SCHIMMELINFECTIE VAN DE HUID |
|
WAT IS EEN SCHIMMELINFECTIE VAN DE HUID?
Wat een schimmel is weet iedereen wel die een
keer vergeten is om een oud brood weg te gooien.
Er zijn heel veel verschillende soorten
schimmels in de wereld. Sommige soorten daarvan
komen voor op de huid of elders in het lichaam.
Ze hebben een voorkeur voor vochtige plekken,
bijvoorbeeld tussen de tenen (voetschimmel), in
de liezen, of in een kloofje van de mondhoeken.
Behalve schimmels zijn er ook nog
gisten.
Een gist bestaat uit 1 cel (onder de microscoop
te zien als een bolletje) en een schimmel
bestaat uit meerdere cellen die aan elkaar
vastzitten (onder de microscoop te zien als
draden). Omdat sommige schimmels zowel in de
vorm van bolletjes als draden kunnen groeien is
dat verschil in de praktijk niet zo belangrijk.
|
|
|
beschimmeld brood |
schimmel draden
(hyphen) |
gistbolletjes en
draden |
Foto rechts: Goodman - Flickr (Creative Commons License 2.0).
IS HET ABNORMAAL OM EEN SCHIMMEL OP DE HUID TE
HEBBEN ?
Het aantreffen van een schimmel
of gist op de huid is niets bijzonders. De huid
van de mens is normaal bevolkt door allerlei
bacteriën en schimmels of gisten. Alleen
pasgeboren baby's hebben nog geen bacteriën en
schimmels op de huid. Maar die komen er al vrij
snel na de geboorte op. Pasgeboren baby's die
borstvoeding krijgen, kunnen bijvoorbeeld een
schimmelinfectie van de mondholte krijgen. Dit
heet spruw, het wordt veroorzaakt door
Candida
albicans. Soms wordt dat behandeld met een
anti-schimmel kuur, maar het gaat ook vanzelf
over. Deze schimmelsoort Candida albicans komt
als een normale bewoner voor in de mondholte, in
de vagina en in de darm, maar groeit daar niet
in grote hoeveelheden en veroorzaakt geen
klachten. Maar als het evenwicht verstoord raakt
kan de schimmel gaan groeien en wel klachten
veroorzaken. Dit gebeurt vooral na een
antibiotica kuur. De antibiotica doden bepaalde
bacteriën op de huid, in de mondholte en in de
vagina waardoor de schimmels de kans krijgen om
te gaan groeien. Dit is de reden waarom vrouwen
na een antibioticakuur last kunnen hebben van
verhoogde vaginale afscheiding.
Ook als
de afweer gestoord is kunnen schimmels gaan
groeien. Dat komt bijvoorbeeld voor bij
patiënten met HIV, maar ook bij patiënten die
middelen gebruiken die de afweer onderdrukken,
zoals prednison. Patiënten die prednison
gebruiken kunnen bijvoorbeeld makkelijk een
Candida infectie van de mondholte krijgen,
vooral als ze ook nog een antibiotica kuur
hebben gehad.
Er zijn gisten die thuis
horen op de huid maar soms problemen
veroorzaken. Een voorbeeld is de gist
Malassezia. Deze zit bij iedereen op de huid,
vooral op het behaarde hoofd. Bij sommige
personen veroorzaken deze gisten irritatie van
de huid in de vorm van roodheid of schilfering.
Ze kunnen op de hoofdhuid
hoofdroos veroorzaken, ze kunnen in het
gezicht eczeem veroorzaken (seborroisch
eczeem), en ze kunnen op het lichaam
schilfering en kleurverschillen veroorzaken (pityriasis
versicolor).
|
|
|
hoofdroos |
seborroisch eczeem |
pityriasis versicolor |
En er zijn
ook schimmels die niet thuis horen op of in de
huid. Dit zijn gevaarlijke schimmels die de
diepte in groeien (ook wel diepe mycosen
genoemd). Dat kunnen zijn bijzondere schimmels
die opgelopen zijn in de tropen, maar ook gewone
schimmels die hun kans grijpen bij patiënten met
een ernstig gestoorde afweer. Diepe mycosen
kunnen veel schade veroorzaken en zijn moeilijk
te behandelen. Gelukkig zijn ze wel heel erg
zeldzaam.
De meeste schimmelinfecties
ontstaan echter zomaar, bij gezonde mensen.
Schimmels kunnen groeien in de ruimte tussen de
tenen en daar kloofjes veroorzaken
(voetschimmel). Schimmels kunnen ook zomaar in
de nagels groeien (schimmelnagels). Kleine
kinderen kunnen zomaar een ringvormig
uitgroeiende schimmel infectie krijgen
(ringworm) of een schimmelinfectie van het
behaarde hoofd (tinea capitis).
WAT
VOOR SOORTEN SCHIMMELINFECTIES ZIJN ER ?
De volgende huidafwijkingen kunnen door
schimmels worden veroorzaakt:
Nederlandse term |
medische term |
folder |
Schimmel nagels (kalknagels) |
onychomycosis |
folder |
Voetschimmel
(zwemmerseczeem) |
tinea pedis |
folder |
Schimmel infectie van het
behaarde hoofd |
tinea capitis |
|
Schimmel infectie van de vagina |
candida
vaginitis |
folder |
Schimmel infectie van de
mondholte (spruw) |
candida oris |
|
Schimmel infectie van de mondhoeken |
anguli infectiosi, perlèche |
|
Schimmel infectie van de baardstreek |
tinea
barbae |
|
Schimmel infectie van de
plooien (liezen, oksels) |
candidiasis
intertriginosa |
|
Ringworm
(schimmelplek op het lichaam) |
tinea corporis |
folder |
Gistinfectie van het
lichaam |
pityriasis versicolor |
folder |
Hoofdroos (overgroei
gisten op het behaarde hoofd) |
pityriasis
capitis |
folder |
Eczeem gezicht door
overgroei van gisten |
seborroisch eczeem |
folder |
Gistinfectie van de
haarzakjes |
pityrosporon folliculitis |
|
Systemische schimmel infectie |
systemische
mycose |
|
Diepe schimmelinfectie |
diepe
mycose |
|
Schimmel nagels
(kalknagels) Schimmelnagels zijn brokkelige
verdikte nagels waar een schimmel in groeit. De
medische term is onychomycose. Schimmels nagels
worden meestal veroorzaakt door Trichophyton
rubrum en andere Trichophyton soorten, maar ook
door Candida albicans (vooral als men veel met
de handen met water in aanraking komt). Zie
verder onder
schimmelnagel / kalknagel.
Voetschimmel (zwemmerseczeem)
Voetschimmel is
een schimmel infectie van de huid tussen de
tenen. In de plooien tussen de tenen is het
meestal vochtig en broeierig, een ideale plaats
voor schimmels zoals Candida albicans.
Voetschimmel kan ook langs de voetrand zitten.
Zie verder onder
voetschimmel.
Schimmel infectie van
het behaarde hoofd (tinea capitis) Schimmel
infectie van het behaarde hoofd komt vooral voor
bij kleine kinderen. De belangrijkste
veroorzakers van tinea capitis in Nederland
zijn: Trichophyton violoaceum, Microsporum
canis, M. audouinii, T. tonsurans,
T.
mentagrophytes, T. rubrum, T. verrucosum,
T.
soudanense en T. schoenleinii. De infectie moet
meestal langdurig met anti-schimmel tabletten
worden behandeld.
|
|
|
schimmel nagels |
voetschimmel |
schimmel
behaarde hoofd |
Schimmelinfectie van de vagina
Schimmelinfectie van de vagina wordt veroorzaakt
door overgroei van de gist Candida albicans die
van nature aanwezig is in de vagina. Zie verder
onder
candida vaginitis.
Schimmel infectie
van de mondholte (spruw) Schimmel infectie
van de mondholte is altijd Candida albicans. Het
komt voor bij pasgeborenen (spruw) maar ook bij
volwassenen, vooral bij prednison of na
antibiotica. Het kan worden behandeld door de
mond te spoelen met een lokale anti-schimmel
gel, of met tabletten.
Ringworm (tinea
corporis) Ringworm is een andere naam voor
een schimmelinfectie van de huid die wordt
veroorzaakt door dermatophyten (Trichophyton
rubrum en andere Trichophyton soorten).
Infecties van de huid met dermatophyten hebben
vaak een ronde vorm omgeven door een schilferend
randje. Ze kunnen in de vorm van een steeds
groter wordende ring uitbreiden, daarom heet het
ringworm. Ringworm kan men zien bij kleine
kinderen, maar ook bij volwassenen. Zie verder
onder
ringworm.
Schimmelinfectie van de
liezen Schimmelinfecties in de liezen kunnen
worden veroorzaakt door Candida albicans, maar
ook door Trichophyton soorten zoals E.
floccosum, T. rubrum of T. mentagrophytes.
Candida infecties zien er uit als smetplekken,
met roodheid en vochtige gebieden in de plooien,
soms met uitbreiding met eilandjes vanuit de
plooien. Schimmelinfectie van de liezen door
Trichophyton soorten zien er uit als een grote
ronde plek met een duidelijk rode en
schilferende rand (ringworm type).
Gistinfectie van het lichaam (pityriasis
versicolor, seborroisch eczeem en hoofdroos)
Op het lichaam komen overal gisten voor van het
type Malassezia. Ze kunnen op de hoofdhuid
hoofdroos veroorzaken, ze kunnen in het
gezicht eczeem veroorzaken (seborroisch
eczeem), en ze kunnen op het lichaam
schilfering en kleurverschillen veroorzaken (pityriasis
versicolor).
HOE KOM IK AAN EEN
SCHIMMELINFECTIE ?
Schimmels zitten
overal. Ze verspreiden zich via schimmelsporen,
minuscuul kleine bolletjes die op allerlei
plaatsen voorkomen. Voetschimmel is makkelijk op
te lopen, bijvoorbeeld door met blote voeten
rond te lopen in sportzalen, zwembaden en andere
publieke ruimten. Sommige schimmels
(bijvoorbeeld Microsporum canis) worden door
huisdieren overgebracht. Andere loop je op in de
crèche van andere kinderen.
HOE
WORDT EEN SCHIMMELINFECTIE VASTGESTELD ?
Vaak wordt de diagnose gesteld op het klinisch
beeld, op hoe het er uitziet. Soms wordt er wat
materiaal afgenomen om onder de microscoop te
bekijken, of om gekweekt te worden op schimmels
in het laboratorium. Een enkele keer wordt
er een huidbiopt gedaan. Het kan soms enkele
weken duren voordat de uitslag van een
schimmelkweek bekend is.
HOE WORDEN
SCHIMMELINFECTIES BEHANDELD ?
Schimmels
worden bestreden met een anti-schimmel
geneesmiddel (antimycoticum). Deze bestaan in de
vorm van lokale producten (crèmes, lotions,
shampoos, zalven, vaginale tabletten) en als
tabletten om in te nemen. Bij de meeste
schimmelinfecties is het mogelijk om met een
lokale antimycotica crème te behandelen, maar
voor sommige varianten zoals nagelschimmel of
schimmels van het behaarde hoofd is er echt een
tablettenkuur nodig. Voor nagelschimmels moet
men zelfs langdurig (maandenlang) pillen
innemen.
Producten voor lokale
behandeling van schimmels (lokale antimycotica)
- clotrimazol - miconazol - terbinafine
- ciclopirox - sulconazol
Producten
voor orale behandeling van schimmels
(systemische antimycotica) - terbinafine
- itraconazol - fluconazol
|