SEBORROISCH ECZEEM |
|
WAT IS SEBORROISCH ECZEEM ?
Seborroisch eczeem is een milde vorm van eczeem
waarbij jeuk, roodheid en schilfertjes ontstaan
in het gezicht, vooral in de wenkbrauwen en in
de plooien naast de neus. Dat zijn de meest
voorkomende plekken waar het zit, maar het kan
ook achter de oren zitten, of langs de
haargrens. Soms is er uitbreiding naar de
plooien (navel, onder de borsten, buikplooi,
liezen, bilspleet, en rond de anus), en het kan
ook rond de wimpers zitten. Er worden
verschillende namen gebruikt voor seborroisch
eczeem, zoals seborrhoisch eczeem, eczema
seborrhoicum, en in het Engels seborrhoeic
dermatitis of seborrhoic eczema.
|
|
|
Seborroisch eczeem op de klassieke
voorkeursplekken: de plooien naast de neus en de
wenkbrauwen. |
BIJ WIE KOMT
SEBORROISCH ECZEEM VOOR ?
Seborroisch
eczeem komt vaak voor. Naar schatting bij 5% van
de bevolking. Het komt vaker voor bij mannen dan
bij vrouwen. Het kan een hinderlijke, jeukende,
en soms ontsierende huidziekte zijn, maar het is
verder onschuldig. Het ontstaat bij kerngezonde
personen, er is geen relatie met onderliggende
ziekten, en het is niet besmettelijk. Het begint
rond de puberteit, en is het meest actief op
jong volwassen leeftijd. Het komt en gaat,
soms is het helemaal weg. Onder bepaalde
omstandigheden steekt het weer de kop op. In
de kinderjaren komt het vrijwel niet voor. Bij
pasgeboren baby's kan het wel voorkomen, maar
dan wordt het 'berg' genoemd, en ziet het er
anders uit, namelijk als gelige korstjes boven
op het hoofd. Het eczeem is goed te
behandelen met eenvoudige middelen (crèmes en
zalven), maar na stoppen van de behandeling kan
het weer terugkomen, net als hoofdroos.
HOE ONTSTAAT SEBORROISCH ECZEEM ?
Het is niet helemaal zeker, maar men neemt nu
aan dat seborroisch eczeem bij volwassenen
veroorzaakt wordt door irritatie van de huid
door een gist die op de huid leeft. De gist (een
soort schimmel) waar het om gaat heet
Pityrosporum ovale maar wordt ook wel
Malassezia
furfur genoemd. Deze gist komt bij iedereen voor
op de huid, en leeft van de vetten die altijd op
de huid aanwezig zijn. Mensen met een vettere
huid hebben waarschijnlijk meer van deze gisten
op de huid dan mensen zonder vette huid. Het kan
ook zijn dat de samenstelling van het vetlaagje
verschilt tussen personen. Dat zou een
verklaring kunnen zijn voor het feit dat
seborroisch eczeem in bepaalde families meer
voorkomt. Het is ook mogelijk dat de hoeveelheid
gisten niet verschilt, maar dat de ene persoon
er heftiger op reageert dan de andere.
Emotionele spanningen kunnen seborroisch eczeem
verergeren, evenals lage temperaturen in de
herfst en winter en droge lucht in centraal
verwarmde ruimten. Soms verergert het bij iemand
die een tijdje in een ziekenhuis moet worden
opgenomen.
De gist Malassezia die op de
huid leeft kan ook nog andere problemen
veroorzaken. Bij sommigen raakt de hoofdhuid er
door geïrriteerd en ontstaat daar roodheid en
schilfering, oftewel: roos. Roos is eigenlijk
een vorm van seborroisch eczeem van de
hoofdhuid. Beide aandoeningen,
hoofdroos en seborroisch eczeem in het
gezicht of elders op het lichaam kunnen
gelijktijdig voorkomen. Aanwezigheid van teveel
van dezelfde gisten op de romp kunnen zoveel
irritatie geven dat er kleurverschillen door
ontstaan: lichtere plekken afgewisseld met
donkere plekken. Dit heet pityriasis versicolor.
Ook kunnen de gisten de haarzakjes irriteren en
een soort kleine puistjes veroorzaken. Dit komt
vooral voor op de rug, het kan ook hevig jeuken,
en het wordt pityrosporon folliculitis genoemd.
Deze Malassezia gist kan dus verschillende
problemen veroorzaken, bij personen die er
gevoelig voor zijn.
|
de gist
Malassezia furfur |
WAT
ZIJN DE VERSCHIJNSELEN ?
Bij het
klassieke seborroisch eczeem bij volwassenen is
er roodheid, jeuk en schilfering op de
bovengenoemde voorkeurplaatsen. De schilfertjes
zijn vaak wat gelig van kleur en kunnen er
daardoor vettig uitzien. Elke huid produceert
talg (vet), dit komt uit de talgklieren, en elke
huid schilfert. De huid vernieuwt zich constant,
waarbij de bovenste huidlaag steeds loslaat in
de vorm van een schilfertje. Bij veel
vetproductie ontstaat er een mix van talg en
schilfertjes op de huid. Dit wordt seborroe
genoemd. Bij pasgeboren kan dit een hele dikke
laag worden, bovenop het hoofd, die er lastig af
te krijgen is (berg). Bij roos, een variant
van seborroisch eczeem zitten de schilfertjes op
het behaarde hoofd, of langs de haargrens, of
achter de oren. De hoofdhuid kan soms met dikke
schilfers bedekt worden. Die schilfers zitten
vaak vast rond de haren, en met het verlies van
schilfers kunnen ook haren verloren gaan. Dit
herstelt zich meestal weer, er groeien nieuwe
haren voor terug. Zie verder onder
hoofdroos.
HOE WORDT DE
DIAGNOSE GESTELD ?
Meestal zijn de
verschijnselen van seborroisch eczeem zo
duidelijk dat de huidarts op het oog de diagnose
kan stellen. Alleen bij twijfel wordt nader
onderzoek gedaan. Dit kan zijn het onderzoeken
van wat huidschilfertjes onder de microscoop, of
een allergietest als er aan andere vormen van
eczeem wordt gedacht zoals allergisch
contacteczeem, of atopisch eczeem. Een enkele
keer (zelden) is het nodig om een stukje huid
weg te nemen onder lokale verdoving (een
huidbiopt) voor nader onderzoek.
WAT ZIJN DE BEHANDELMOGELIJKHEDEN ?
De
behandeling is gericht op het verminderen van
het aantal gisten op de huid en het dempen van
de ontstekingsreactie. Gisten en schimmels kan
men bestrijden met anti-schimmel middelen, en
die zijn beschikbaar in de vorm van crèmes die
op de huid worden gesmeerd, of tabletten die van
binnenuit werken. De ontsteking wordt geremd met
ontstekingsremmende crèmes (lokale
corticosteroïd crèmes). Vaak worden beide
behandelingen gecombineerd in 1 crème. Ook
lichttherapie kan worden toegepast als
ontstekingsremmende behandeling. Al deze
behandelingen onderdrukken de symptomen, de huid
wordt er rustig door, maar bij het stoppen van
de behandeling kan het eczeem weer terugkomen.
Als dat gebeurt moet de behandeling weer worden
hervat.
Ketoconazol Ketoconazol is
een middel tegen gisten en schimmels. Het wordt
gebruikt in de vorm van crèmes, er bestaat ook
een lotion voor het behaarde hoofd, voor
hoofdroos. Het kan gebruikt worden in pure vorm
(ketoconazol 2% crème) of in combinatie met een
lokale corticosteroïd crème (ketoconazol 2% in
hydrocortison crème of in triamcinolon crème).
Lokale corticosteroïden Met lokale
corticosteroïden wordt bedoeld crèmes of zalven
die een corticosteroïd bevatten.
Corticosteroïden zijn ontstekingsremmende
stoffen. Het zijn stoffen die qua samenstelling
lijken op het ontstekingsremmende
bijnierschorshormoon (cortisol) dat in het
lichaam wordt aangemaakt. Corticosteroïden
worden heel veel gebruikt voor allerlei
huidziekten zoals eczeem en psoriasis. Ze
bestaan in verschillende sterkten, ingedeeld in
klasse 1,2, 3 en 4. Voor de behandeling van
seborroisch eczeem is de lichtste klasse (klasse
1, hydrocortison crème) meestal al genoeg. Als
dat onvoldoende helpt kan een klasse 2
corticosteroïd (bijvoorbeeld triamcinolon crème)
worden gebruikt. Deze corticosteroïd crèmes
kunnen worden gecombineerd met een anti-gist
middel zoals ketoconazol. Meestal is het genoeg
om 1 keer per dag het gezicht in te smeren. Als
het goed gaat kan het aantal keer smeren worden
teruggebracht naar 2 tot 4 keer per week.
Het is de bedoeling om zo vaak te smeren dat het
seborroisch eczeem net weg blijft. Te veel en te
vaak smeren is ook weer niet goed.
Corticosteroïd crèmes kunnen bijwerkingen
hebben, maar dat gebeurt vooral als er teveel
van wordt gebruikt, of als een te sterk middel
wordt gebruikt. Als u het volgens bovenstaande
adviezen gebruikt is het veilig, ook bij
langdurig gebruik. Onthoud dit, want er worden
veel onzin- en paniekverhalen verteld over de
corticosteroïd crèmes en zalven.
Behandeling met tabletten.
Bij zeer uitgebreide vormen van seborroisch eczeem
kunnen anti-gist tabletten worden voorgeschreven die
de Malassezia gist van binnen uit doden. Het komt
niet vaak voor dat dit nodig is. Voorbeelden van dit
soort tabletten zijn itraconazol
of fluconazol.
Anti-roos shampoos
Roos is ook een vorm van seborroisch eczeem, en
is soms gelijktijdig aanwezig bij personen met
seborroisch eczeem in het gelaat. Hoofdroos kan
goed worden behandeld met anti-roos shampoos die
seleniumsulfide of zinkpyrithion bevatten. Ook
shampoos met ketoconazol of met teer worden
gebruikt. Zie verder onder
hoofdroos.
Zwavel, teer, en
salicylzuur Dit zijn wat oudere producten,
uit het tijdperk voordat er anti-gist middelen
waren. Toch worden ze nog steeds af en toe
gebruikt. Teer wordt gebruikt in anti-roos
shampoos, en heeft een ontstekingsremmende
werking. Zwavel heeft een remmend effect op de
groei van schimmels en bacteriën. Het nadeel van
teer en zwavel is dat ze vlekken kunnen geven.
Salicylzuur wordt toegevoegd aan lotions voor
het behaarde hoofd, als er veel schilfers op
zitten. Salicylzuur weekt de schilfers los,
waardoor de behandeling veel beter lukt.
Lichttherapie De zon heeft een gunstig
effect op veel huidziekten, en ook op
seborroisch eczeem. Daarom hebben seborroisch
eczeem patiënten zomers vaak minder last. Dit
kan worden nagebootst met lichttherapie
(ultraviolet licht, UVB-lampen). Het komt zelden
voor dat dit nodig is, alleen in ernstige
gevallen die niet reageren op de normale
behandelingen. Lichttherapie wordt gegeven in
het ziekenhuis, twee of drie keer per week.
WAT KUNT U ZELF NOG DOEN ?
Roos
verbetert vaak al door regelmatig het haar te
wassen met een eenvoudige anti-roos shampoo die
bij de supermarkt verkrijgbaar is. Zorg verder
voor een goede hygiëne. Voor de plooien (oksels,
buikplooi, navel, onder de borsten, liezen,
bilspleet) is het van belang dat na de
dagelijkse douche de huid goed wordt afgedroogd.
WAT ZIJN DE VOORUITZICHTEN ?
Seborroisch eczeem een chronische aandoening.
Het is goed te onderdrukken, maar na het stoppen
van de behandeling kan het eczeem weer
verergeren of terugkomen. Aan de andere kant het
ook spontaan maanden of jaren rustig zijn.
|