen, kan het gebeuren dat de
behandelend arts niet meteen aan Lyme-ziekte
denkt. Daarom moet u de arts ook altijd laten
weten dat u door uw werk met tekenbeten te maken
heeft (gehad).
Het
eerste stadium
Ter plaatse van de
tekenbeet kan een rode plek ontstaan, die
geleidelijk aan groter wordt en in het midden
weer verbleekt (erythema migrans). Er blijft
enige tijd een vage lichtrode ringvormige plek
rondom de tekenbeet bestaan. De tekenbeet zelf
is vaak niet meer te zien. Deze huidaandoening
(vaak weinig opvallende huiduitslag) ontstaat
meestal binnen 3 weken na de tekenbeet en blijft
vaak enkele maanden zichtbaar.
 |
 |
 |
| erythema chronicum migrans |
erythema chronicum migrans |
erythema chronicum migrans |
Het tweede stadium
Enkele weken tot maanden na de tekenbeet of
de (lichte) huiduitslag kunnen aandoeningen van
het zenuwstelsel, de gewrichten en/of het hart
ontstaan. De neurologische klachten kunnen
bestaan uit pijn in de armen of benen,
hoofdpijn, een aangezichtsverlamming, waardoor
het ooglid niet sluit en de mondhoek hangt en
dubbel zien. De gewrichtsklachten bestaan uit
opgezwollen pijnlijke gewrichten. Aandoeningen
van het hart veroorzaakt door Lyme-ziekte komen
zelden voor. Verschijnselen die daarop wijzen
zijn: een trage polsslag en de neiging tot flauw
vallen.
Het derde
stadium
Wanneer de neurologische
verschijnselen en gewrichtsklachten verergeren
en chronisch worden, spreekt men van het derde
stadium. Tot het derde stadium behoort ook een
huidaandoening die gelokaliseerd is aan handen,
onderarmen, onderbenen en/of voeten. De huid is
donkerrood tot paars verkleurd.
Behandeling
Er bestaat (nog)
geen vaccin tegen Lyme-ziekte. De ziekte kan dus
niet met medische middelen worden voorkomen,
maar wel worden behandeld en genezen. Als u
klachten hebt die aan Lyme-ziekte doen denken,
ga dan snel naar uw bedrijfsarts of huisarts.
Houdt uw bedrijfsarts altijd op de hoogte van
het verloop van de behandeling als u de ziekte
tijdens het werk hebt gekregen.
Lyme-ziekte
wordt behandeld met antibiotica. Welk
anti-bioticum wordt gebruikt en hoe het wordt
toegediend, hangt af van de
ziekteverschijnselen. Het resultaat van de
behandeling is in elk stadium van de ziekte
vrijwel altijd goed, alhoewel gewrichtsklachten
ook na behandeling nogal eens kunnen aanhouden.
Het is belangrijk dat u zich zo snel mogelijk
laat behandelen. Er is dan meer kans op succes.
Bij verwijzing naar een specialist moet de
huisarts beslist melding maken van de
mogelijkheid dat door het beroep en/of eerdere
ziekteverschijnselen sprake van Lyme-ziekte kan
zijn. Na uw genezing bent u niet immuun voor
Lyme-ziekte! U kunt opnieuw door tekenbeten
worden besmet!
Onderzoek
Denkt de arts aan
Lyme-ziekte, dan kan de diagnose gesteld worden
door lichamelijk onderzoek en (soms) door
bloedonderzoek. Soms kan het echter maanden
duren voordat het lichaam antistoffen
ontwikkelt. Vandaar dat het moeilijk kan zijn om
via bloedonderzoek vast te stellen of iemand
Lyme-ziekte heeft.
Onderzoek vooraf, zoals
regelmatig bloed prikken, heeft weinig nut bij
Lyme-ziekte. Om diezelfde reden die hierboven al
zijn genoemd en ook omdat iemand die vandaag nog
geen antistoffen heeft ze morgen wel kan hebben.
Bloedonderzoek heeft zelfs nadelen. Het kan ten
onrechte een gevoel van zekerheid geven. Want
ook als er geen antistoffen door het lichaam
worden gevormd, hoeft dan nog niet te betekenen
dat men de ziekte niet onder de leden heeft.
De beste vorm van onderzoek is uw lichaam goed
in de gaten te houden en bij elke klacht, die
maar even op Lyme-ziekte kan wijzen, contact op
te nemen met de bedrijfsarts of de huisarts.
Tot slot
Het is duidelijk dat
Lyme-ziekte, zeker na het eerste stadium, geen
alledaagse ziekte is. Dat wil echter niet zeggen
dat u zich voortaan grote zorgen moet maken als
u door een teek gebeten bent. Ten eerste is niet
elke tekenbeet besmettelijk. Ten tweede
veroorzaakt een besmette teek niet altijd een
infectie. Ten derde wil geïnfecteerd zijn niet
zeggen dat er ook ziekteverschijnselen zullen
optreden. Ten vierde kan de ziekte, nu men weet
hoe dit wordt veroorzaakt, meestal goed worden
behandeld.
|
