|
MOEDERVLEKKEN (NAEVUS NAEVOCELLULARIS) |
 |
WAT ZIJN MOEDERVLEKKEN ?
Moedervlekken
zijn goedaardige opeenhopingen van
pigmentvormende cellen in de huid. Het is een
normaal verschijnsel; vrijwel iedereen krijgt
meerdere moedervlekken, gemiddeld zo’n 25 per
persoon.
De officiële medische term voor deze
goedaardige moedervlek is naevus naevocellularis
(Engels: nevus,
mole, birthmark).
Naast
normale, goedaardige moedervlekken bestaan er
nog onrustige moedervlekken (dysplastische of
atypische naevus) en kwaadaardige moedervlekken
(melanomen).
Onrustige moedervlekken zijn
goedaardig, maar kunnen soms voorlopers van een
melanoom zijn. Een melanoom kan ontstaan uit een
onrustige moedervlek en een enkele keer zelfs
uit een gewone moedervlek, al is de kans dat een
moedervlek kwaadaardig wordt kleiner dan 1 op
een miljoen. Ook kan een melanoom spontaan in
tevoren normale huid ontstaan.
HOE
ONTSTAAN MOEDERVLEKKEN ?
Een moedervlek
is een onschuldige stoornis in de ontwikkeling
van de huid. Een enkele keer is een moedervlek
al bij de geboorte zichtbaar aanwezig (de
zogenaamde aangeboren of congenitale
moedervlek). De meeste moedervlekken ontstaan
tussen het derde en twintigste jaar. Na het
veertigste jaar kan het aantal moedervlekken
weer afnemen.
Het aantal moedervlekken wordt
bepaald door erfelijke factoren en door de mate
waarin de huid tijdens het leven aan zonlicht is
blootgesteld. Vooral (overmatige) blootstelling
aan de zon in de eerste 15 jaar van het leven is
van belang bij de vorming van moedervlekken.
WAT ZIJN DE VERSCHIJNSELEN ?
Moedervlekken zijn zichtbaar als bruine of
zwarte vlekjes, meestal vlak, maar ook wel eens
verheven of duidelijk bol of hobbelig. Ze kunnen
in grootte, vorm of kleur nogal van elkaar
verschillen. Kenmerkend is dat de vorm en
pigmentatie regelmatig zijn. Hieronder een
aantal verschillende soorten moedervlekken:
 |
 |
 |
| moedervlek (naevus) |
moedervlek (naevus) |
moedervlek (naevus) |
 |
 |
 |
| junctional naevus |
dermale naevus |
compound naevus |
 |
 |
 |
| moedervlek (naevus) |
naevus
papillomatosus |
n. pigmentosus et pilosus |
WANNEER MOET IK ME ZORGEN
MAKEN OVER EEN MOEDERVLEK ?
De meeste
moedervlekken zijn goedaardig, maar het komt
voor dat ze 'onrustig' worden (daarmee wordt
bedoeld: de moedervlek begint te veranderen in
de richting van kwaadaardig).
Een onrustige
moedervlek is onregelmatiger van vorm en
pigmentatie (d.w.z. verschillende tinten bruin
tot zwart naast elkaar in dezelfde moedervlek)
en vaak is er ook sprake van een roodachtige
verkleuring.
Een onrustige moedervlek
is te herkennen aan de volgende veranderingen:
- groter worden
- van kleur of
kleursamenstelling veranderen
- van vorm
veranderen
- jeuken, steken of pijn doen
-
korstjes vertonen
- bloeden
In veel
gevallen zullen deze verschijnselen berusten op
onschuldige veranderingen in de moedervlek, maar
het is - in voorkomende gevallen - altijd
raadzaam uw huisarts of dermatoloog te
raadplegen om te zien of er geen sprake is van
kwaadaardige verandering in de moedervlek.
Een melanoom is meestal groter dan een gewone
moedervlek, de vorm is grillig en asymmetrisch
en de pigmentatie is vaak onregelmatig. Naast
bruin en zwart kunnen de kleuren rood, paars,
blauw, grijs, wit of een combinatie van
verschillende kleuren voorkomen. De foto's
hieronder zijn van melanomen: ze zijn allemaal
niet-symmetrisch, ze zijn allemaal gegroeid de
laatste tijd, en er zijn verschillende
kleurveranderingen aanwezig:
 |
 |
| bruin, zwart
roze-wit |
licht en
donkerbruin |
 |
 |
| zwart, rood
|
zwart, wit-roze,
bruin |
Voor meer informatie over het
verschil tussen een gewone moedervlek en een
kwaadaardige moedervlek: zie de
folder over melanoom.
HOE WORDT
DE DIAGNOSE GESTELD ?
Op grond van de
uitwendige verschijnselen kan door een in dit
opzicht ervaren arts in veel gevallen met
zekerheid de diagnose gewone of onrustige
moedervlek, d.w.z. goedaardige moedervlek,
worden gesteld. Een hulpmiddel daarbij kan de
dermatoscoop zijn: een loep waarmee de huid
enkele tientallen malen vergroot kan worden.
Bij twijfelgevallen en bij duidelijke verdenking
op melanoom zal altijd microscopisch onderzoek
nodig zijn, waarmee de laatste twijfel kan
worden weggenomen. Voor het microscopisch
onderzoek moet de moedervlek of het melanoom
onder plaatselijke verdoving worden verwijderd.
WAT IS DE BEHANDELING ?
Een
goedaardige moedervlek is een normaal
verschijnsel en geen ziekelijke/abnormale
afwijking en hoeft dus ook niet behandeld te
worden. Soms wil de patiënt uit cosmetisch
oogpunt een moedervlek laten verwijderen, of
omdat de moedervlek uitsteekt en steeds kapot
gaat. Verwijderen
kan op verschillende manieren. Bolvormige
moedervlekken worden meestal in het niveau van
de huid met een scherp mes er af gesneden
(shave-excisie wordt dit genoemd), en daarna
wordt de bodem dichtgebrand om bloedingen te
stelpen (elektrocoagulatie). Moedervlekken die
wat dieper in de huid zitten worden er
uitgesneden in de vorm van een ovaal (excisie)
en daarna wordt de wond gehecht. Alleen
wegbranden of verwijderen met laser kan ook. Indien er ook maar de
geringste verdenking op melanoom (kwaadaardige
moedervlek) bestaat, zal de moedervlek worden
weggesneden met een randje er omheen en microscopisch worden onderzocht.
RISICOFACTOREN EN WAT KUNT U ZELF NOG
DOEN ?
De belangrijkste risicofactor voor
het krijgen van een melanoom is de erfelijke
aanleg. Het risico neemt toe naarmate er
meerdere familieleden een melanoom hebben.
Een kleine risicofactor voor het ontstaan van
een melanoom is: het hebben van veel (meer dan
100) gewone moedervlekken of 3 of meer onrustige
moedervlekken. Bij mensen met een bleke huid,
met sproeten of blond/rossig haar is het risico
op melanoom ook licht verhoogd. Dit zijn
allemaal factoren die vastliggen en niet
beïnvloed kunnen worden. De enige bekende
risicofactor die wel beïnvloed kan worden, is
blootstelling aan teveel zonlicht.
Zonlichtverbrandingen op jonge leeftijd
vergroten het risico op het krijgen van een
melanoom. Het is zeker bij kleine kinderen aan
te raden overmatige blootstelling aan zonlicht
te vermijden. Er zijn ook aanwijzingen, dat
regelmatig zonnebankgebruik het risico op
melanoom kan vergroten.
Bij het melanoom is het van groot belang
dat de afwijking in een zo vroeg mogelijk
stadium ontdekt wordt. In een vroeg stadium is
deze vorm van huidkanker meestal uitstekend te
genezen. In een later stadium ontstaan
uitzaaiingen, die een groot gevaar zijn voor de
gezondheid, vaak met dodelijke afloop. Het is
daarom van groot belang dat u een arts
raadpleegt als u veranderingen opmerkt aan een
moedervlek, als u een vreemde moedervlek
ontdekt, of als u klachten heeft van een
moedervlek.
Een klein percentage mensen heeft
zo’n groot risico op het krijgen van een
melanoom, dat regelmatige controle door een
dermatoloog gewenst is. Als u vele tientallen
opvallende moedervlekken heeft en/of twee of
meer familieleden met een melanoom zou u tot die
categorie kunnen behoren. Het is raadzaam dat u
in dat geval uw huisarts raadpleegt.
Ook
aangeboren moedervlekken kunnen in zeldzame
gevallen kwaadaardig worden. Het risico is
afhankelijk van de grootte van deze
moedervlekken. Bij kleine aangeboren
moedervlekken is het risico heel klein.
WAT ZIJN DE VOORUITZICHTEN ?
Dankzij
de aandacht die er al vele jaren in diverse
voorlichtingscampagnes en in de media aan het
melanoom is besteed, wordt deze vorm van
huidkanker in een steeds vroeger stadium
ontdekt. Mensen met verdachte verschijnselen
gaan eerder naar de huisarts dan vroeger het
geval was. Hierdoor zijn de vooruitzichten van
mensen met een melanoom de laatste 30 jaar
aanzienlijk verbeterd. Verreweg het merendeel
van de melanoompatiënten krijgt tegenwoordig na
verwijdering nooit meer opnieuw klachten.
|
