XANTHELASMA EN XANTHOMEN (VET-OPHOPINGEN) |
|
WAT ZIJN XANTHOMEN ?
Xanthomen zijn vetophopingen in de huid. Ze
zijn zichtbaar als gele of oranjegele bultjes,
bulten, of plakkaten. De meest voorkomende
vorm van deze vetophopingen zijn kleine gele
vetbultjes die ontstaan in het bovenooglid en in
het onderooglid, ter weerszijden van de neus.
Deze vorm van kleine xanthomen in de oogleden
wordt xanthelasma palpebrarum genoemd. De
andere
soorten xanthomen kunnen over het hele lichaam
voorkomen.
XANTHELASMA PALPEBRARUM
De term xanthelasma komt van de Griekse
woorden xanthos en elasma, die respectievelijk
geel en platgeslagen metalen plaat betekenen.
Palpebrarum betekent van het ooglid.
Xanthelasmata zijn gele verkleuringen en
bultjes, veroorzaakt door vet dat zich ophoopt
op één plaats in de huid. Ze ontstaan vaak eerst
in het bovenooglid, symmetrisch, in de
binnenooghoek. Ze worden langzaam groter. De
grootte varieert van enkele millimeters tot
bijna het gehele ooglid. Ze kunnen zacht of hard
aanvoelen. Bij brildragenden is er soms
uitbreiding tot de plaatsen waar druk op de neus
wordt uitgeoefend.
Xanthelasmata kunnen
zomaar ontstaan, zonder dat er iets aan de hand
is. Maar ze kunnen ook ontstaan bij patiënten
waarbij het cholesterol in het bloed verhoogd
is. Daarom is het verstandig om bij
xanthelasmata het bloed na te kijken om te zien
of de hoeveelheid cholesterol (en andere vetten)
te hoog is. Het is niet bekend waarom het vet
zich nou precies alleen maar in de oogleden
ophoopt.
|
|
xanthelasmata
palpebrarum |
xanthelasmata
palpebrarum |
Foto links:
Klaus D. Peter - Wikimedia (Creative Commons License 2.0).
BEHANDELING VAN
XANTHELASMATA
Electrocoagulatie
(wegbranden) De plek wordt lokaal verdoofd
met injecties met verdovingsvloeistof. Daarna
wordt de huid waar het vet zit met een klein
elektrisch bolletje weggebrand. De vetophopingen
worden er uitgeveegd met een ruw gaas. Daarna
geneest de huid weer vanaf de randen. Een tijd
lang zullen er wondjes met korstjes zitten na
deze ingreep.
Aanstippen met
trichloorazijnzuur Trichloorazijnzuur is een
krachtig zuur wat de huid kapot maakt. Deze
techniek kan ook worden gebruikt om de huid
oppervlakkig kapot te maken en het vet te
verwijderen. Uiteraard moeten de ogen goed
beschermd zijn (dicht houden, gaas er op)
tijdens deze ingreep, er mag geen druppel per
ongeluk in het oog komen.
Laser therapie
(fractional laser) Met laser kan hetzelfde
resultaat bereikt worden als met wegbranden of
aanstippen, het oppervlakkig verwijderen van de
opperhuid. Ook bij laser moet het oog goed
beschermd worden.
Opereren
De plek
wordt lokaal verdoofd met injecties met
verdovingsvloeistof. Daarna wordt de huid waar
het vet zit er tussenuit gesneden en gehecht.
Dat kan alleen als er voldoende ruimte in de
huid van de oogleden zit om dit te doen.
Voor alle technieken geldt dat na de behandeling
het vet weer kan terugkomen op dezelfde plek.
Dit kan betekenen dat de behandeling
herhaaldelijk moet worden uitgevoerd, eens in de
zoveel jaar.
Behandelen van een te hoog
cholesterol Als uit het bloedonderzoek blijkt
dat uw cholesterol te hoog is, of andere vetten
in het bloed, dan wordt u behandeld met
cholesterolverlagende tabletten. Soms moet u
worden doorgestuurd naar de internist om uit te
zoeken waarom het cholesterol te hoog is.
ANDERE SOORTEN XANTHOMEN
De overige
xanthomen komen in allerlei verschillende vormen
voor zoals:
- xanthoma tuberosum
(tubereuze xanthomen) - xanthoma tendineum
(peesschede xanthomen) - xanthoma planum
(vlakke xanthomen) - xanthoma striata (gele
verkleuringen van de handlijnen) - xanthoma
eruptiva (een uitbarsting van xanthomen) -
xanthoma disseminatum(xanthomen over het hele
lichaam)
Xanthoma tuberosum
Tubereuze xanthomen zijn stevige gele tot
geelrode of oranjekleurige pijnloze uitstekende
bulten. Ze ontstaan vooral op drukpunten.
Voorkeurslokalisaties: strekzijde knieën en
ellebogen, billen. Tubereuze xanthomen komen
voor bij hypercholesterolemie en de familiaire
hyperlipidemieën type II en III. Er is een zeer
hoog risico op hart- en vaatziekten.
|
xanthoma tuberosum |
Xanthoma
tendineum
Xanthoma tendineum (peesschede
xanthomen) zitten rond de pezen, vooral rond de
strekpezen van de handen en voeten, en rond de
Achillespees. Komt voor bij hypercholesterolemie
en familiaire hyperlipidemie type IIa, IIb en III.
|
pees xanthomen |
Xanthoma planum
xanthoma planum zijn gelige vlekken, soms
kunnen ze licht verheven zijn. Ze kunnen over
het hele lichaam voorkomen, en zeer groot zijn.
Wordt vooral gezien in het gezicht, de nek, de
borst, de oksels en de liezen. Komt voor bij
familiaire hyperlipidemie, vooral
hypertriglyceridemie.
|
vlakke xanthomen |
Xanthoma
striata
Xanthoma striata is een variant
van xanthoma planum die zich beperkt tot de
groeven van de hand. Komt voor bij familiaire
hyperlipidemie, vooral bij type III
dysbetalipoproteinemie.
|
xanthoma striata |
Xanthoma
eruptiva (eruptieve xanthomen)
Eruptieve
xanthomen zijn uitbarstingen van kleine geel of
oranje gele jeukende bultjes. Ze komen vooral
voor bij hypertriglyceridemie. Ze kunnen ook
weer in enkele weken verdwijnen als het
triglyceridengehalte daalt.
Voorkeurslokalisaties zijn de billen, de
schouders, en de strekzijde van de
extremiteiten. Komt ook voor bij diabetes.
|
xanthoma eruptiva |
Xanthoma
disseminatum (normolipaemicum)
Xanthoma
disseminatum zijn gele of geelrode papels die
over het hele lichaam kunnen voorkomen, maar
vooral in de plooien. Ook de mondkeelholte doet
mee. Het is een goedaardige aandoening, die
meestal vanzelf weer overgaat. Er zijn geen
vetstofwisselingsstoornissen.
|
xanthoma disseminatum |
WAT IS DE OORZAAK VAN XANTHOMEN ?
De
aanwezigheid van xanthomen kan een teken zijn
van vetstofwisselingsstoornissen zoals een te
hoog cholesterol (hypercholesterolemie) of een
te hoog gehalte aan andere vetten
(hyperlipidemie / hyperlipoproteïnemie). Er zijn
diverse oorzaken voor een te hoog cholesterol.
Het kan liggen aan uw dieet, maar er bestaan ook
erfelijke vetstofwisselingsstoornissen waarbij
het cholesterol te hoog is (familiaire
hypercholesterolemie). Ook bij overgewicht,
diabetes, zwangerschap, leveraandoeningen en
andere ziekten komt het voor.
Als u
xanthomen heeft moet er bloedonderzoek worden
gedaan, er moet worden uitgezocht wat er aan de
hand is. Dit wordt meestal gedaan door een
internist. Als een familiaire
hypercholesterolemie wordt gevonden moeten
andere familieleden ook nagekeken worden. Een te
hoog cholesterol is een risico voor hart en
vaat-ziekten, het moet behandeld worden.
HOE WORDT DE DIAGNOSE GESTELD ?
De
diagnoe wordt gesteld op het klinisch beeld (op
hoe het er uit ziet). Soms wordt er ook een
huidbiopt afgenomen (niet bij xanthelasmata, wel
bij de andere xanthomen). Daarnaast wordt het
bloed nagekeken op verhoogd cholesterol en
verhoogde triglyceriden (andere vetten). Voor
het bloedonderzoek moet u 12 uur lang niet
gegeten hebben. Het bloed wordt daarom vaak 's
ochtends geprikt. U mag dan niet ontbijten
voordat het bloed is afgenomen.
BEHANDELING VAN DE ANDERE XANTHOMEN
Sommige xanthomen die heel erg in de weg zitten,
zoals grote uitstekende tubereuze xanthomen of
pees xanthomen kunnen chirurgisch worden
verwijderd. Verder moet er worden uitgezocht wat
er precies verhoogd is in het bloed en hoe dat
komt (is er misschien sprake van familiaire
hypercholesterolemie / hyperlipidemie ?) Een
te hoog cholesterolgehalte kan worden verlaagd
met cholesterolverlagers (simvastatine,
pravastatine, ezetimibe, ciprofibraat), soms in
combinatie met dieetmaatregelen.
|