|
SCHURFT (SCABIES) |
 |
WAT IS SCHURFT ?
Schurft (officiële
naam: scabiës) is een besmettelijke huidziekte,
die wordt veroorzaakt door de schurftmijt. Dit
is een minuscuul insect (spinachtige) dat leeft
in de oppervlakkige laag van de huid (de
hoornlaag). De schurftmijt graaft gangetjes in
de hoornlaag en legt er eieren in waar
vervolgens weer jonge schurftmijten uitkomen. De
enzymen en andere producten die door de mijten
worden afgescheiden veroorzaken hevige jeuk, en
soms een uitgebreide jeukende huiduitslag. De
aandoening jeukt vreselijk, vooral ’s nachts.
Schurft is een vervelende, maar
geen ernstige ziekte. De aandoening is goed te
behandelen. Het is daarbij wel zeer belangrijk
dat mensen in de directe omgeving van de patiënt
met schurft meebehandeld worden, ook wanneer zij
helemaal geen jeuk of huidafwijkingen hebben.
Schurft duidt niet op een gebrek aan hygiëne.
Iedereen kan het krijgen.
 |
|
schurftmijt in de huid |
HOE ONTSTAAT SCHURFT ?
Schurft wordt
veroorzaakt door de schurftmijt Sarcoptes
scabiei. Dit is een parasiet, die alleen bij
mensen voorkomt. De vrouwelijke mijt is ongeveer
0.4 x 0.3 mm groot en is net te klein om met het
blote oog te kunnen zien. Deze vrouwelijke
mijten graven een gangetje in de hoornlaag van
de huid met een lengte van ongeveer 1 cm, waarin
ze eitjes leggen. De jeuk wordt veroorzaakt door
een afweerreactie van het lichaam tegen de
uitwerpselen van de schurftmijt. Over het
algemeen heeft een patiënt met schurft tussen de
10 en de 15 levende volwassen vrouwelijke
schurftmijten op het lichaam.
HOE
KUN JE SCHURFT OPLOPEN ?
De schurftmijt
wordt gewoonlijk overgebracht door direct
huidcontact met een besmette persoon. Kinderen
in een gezin zijn vaak allemaal besmet. Met
elkaar in één bed slapen - al dan niet met
seksueel contact - kan besmetting tot gevolg
hebben. Daarnaast kan schurft opgelopen worden
door het slapen in een bed met besmet beddengoed
en door het dragen van besmette kleding van
iemand met schurft. Een logeerpartij bij de
familie of een bezoek aan een eenvoudig hotel
waar de beddensprei nooit in de was gaat is al
voldoende om het op te lopen. Epidemieën van
schurft worden nogal eens gezien in
ziekenhuizen, verzorgingshuizen en
verpleeghuizen. De intensieve contacten tussen
veel mensen spelen daarbij een belangrijke rol.
Ook in studentenhuizen komt het vaak voor.
WAT ZIJN DE VERSCHIJNSELEN ?
Twee tot 6 weken na de besmetting met de
schurftmijt ontstaan er huidafwijkingen, die
vooral ’s nachts heftig jeuken. Het meest
kenmerkend is een schilferend gangetje van
maximaal 1 centimeter, soms met een klein
blaasje aan het einde. Deze gangetjes worden
vooral gezien aan de handen, maar kunnen bij
schurft ook ontbreken. Verder zijn er kleine
pukkeltjes die vaak opengekrabd en ontstoken
zijn. Daarnaast kunnen blaasjes voorkomen,
etterpuistjes en grotere pukkels. Soms ontstaat
een uitgebreide huiduitslag die kan lijken op
eczeem. Door krabben kunnen bacteriële infecties
optreden.
De huidafwijkingen bij schurft
zijn vooral gelokaliseerd tussen de vingers, op
de onderzijde van de polsen, in de oksels, in de
flanken, op de voeten en de enkels. Ook op de
billen komt het vaak voor. Bij mannen
zijn de penis en de balzak (het scrotum) vaak
aangedaan en bij vrouwen de huid rond de tepels.
Bij volwassenen zijn er haast nooit afwijkingen
in het gezicht of op het behaarde hoofd, maar
bij heel jonge kinderen komt dat wel voor.
 |
 |
 |
| gangetjes bij de pols |
gangetjes bij de pols |
schurft
bij baby |
Een ernstige vorm van schurft
is de zogenaamde scabies Norvegica (genoemd naar
Noorwegen, waar het voor het eerst werd gezien).
Deze vorm van schurft wordt gezien bij mensen
met verminderde afweer, bijvoorbeeld door AIDS,
door het gebruik van medicijnen die de afweer
onderdrukken en bij zeer oude mensen. Deze
patiënten hebben soms duizenden mijten op en in
de huid en zijn dus zeer besmettelijk, maar
hebben door de verminderde afweer geen jeuk.
 |
 |
 |
| scabies
Norvegica bij HIV |
scabies
Norvegica |
scabies
Norvegica |
Foto scabies Norvegica midden: Ukster1 -
Wikimedia (Creative Commons License 1.0
- Public Domain Image). Foto scabies Norvegica rechts: Ekmekci
TR, Koslu A.
Dermatology Online Journal 2006;12(6):23. (Creative Commons License 4.0
-
Public
Access Journal).
HOE WORDT
DE DIAGNOSE GESTELD ?
Bij patiënten die
het kenmerkende beeld hebben van gangetjes aan
de handen is de diagnose eenvoudig te stellen,
vooral ook wanneer er mensen in de omgeving met
jeuk blijken te zijn. Ook ontstoken jeukbulten
op penis en balzak zijn zeer kenmerkend voor
schurft. Niet altijd is het echter zo
gemakkelijk. Omdat schurft op veel andere
huidziekten kan lijken komt het soms voor dat
mensen weken tot maanden er mee rondlopen
voordat iemand aan de mogelijkheid van schurft
denkt. Soms wordt wel aan schurft gedacht, maar
kan het niet met zekerheid worden bewezen dat
het schurft is. Als het er heel erg op lijkt
wordt dan voor de zekerheid toch een behandeling
gegeven tegen schurft.
Echt bewijzen dat
het schurft is kan als de schurftmijt gezien
wordt onder de microscoop in schraapsel van de
huid. Hiervoor wordt met een mesje wat van de
hoornlaag afgeschraapt of gesneden, op de meest
verdachte plekken. Dit flintertje huid moet
vervolgens een kwartiertje weken in een KOH
(kaliumhydroxide) oplossing. Hierdoor vervagen
de cellen en is een eventuele mijt of eieren
goed te zien onder de microscoop. Een andere
methode is de huid van heel dichtbij bekijken
met een dermatoscoop (een verlicht vergrootglas)
met een druppeltje olie er onder. Met deze
dermatoscopie zijn grotere mijten soms zo te
zien.
 |
|
 |
| volwassen schurftmijt |
volwassen schurftmijt |
eierleggend vrouwtje |
Scabiesmijt (levend) gefilmd door de microscoop.
HOE
WORDT SCHURFT BEHANDELD ?
Schurft kan
worden behandeld door het hele lichaam in te
smeren met permetrinecrème (Loxazol), of door
ivermectine tabletten (Stromectol) in te nemen.
Belangrijk is dat alle gezinsleden en
personen waar contact mee is tegelijkertijd
worden behandeld, en dat ook alle kleren en
beddengoed gewassen worden. Na het insmeren van
het hele lichaam of het innemen van de tabletten
moet men schone gewassen kleren aantrekken en in
een schoon bed stappen !
WAT KAN IK
GEBRUIKEN TIJDENS ZWANGERSCHAP EN BORSTVOEDING ?
Bij zwangerschap heeft permetrine de
voorkeur. Permetrine wordt niet in grote
hoeveelheden opgenomen via de huid, daarom durft
men het tegenwoordig ook wel voor de indicatie
schurft aan zwangeren en vrouwen die
borstvoeding geven voor te schrijven. Er zijn
geen aanwijzingen dat het schadelijk is.
Permetrine wordt ook gebruikt voor hoofdluis.
Daar is het advies: niet gebruiken tijdens
zwangerschap. Dat lijkt tegenstrijdig met het
bovenstaande, maar dat is niet zo: bij hoofdluis
zijn er goede alternatieven, namelijk het
mechanisch verwijderen van de luizen en neten
door elke dag goed te kammen met een netenkam.
Er bestaat nog een veilig alternatief voor de
behandeling van schurft bij zwangeren en kleine
kinderen, namelijk benzoylbenzoaatsmeersel 25%.
Maar dat is minder effectief en moet daarom drie
keer worden aangebracht.
Ivermectine mag niet
tijdens zwangerschap en lactatie worden
gebruikt, en ook niet bij kinderen die minder
wegen dan 15 kg.
PRODUCTEN TEGEN
SCHURFT
Permetrine 5% Crème (Loxazol).
Een tube van 30 g kost circa 15.00 €.
Nodige
hoeveelheid voor het hele lichaam: 2 mnd-1 jr: 5
g, 1-5 jr: 10 g, 5-12 jr: 15 g,
volwassenen: 30 g.
Niet gebruiken: bij
overgevoeligheid voor bestanddelen.
Permetrine moet 8-12 uur inwerken en kan daarna
worden afgespoeld met water en zeep. Na 1 week
herhalen.
Benzylbenzoaat 25% Smeersel FNA. Een fles van
300 ml kost circa 8.00 €.
Nodige hoeveelheid
voor het hele lichaam: 150-250 ml.
Benzylbenzoaat moet 24 uur inwerken en moet na
24 uur en na 1 week opnieuw worden aangebracht
(in totaal dus 3 keer insmeren, op dag 1, op dag
2, en na 1 week) . In totaal dus 2 flessen van 300 ml
afhalen bij de apotheek per volwassene.
Ivermectine tabletten (Stromectol) à 3 mg. Een
doosje met 6 tabletten kost circa 32.00 €
Nodige hoeveelheid (eenmalig in te nemen):
15-24 kg: 1 tab
25-35 kg: 2 tab
36-50 kg: 3 tab
51-65 kg: 4 tab
66-79 kg: 5 tab
> 80
kg: 6 tab
Niet gebruiken bij
overgevoeligheid voor één van de bestanddelen,
zwangerschap en borstvoeding, en niet gebruiken
bij kinderen lichter dan 15 kg en/of jonger dan
5 jaar. Na 1 week herhalen.
HOE MOET IK MIJ INSMEREN
MET DE CREME ?
Het is absoluut
noodzakelijk dat alle gezinsleden een
behandeling krijgen, ook wanneer ze zelf geen
jeuk of huiduitslag hebben. Ook de partner van
de patiënt met schurft moet worden meebehandeld.
Iedereen moet zo snel mogelijk en op hetzelfde
moment worden behandeld.
Een goed
tijdstip voor behandeling is ’s avonds. De
volgende ochtend zijn de mijten in de huid dood
en kunnen onder de douche de nog rondlopende
mijten worden verwijderd zodat deze zich na het
afdouchen van de crème niet opnieuw kunnen
ingraven in de behandelde persoon. Zorg dat alle
kleding in de was gaat vóór het douchen zodat na
het douchen geen ‘vuile’ was meer aangeraakt
hoeft te worden. Na het afdouchen van de crème
kan men namelijk weer opnieuw geïnfecteerd
raken.
De crème aanbrengen op schone,
droge en afgekoelde huid. Dus geen douche nemen
van tevoren, want als de huid nat en warm is
worden de middelen gedeeltelijk opgenomen in het
lichaam, wat niet de bedoeling is. Alleen van
tevoren wassen als de huid heel erg vervuild is
(zwervers). In dat geval wachten met insmeren
tot de huid goed droog is.
Het hele
lichaam met uitzondering van het hoofd insmeren
vanaf de kaakrand tot onder de voetzolen. Bij
kinderen tot vier jaar, personen met scabies
crustosa of verminderde afweer en bedlegerigen
óók het hoofd meebehandelen, vooral achter de
oren. Speciale aandacht besteden aan alle
huidplooien, met name die van vingers en tenen
en rond de genitaliën.
Nagels
kortknippen en het middel ook onder de nagels
aanbrengen. Gebruik eventueel een zachte
tandenborstel daarvoor.
Voorkom dat het
middel in ogen, mond, of op andere slijmvliezen
komt (pas op voor huid-mondcontact, trek baby’s
bijvoorbeeld handschoentjes en sokjes aan).
Wanneer toch contact heeft plaatsgevonden:
spoelen met veel water.
Het is
onmogelijk om jezelf volledig in te smeren
(rug!). De persoon die smeert, dient
wegwerp handschoenen te dragen.
Het is
de bedoeling dat de crème langdurig in contact
is met de huid. Dus bij tussentijds handen
wassen, toiletbezoek, verwisselen van luiers of
incontinentiemateriaal: bijsmeren.
Gebruik tijdens de behandeling geen
schoonheidsproducten en crème
Op de
ochtend na het insmeren (8 tot 12 uur na het
aanbrengen van de crème) moet het gehele lichaam
onder de douche goed worden gewassen.
Na het douchen het lichaam afdrogen met een
schone handdoek en schone kleren aantrekken.
HOE MOET IK DE TABLETTEN INNEMEN ?
Neem alle tabletten tegelijk in. Het maakt niet
uit op welk moment van de dag, maar u moet
ivermectine innemen met water op de lege maag.
Ook na de behandeling mag u twee uur niet eten
of drinken (wel water). De dosering is
afhankelijk van uw lichaamsgewicht.
Ga
daarna onder de douche en trek schone kleren
aan. Ga na 24 uur opnieuw onder de douche en
trek schone kleren aan.
WAT MOET IK
DOEN MET DE KLEREN EN HET BEDDEGOED ?
Alle kleren die in de afgelopen 3 dagen gedragen
zijn en op 60 °C kunnen worden gewassen gaan de
was in, evenals het beddengoed. Bij wassen of
laten ronddraaien in een droogtrommel op een
temperatuur van boven de 50 °C gedurende
minimaal 10 minuten worden de aanwezige mijten
gedood.
Kledingstukken die niet op deze
temperatuur (of helemaal niet) mogen worden
gewassen moeten gedurende een week worden gelucht bij kamertemperatuur. Wat
ook kan is een week lang bewaren in een dichtgebonden
vuilniszak (ook geschikt voor knuffeldieren).
De overleving van de mijt is afhankelijk van
omgevingstemperatuur en luchtvochtigheid. In het
algemeen overleven mijten drie dagen bij
kamertemperatuur (18-20°C) niet. Jonge mijten
kunnen het wel een week overleven.
Na de
behandeling in een schoon bed stappen, d.w.z.
met schone kussenslopen, lakens of
dekbedovertrek en matrashoes. De matras en het
kussen hoeven niet gereinigd te worden. Laat
matras en kussen overdag onopgemaakt tot voor
het slapen gaan. Draai de matras om. Dekens
moeten gedurende een week worden gelucht alvorens
zij weer kunnen worden gebruikt.
Bij
uitgebreide scabies (scabies Norvegica) is het
verstandig om ook de dekbedden eerst een week
lang te
luchten.
HERHALEN VAN DE
BEHANDELING NA 1 WEEK
Als de
schurft behandeld is met permetrine
crème, ivermectine tabletten, of 3 x
benzylbenzoaatsmeersel, en alle schoonmaak maatregelen nauwkeurig worden
uitgevoerd, zoals hierboven beschreven, zal de
schurft nagenoeg zeker verdwenen zijn. Omdat er
soms toch iets mis gaat, bijvoorbeeld een stukje
huid dat niet goed is ingesmeerd, of
herbesmetting door kleding, meubels,
huisgenoten, wordt vaak geadviseerd om de
behandeling na 1 week te herhalen. Daarna ook
weer kleding en beddengoed in de was doen.
Doorgaans is de jeuk binnen 3 dagen
aanzienlijk verbeterd, maar het kan wel 3 tot 4
weken duren tot de huidafwijkingen en de jeuk
geheel verdwenen zijn. De jeuk wordt veroorzaakt
door allerlei producten die door de mijten zijn
achtergelaten in de bovenste laag van de huid,
de hoornlaag. De huid vernieuwt zich zelf in
circa 2 weken, dus dit groeit er vanzelf uit.
Wacht dit rustig af, denk dus niet dat de
therapie niet is aangeslagen! Bij erge jeuk kan
een corticosteroïdcrème worden voorgeschreven.
De crèmes die voor scabies worden voorgeschreven
kunnen soms ook irritatie en jeuk veroorzaken.
Besef dat een deel van de jeuk psychologisch is.
Zodra het woord schurft valt, krijgt iedereen
jeuk.
SCABIES
NORVEGICA (CRUSTOSA) EN EPIDEMIEËN
Bij
gevallen van scabiës Norvegica en bij epidemieën
in bijvoorbeeld een ziekenhuis wordt voor de
behandeling vaak gebruik gemaakt van ivermectine
tabletten. Bij hardnekkige gevallen worden soms
zowel de crèmes als de tabletten tegelijk
gebruikt. Bij bestrijding van schurft in grotere
groepen, zoals bij een epidemie in een verpleeg-
of verzorgingstehuis, wordt de GGD
ingeschakeld.
WAT KUNT U ZELF NOG
DOEN ?
Veel mensen schamen zich wanneer
er in hun gezin schurft blijkt te zijn
opgetreden. Dat is begrijpelijk maar niet nodig.
Het oplopen van schurft duidt bijvoorbeeld niet
op een gebrek aan hygiëne. Toch lijkt het
verstandig om niet aan iedereen in uw omgeving
te vertellen dat u schurft heeft gehad. De
ervaring leert dat veel mensen dan jeuk gaan
voelen en bang zijn dat ze het ook opgelopen
hebben, terwijl dat helemaal niet zo hoeft te
zijn.
WAT ZIJN DE VOORUITZICHTEN ?
Schurft kan met eenvoudige middelen
helemaal genezen worden. Komt het toch terug,
dan kan dat komen doordat de behandeling niet
nauwkeurig genoeg is toegepast of dat iemand uit
de omgeving niet meebehandeld is. Houd er wel
rekening mee dat het na behandeling nog enkele
weken kan duren voordat alle verschijnselen weer
geheel verdwenen zijn.
SAMENVATTING: WAT MOET IK DOEN ?
De
hoeveelheid informatie in deze folder is groot.
Hieronder staan de belangrijkste acties nog eens
samengevat:
Behandeling met permetrine
crème:
| 1. |
Ik waarschuw al mijn
huisgenoten en anderen die mogelijk besmet kunnen zijn |
| 2. |
Ik haal genoeg crème op
om iedereen tegelijk te behandelen |
| 3. |
Ik doe alle kleren die
ik de afgelopen 3 dagen heb gedragen, en het beddengoed in de was op 60 graden.
Wat niet zo heet gewassen mag worden stop ik een week lang in
een afgesloten vuilniszak. |
| |
Ik smeer
mij helemaal van top tot teen in met de crème (niet douchen
van te voren). |
| |
Daarna trek ik schone
kleren aan. 's Avonds stap in een schoon bed. |
| 4. |
De
volgende ochtend (na 8-12 uur inwerken) spoel ik de crème
onder de douche af en trek opnieuw schone kleren aan. |
| 5. |
Ik doe opnieuw al het beddengoed
en gedragen kleding in de was op 60 graden. Als het dekbed of de
dekens niet zo heet gewassen mogen worden dan hang ik ze te
luchten (een week lang). Ik draai de matras om en maak het
bed niet op, dat doe ik 's avonds pas. |
| 6. |
Na een week smeer ik mij
nog een keer helemaal van top tot teen in met de crème. |
| |
Daarna trek ik schone
kleren aan en stap in een schoon bed. |
Behandeling met
ivermectine tabletten:
| 1. |
Ik waarschuw al mijn
huisgenoten en anderen die mogelijk besmet kunnen zijn |
| 2. |
Ik haal genoeg tabletten
op om iedereen tegelijk te behandelen |
| 3. |
Ik neem de tabletten in,
doe alle kleren die ik de afgelopen 3 dagen heb gedragen, en
het beddengoed in de was op 60 graden, en neem een douche.
Wat niet zo heet gewassen mag worden stop ik een week lang in
een afgesloten vuilniszak. |
| |
Daarna trek ik schone
kleren aan. 's Avonds stap in een schoon bed. |
| 4. |
De
volgende ochtend doe ik opnieuw al het beddengoed en
gedragen kleding in de was op
60 graden. Als het dekbed of de dekens niet zo heet gewassen mogen
worden dan hang ik ze te luchten (een week lang). Ik draai de
matras om en maak het bed niet op, dat doe ik 's avonds pas. |
| 5. |
24 uur na het innemen
van de tabletten douche ik opnieuw en trek daarna opnieuw
schone kleren aan. |
| 6. |
Na een week neem ik nog
een keer de tabletten in. |
| |
Daarna trek ik schone
kleren aan en stap in een schoon bed. |
|
