ZWANGERSCHAPS JEUK (PRURIGO GRAVIDARUM) |
|
WAT IS ZWANGERSCHAPSJEUK ?
Tijdens
een zwangerschap kan hevige jeuk ontstaan die
pas weer na de bevalling verdwijnt. Soms is het
alleen maar jeuk, soms is het een combinatie van
jeuk en huiduitslag. Er zijn verschillende
vormen van jeuk in de zwangerschap, met
verschillende oorzaken. Jeukende huidziekten die
in de zwangerschap ontstaan worden ook wel
zwangerschapsdermatosen genoemd.
WELKE VORMEN VAN
ZWANGERSCHAPSJEUK ZIJN ER ?
Jeuk in de
zwangerschap kan worden ingedeeld in een
vroege
vorm, die al in het eerste trimester (de eerste
3 maanden) kan beginnen, en een late vorm, die
pas in het laatste trimester (de laatste 3
maanden) begint. Daarnaast kunnen er tijdens de
zwangerschap huidziekten ontstaan die gepaard
gaan met jeuk. De verschillende vormen van jeuk
in de zwangerschap worden hieronder besproken.
1. Vroege vorm van zwangerschapsjeuk
(early-onset prurigo of pregnancy)
Bij
de vroege vorm is er in het begin alleen maar
jeuk, later ontstaan er ook jeukbulten. Van de
vroege vorm was het lange tijd onduidelijk wat
de oorzaak was, recent is ontdekt dat de meeste
zwangeren met jeuk in het begin van de
zwangerschap een vorm van atopisch eczeem
blijken te hebben. Zo'n uitbarsting van atopisch
eczeem tijdens de zwangerschap (Engelse term:
atopic eruption of pregnancy) kan verschillende
vormen hebben: het kan er uitzien als eczeem
(roodheid, schilferende plekken), of het kan de
vorm zijn met vooral jeuk en jeukbulten.
|
|
jeuk en jeukbulten |
jeuk en jeukbulten |
Atopisch eczeem begint meestal al op
de kinderleeftijd, maar kan ook pas op latere
leeftijd ontstaan. Patiënten met atopisch eczeem
hebben een aanleg om allerlei allergieën te
ontwikkelen, bij voorbeeld voor huisstof, of
graspollen, of kattenharen, etcetera. Deze
aanleg is erfelijk en wordt atopie genoemd, en
iemand die de neiging heeft om allergisch te
reageren op van alles wordt atopisch genoemd.
Wie atopisch is, kan in de loop van het leven
last krijgen van allerlei klachten die daar
bijhoren, zoals atopisch eczeem, hooikoorts,
droge huid, jeuk, galbulten, of astma.
Tijdens de zwangerschap kan atopisch eczeem
zomaar opeens ontstaan, voor het eerst. Dat komt
omdat de zwangerschap het hele immuunsysteem
door elkaar gooit. Het kind dat in de baarmoeder
groeit is voor de helft niet van de moeder maar
van de vader. Om afstotingsreacties te voorkomen
wordt tijdens de zwangerschap het afweersysteem
veranderd. Die verandering pakt ongunstig uit
voor atopisch eczeem: het kan worden uitgelokt.
Aan de andere kant bestaan er ook huidziekten
die als sneeuw voor de zon verdwijnen door de
veranderingen in het immuunsysteem tijdens
zwangerschap.
Behandeling van de
vroege vorm van zwangerschapsjeuk
De
behandeling bestaat uit het goed vet houden van
de huid met verzorgende crèmes en lotions. Een
droge huid moet worden voorkomen, want dat
veroorzaakt extra jeuk.
Als er eczeem
is worden ook corticosteroïd crèmes of zalven
toegepast. Omdat men tijdens zwangerschap altijd
voorzichtig moet zijn met het gebruik van
geneesmiddelen wordt geprobeerd om niet de
allersterkste hormoonzalven te gebruiken, maar
alleen de klasse 1 t-m 3.
Bij jeuk
worden ook jeukstillende lotions gebruikt met
menthol. Menthol lotions en crèmes mogen tijdens
de zwangerschap worden gebruikt, ze hebben geen
schadelijke gevolgen voor de baby.
Bij
veel jeuk kunnen ook anti-jeuk tabletten
(antihistaminica) worden voorgeschreven. Niet
alle antihistaminica mogen worden voorgeschreven
bij zwangeren. Van de antihistaminica die al
jarenlang op de markt zijn zoals phenergan,
dimetindeen (Fenistil), clemastine (Tavegyl),
cyproheptadine (Periactin), en
dexchloorfeniramine (Polaramine) is bekend dat
ze veilig zijn. Deze hebben wel als bijwerking
slaperigheid. De nieuwere antihistaminica
cetirizine (Zyrtec) en loratadine (Claritine)
zijn inmiddels ook al bij duizenden zwangeren
gebruikt zonder problemen.
2.
Late vorm van zwangerschapsjeuk (late-onset
prurigo of pregnancy, zwangerschaps-cholestasis)
De late vorm wordt veroorzaakt door
ophoping van galzouten (afvalstoffen) in de
lever en in het lichaam aan het eind van de
zwangerschap. Deze galzouten veroorzaken hevige
jeuk, en door het krabben ontstaan later ook
huidbeschadigingen. Jeuk in de zwangerschap door
ophoping van galzouten (cholestasis) wordt ook
wel zwangerschaps-cholestasis genoemd (Engelse
term: intrahepatic cholestasis of pregnancy).
Zwangerschaps-cholestasis ontstaat in het derde
trimester. De belangrijkste klacht is jeuk,
vooral aan de armen en benen, soms jeuken ook de
handpalmen en de voetzolen. De jeuk lokt krabben
uit, hierdoor ontstaan krabeffecten (wondjes,
krassen, kapotgekrabte bultjes). De jeuk is
hevig, vooral 's nachts, en blijft gedurende de
hele zwangerschap aanwezig. Na de bevalling is
het na 1-2 dagen over. De verhoogde hoeveelheid
galzouten in het bloed kunnen worden vastgesteld
door bloedonderzoek (meting van bilirubine). Een
verhoogd bilirubine gehalte in het bloed is een
teken dat de lever het niet goed doet. Bij een
slecht werkende lever met hoge bilirubine
waarden in het bloed is er een verhoogd risico
op vroeggeboren kinderen, of kinderen met een
laag geboortegewicht. Bij een slecht werkende
lever kunnen ook andere klachten ontstaan, zoals
geelzucht, donkere urine, een tekort aan
vitamine K bij moeder en kind, en een gestoorde
bloedstolling.
Behandeling van
zwangerschaps-cholestasis
Bij jeuk door
zwangerschaps-cholestasis kunnen ook de
huidverzorgende crèmes worden gebruikt, en
jeukstillende lotions met menthol. Daarnaast
wordt geprobeerd om de hoeveelheid galzouten in
het bloed omlaag te krijgen door het
voorschrijven van geneesmiddelen zoals Ursochol
(ursodeoxycholzuur) of Questran
(cholestyramine). De gynaecoloog schrijft dit
soort middelen voor. Soms is ook vitamine K
nodig. De jeuk kan als het ernstig is ook nog
worden verminderd met lichttherapie met
ultraviolet B licht (UVB).
Tips om de
jeuk te verminderen: draag katoenen kleren, zorg
dat de nagels kort zijn (voorkomt schade door
krabben), probeer niet te krabben. Neem
wisselbaden waarbij je eindigt met koud water,
leg ijscompressen op de jeukende huid. Probeer
een havermoutbad (jeukstillend, verkrijgbaar bij
reformwinkels).
3. Jeukende
huidafwijkingen die ontstaan tijdens de
zwangerschap
Naast de bovengenoemdeveel
voorkomende oorzaken van jeuk tijdens de
zwangerschap zijn er nog huidziekten die tijdens
de zwangerschap ontstaan en gepaard gaan met
veel jeuk.De 2 belangrijkste zijn:
-
PUPPP: pruritic urticarial papules and plaques
of pregnancy (synoniem: polymorphic eruption of
pregnancy) - Pemphigoid Gestationis (herpes
gestationis)
PUPPP (pruritic
urticarial papules and plaques of pregnancy)
PUPPP is een hevig jeukende
zwangerschapshuidziekte waarbij talloze verheven
jeukende bultjes en kleinere of grotere
galbulten ontstaan. Soms ontstaan er ook
blaasjes. Het ontstaat in het derde trimester,
en gaat aan het eind van de zwangerschap of
enkele dagen na de geboorte weer vanzelf over.
Het begint meestal op de buik, soms in
zwangerschapsstriemen (striae).
Het gebied direct rond de navel is meestal niet
aangedaan. Later breidt het zich uit naar de
borsten, bovenbenen, en armen, het komt niet in
het gezicht.
De aandoening komt bij
circa 1 op 160 zwangeren voor, meestal alleen
bij de eerste zwangerschap, niet in volgende
zwangerschappen. Het komt vaker voor bij
tweeling zwangerschappen en bij snelle
gewichtstoename tijdens de zwangerschap. De
oorzaak is onbekend.
PUPPP is zeer
hinderlijk, maar niet schadelijk voor moeder of
kind.
|
|
PUPPP |
PUPPP |
Behandeling van
PUPPP
PUPPP wordt behandeld met lokale
corticosteroïden (hormooncrèmes of zalven). Deze
moeten krachtig zijn (tenminste klasse III) en
intensief gebruikt worden, vooral de eerste
dagen. In hele ernstige gevallen worden
prednison tabletten voorgeschreven.
Pemphigoid gestationis (herpes gestationis)
Pemphigoid gestationis is een zeldzame
blaarziekte die bij 1 op 50.000 zwangerschappen
voorkomt. Het is een auto-immuunziekte waarbij
er antistoffen worden gevormd tegen de huid.
Door deze antistoffen ontstaan blaren (zie ook
de
folder over blaarziekten).
Er
ontstaan eerst rode jeukende plekken, en daarna
blaasjes en/of grote blaren, gevuld met helder
vocht. De blaren zijn stevig, gaan niet meteen
kapot. Het begint meestal op buik, rond navel,
daarna breidt het uit naar armen en benen. Het
kan zich verspreiden over het hele lichaam. De
mondholte doet meestal niet mee.
|
|
pemphigoid gestationis |
pemphigoid gestationis |
Pemphigoid gestationis
kan op elk moment in de zwangerschap beginnen.
Vaak gaat het aan het einde van de zwangerschap
wat beter maar vlamt het na de geboorte weer op.
Het kan bij volgende zwangerschappen (erger)
terugkomen.
Pemphigoid gestationis is
niet ongevaarlijk, er is een licht verhoogde
kans op een vroeggeboren of doodgeboren kind.
Zwangeren die deze zeldzame blaarziekte krijgen
moeten door een gynaecoloog en door een
dermatoloog worden begeleid. Het pasgeboren kind
kan direct na de bevalling ook blaren hebben,
omdat de antistoffen door de placenta heen gaan.
Voor het stellen van de diagnose pemphigoid
gestationis is het nodig om een
huidbiopt af te nemen.
Behandeling van pemphigoid gestationis
Er wordt meestal begonnen met het insmeren van
de huid met lokale corticosteroïd crèmes of
zalven. Als dat onvoldoende helpt worden
prednison tabletten voorgeschreven. Dit kan een
invloed hebben op de hormoonhuishouding van de
baby, maar er is geen keus. Voor de jeuk kunnen
antihistaminica worden voorgeschreven, en mentol
gel, lotion of zalf. Soms zijn hoge
doseringen prednison nodig, of andere krachtige
geneesmiddelen, om het ziektebeeld onder
controle te krijgen.
|