|
STEENPUIST (FURUNKEL) EN NEGENOOG (KARBUNKEL) |
 |
WAT IS EEN STEENPUIST ?
Een
steenpuist is een acute pijnlijke ontsteking van
een haarzakje, veroorzaakt door een infectie met
bacteriën. Door de infectie kan het gebied erg
ontstoken en gezwollen zijn, waardoor de huid
hard aanvoelt, vandaar de naam 'steen'-puist.
Steenpuisten worden meestal veroorzaakt door de
bacterie Staphylococcus aureus, maar ook andere
bacteriën, bijvoorbeeld streptokokken kunnen een
steenpuist veroorzaken. De medische naam voor
een steenpuist is furunkel. Als er meerdere
steenpuisten bij elkaar in een groepje zitten
wordt dat ook wel een negenoog genoemd (medische
term: karbunkel). Als er heel veel steenpuisten
zijn, verspreid over het hele lichaam, dan wordt
dat furunculosis genoemd.
HOE ZIET
EEN STEENPUIST ER UIT ?
Een steenpuist
begint als een rode plek op de huid, rond een
haarzakje. De plek wordt dikker en is pijnlijk.
Middenin de rode zwelling ontstaat een gele
puskop. Meestal breekt de steenpuist binnen een
week open. Dan komt de pus er vanzelf uit en kan
de huid weer genezen. Het centrum van de
steenpuist kan beschadigd raken, soms ontstaat
er weefselversterf waardoor er een zwarte korst
in ontstaat of een zweer. Ook kan er koorts
ontstaan met algemene ziekteverschijnselen (niet
lekker voelen).
Steenpuisten kunnen overal op
de huid voorkomen waar haarzakjes zitten. Dus
niet op de handpalmen en voetzolen, want daar
zitten geen haarzakjes. Steenpuisten ontstaan
vooral in de nek, het gezicht en op borst en
billen. Ze kunnen ook in de oksels en de liezen
zitten. Soms zit een steenpuist in de neus, en
dat kan zeer pijnlijk zijn.
 |
| grote steenpuist, abces |
WAT IS DE OORZAAK VAN HET KRIJGEN VAN
STEENPUISTEN ?
Een steenpuist ontstaat
als een haarzakje geïnfecteerd raakt met een
bacterie. Iedereen kan zomaar een steenpuist
krijgen, zowel mannen als vrouwen, en ook op
iedere leeftijd. De bacterie Staphylococcus
aureus komt bij veel mensen voor op de huid,
vooral in de neus en in het kruis. Een
steenpuist kan ontstaan als een haarzakje
verstopt raakt. Steenpuisten ontstaan
gemakkelijker in een reeds geïrriteerde huid.
Een slechte hygiëne en het dragen van strakke
kleding vergroten de kans op het ontstaan van
steenpuisten. Met name in de nek, in de liezen
of in de oksels komt dit veel voor.Ook
overmatig zweten en overgewicht vergroten de
kans op het ontstaan van steenpuisten. Ook bij
niet of slecht behandelde inwendige ziekten,
zoals een suikerziekte (diabetes) of nierziekten
is de kans op het ontstaan van steenpuisten
groter.
IS EEN STEENPUIST
GEVAARLIJK ?
Een enkele steenpuist is
niet gevaarlijk, maar er ontstaan soms wel
problemen. Dingen die kunnen gebeuren zijn:
-
ontsteking van lymfebanen en lymfklieren (de
nabijgelegen lymfeklieren zijn dan vergroot en
pijnlijk)
- bloedvergiftiging
- wondroos
- koorts en algemene ziekteverschijnselen
Een steenpuist is erg besmettelijk; de pus zit
vol bacteriën die nieuwe steenpuisten kunnen
veroorzaken maar ook andere personen kunnen
besmetten.
Bij mensen met een slechte afweer
(zoals HIV-patiënten of patiënten met een
donornier) zijn de verschijnselen ernstiger.
Soms zitten in de steenpuist stafylokken die
ongevoelig zijn voor antibiotica. Dit zijn de
MRSA bacteriën (Multi Resistente Staphylococcus
Aureus). In Nederland komt die ook steeds vaker
voor, met name bij mensen die in de intensieve
veeteelt werken (varkenshouders) waarbij veel
antibiotica worden gebruikt.
Een
furunkel in of rond de neus kan extra gevaarlijk
zijn, omdat bloed uit dit gebied via een ader
die binnen de schedelholte verloopt wordt
afgevoerd. Bij knijpen in een dergelijke
steenpuist kan hierdoor een stolsel in een
hersenvat ontstaan (dit heet sinus cavernosus
trombose). Dit is erg zeldzaam, maar wel
gevaarlijk. Daarom wordt bij een dergelijke
steenpuist sterk afgeraden om in de puist te
knijpen, en zullen meestal antibiotica worden
gegeven.
HOE WORDT DE DIAGNOSE
GESTELD ?
De diagnose wordt op het oog
gesteld, er hoeft geen aanvullend onderzoek te
worden gedaan. Als er heel veel steenpuisten
zijn, of steeds weer terugkerend, dan kan er
aanvullend onderzoek worden gedaan zoals een
kweek van de inhoud van de steenpuist, om te
kijken voor welke antibioatica de bacterie
gevoelig is, of een kweek uit de neus en van het
kruis (perineum) om te kijken of u de stafylococ
bacterie met u mee draagt. Ook kan er onderzoek
worden gedaan naar uw algemene weerstand,
bijvoorbeeld bloedonderzoek naar bloedarmoede
HOE WORDT EEN STEENPUIST BEHANDELD ?
Steenpuisten gaan meestal vanzelf over
zonder behandeling.Als de steenpuist rijp is en
openbarst, vermindert de pijn snel omdat de druk
er af is. De rijping van een steenpuist kan
versneld worden door een warm kompres
(bijvoorbeeld een in warm water gedrenkte schone
doek of pluk verbandwatten) op het ontstoken
gebied te leggen. Dit werkt bovendien
pijnstillend.
Adviezen:
- Laat een
steenpuist met rust. Raak het niet aan en smeer
er niets op. De steenpuist moet eerst ‘rijpen’
tot de huid vanzelf opengaat en de pus eruit
komt.Knijpen heeft een averechts effect. De
steenpuist kan naar binnen opengaan waarna de
ontsteking alleen maar erger en groter wordt.
- Is de steenpuist erg pijnlijk, heeft u koorts
of wordt u ziek, dan moet soms een sneetje in de
zwelling worden gemaakt om de pus eruit te
laten. Hiervoor moet u naar de huisarts. Ga er
niet zelf in prikken of in knijpen.
- Spoel
daarna dagelijks de wond met lauw water uit de
kraan of de douche. Doe daarna een nieuw verband
er omheen.
- Komt er nog viezigheid uit de
wond, dan kan een nat verband soms helpen de
wond schoon te krijgen. Een steenpuist geneest
snel als de pus er eenmaal uit is.
Hygiënische maatregelen zijn nodig om te
voorkomen dat de bacteriën zich verspreiden. Als
u vaker een steenpuist heeft, dan zijn deze
adviezen extra belangrijk:
- Raak de
steenpuist niet aan
- Was regelmatig uw
handen met zeep
- Knip uw nagels kort
-
Gebruik uw eigen handdoek en neem elke dag een
nieuwe handdoek
- Was elke dag uw lichaam met
zeep
Heeft u vaak steenpuisten? Was dan
uw lichaam twee tot drie keer per week met een
zeep of shampoo met povidonjodium (betadine
scrub) of chloorhexidine (Hibiscrub). Dit kunt u
bij de drogist of apotheek kopen.
Behandeling met antibiotica:
Bij steenpuisten
is het zelden nodig om antibiotica te geven.
Soms is het nodig, bij koorts of algemene
ziekteverschijnselen, bij een steenpuist in de
bovenste helft het gezicht, of bij personen die
extra vatbaar zijn voor een infectie met
stafylokokken en/of streptokokken. Het gaat
bijvoorbeeld om mensen met verminderde weerstand
of met diabetes mellitus. Ook mensen met
bijvoorbeeld een kunstklep moeten antibiotica
slikken als een streptokokken infectie dreigt.
Trekzalf:
Vroeger werd op steenpuisten
trekzalf gesmeerd. Dat verweekte de huid
waardoor de steenpuist eerder openging. Trekzalf
bevatte echter lood en is vanwege
milieu-verontreiniging wetgeving uit de handel.
Er zijn nog wel trekzalven te koop bij de
drogist. Vaak bevatten die teer. Het is beter om
ze niet meer te gebruiken. Wat wel op en rond
een steenpuist gesmeerd kan worden is betadine
jodium zalf. Dit is zonder recept te koop.
WANNEER MOET IK NAAR DE DOKTER ?
In
de volgende gevallen is het raadzaam naar uw
huisarts te gaan:
- als u koorts heeft en
zich ziek voelt
- als u een hartklep
aandoening heeft of een kunstklep heeft.
-
als de de steenpuist zich bevindt in of rond de
neus.
- als u meerdere steeds terugkerende
steenpuisten (furunculose) heeft
- als u een
groepje grote steenpuisten bij elkaar
(karbunkel) heeft (hiervoor is soms behandeling
nodig zoals antibiotica en / of
chirurgische behandeling).
FURUNCULOSE
Furunculose is de term die
gebruikt wordt bij mensen die voortdurend nieuwe
steenpuisten krijgen. Het kan zijn dat deze
personen dragers zijn van de stafylokokken. De
stafylokokken bevinden zich dan vaak in de neus
en op het perineum (het gebied tussen het
geslachtsdeel en de anus). Furuculose komt ook
voor bij personen met suikerziekte, overgewicht,
overmatig zweten, ondervoeding, slechte hygiëne,
bloedarmoede en ziekten waarbij de afweer
verlaagd is.
STAPHYLOCOCCEN
DRAGERSCHAP
Indien bij u dragerschap is
vastgesteld voor stafylokokken, dan kan dat
worden behandeld door een antibioticum
bevattende zalf in de neus te smeren. Soms in
combinatie met een antibiotica kuur. Dit kan
voorkomen dat de steenpuisten steeds weer
terugkeren.
WAT KUNT U ZELF ER AAN
DOEN ?
- Goede hygiëne is belangrijk
(schone handdoeken, kleding, onderkleding,
regelmatig douchen).
- Was ook uw handen
regelmatig met water en zeep.
- Douchen met
een desinfecterende zeep kan verdere uitbreiding
van een steenpuist doen voorkomen.
-
Steenpuisten nooit uitknijpen ! U verhoogt
daarmee de risico op zelfbesmetting en een
bloedvergiftiging.
- Geen strakke of
schurende kleding dragen, dit kan de huid
irriteren. Luchtige en ruime kleding is beter.
- Leef gezond, eet gezond, voorkom overgewicht
WAT ZIJN DE VOORUITZICHTEN ?
Meestal geneest een steenpuist vanzelf binnen
een week zonder problemen.
Sommige mensen
krijgen steeds opnieuw steenpuisten. Dan kan het
zinvol zijn om algemeen bloedonderzoek te doen.
Als er veel grote steenpuisten ontstaan in de
oksels en liezen, dan kunnen die onderhuidse
holten en gangen veroorzaken. Dit wordt ook wel
acne inversa of
hidradenitis suppurativa genoemd.
STEENPUISTEN EN WERK
Werkt u in de
voedingsindustrie, in de horeca of in de zorg,
bijvoorbeeld in een keuken of in een ziekenhuis
of verpleegtehuis? Neem dan contact op met uw
bedrijfsarts voordat u aan het werk gaat. De
bedrijfsarts kan u vertellen of u extra
maatregelen moet nemen om te voorkomen dat u
bacteriën verspreidt.
|
