acantholyse - acantholysisLoslaten van de keratinocyten, van elkaar.
Komt o.a. voor bij de ziekte van Darier.
acanthose - acanthosis
Verbreding van de epidermis. Vaak door toegenomen cellulaire proliferatie.
Mitosen en verlengde retelijsten kunnen zichtbaar zijn. Komt voor bij virale
infecties, psoriasis
apoptosis - apoptosisDyskeratose (zie aldaar)
t.g.v. celschade of cel dood. Afgeronde cellen, met eosinofiel cytoplasma en
pycnotische kern. Indien door UVB veroorzaakt: sunburn cells. De cel is niet
meer in staat zijn vorm aan te passen aan de omgevende cellen en begint zich
af te ronden. De voortijdige verhoorning van individuele cellen berust op
irreversibele celschade. Bij acute celdood door fysische (zonnebrand, UVB)
of chemische factoren, cytotoxische therapie, cytotoxische lymfocyten (graft
versus host reactie, erythema multiforme). Acantholyse is vaak geassocieerd,
omgekeerd is niet bij acantholyse altijd sprake van dyskeratose. Komt voor
bij: zonnebrand, UVB-bestraling, cytotoxische therapie, erythema multiforme,
graft versus host reactie
atrofie epidermis - atrophy epidermis
Dunner worden van de epidermis. Door afname van cellulaire proliferatie.
Afname volume stratum germinativum, afname hoogte retelijsten, vlakke
retelijsten. Komt voor bij ouderdom, corticosteroidgebruik
basket-weave orthokeratosisNormale hoornlaag, met een basketweave
patroon. De naam basket weave komt van een gevlochten broodmandje, daar
lijkt de normale hoornlaag op. Op de handpalmen en voetzolen is er een
compacte orthokeratose.
compacte orthokeratose - compact
orthokeratosisNormale dikke
hoornlaag op de voetzolen en op de handpalmen.
cornoid lamella
Een smalle verticale of schuin uitwaaierende kolom van parakeratose gelegen
boven een defect in het stratum granulosum of stratum spinosum.
Pathogmonisch voor porokeratose.
corps rond - corps ronds
Dyskeratotische acantholytische keratinocyt met cytoplasmatische opheldering
gelegen in het stratum granulosum. Te herkennen aan hun ronde vorm.
In
het cytoplasma van corps ronds ziet men grote, ronde, homogene
dyskeratotische vormsels, vaak rondom gedegenereerde kernen, omgeven door
een heldere zone.
dyskeratose - dyskeratosisDyskeratose is
voortijdige verhoorning van een individuele epidermale cel in het normaal
niet-verhoornende deel (vitale deel) van de epidermis. Er ontstaan afgeronde
cellen, met eosinofiel cytoplasma en pycnotische kern, waaromheen
opeengepakte keratinefilamenten. De keratine filamenten verstoren de normale
opbouw van het cytoplasmatische skelet, de cel is niet meer in staat zijn
vorm aan te passen aan de omgevende cellen en begint zich af te ronden.
De voortijdige verhoorning van individuele cellen kan berusten op
differentiatiestoornissen, irreversibele celschade (apoptose), of genetisch
bepaalde keratinisatiestoornissen, zoals bij morbus Darier, waarbij keratine
filament-desmosoom verbindingen in de suprabasale laag optreden, de
filamenten stapelen zich in perinucleaire aggregaten, acantholyse is vaak
het gevolg. Bij morbus Kyrle begint dyskeratose in het stratum Malpighii en
verplaatst zich geleidelijk naar lagere niveau's t/m het startum
germinativum. Ook bij neoplasie (actinische keratose, plaveisel cel
carcinoom), en bij acute celdood door fysische (zonnebrand, UVB) of
chemische factoren, cytotoxische therapie, cytotoxische lymfocyten (graft
versus host reactie, erythema multiforme). Acantholyse is vaak geassocieerd,
omgekeerd is niet bij acantholyse altijd sprake van dyskeratose.
Komt
voor bij dyskeratosis follicularis (Darier), Kyrle's disease, zonnebrand,
UVB-bestraling, cytotoxische therapie, erythema multiforme, graft versus
host reactie. Bij dyskeratose zijn er 2 klassieke histologische kenmerken te
zien: corps ronde en grains.
grains - grainsDyskeratotische
keratinocyt gelegen in het stratum corneum. Te herkennen als eosinofiel
aankleurende afgeplatte cellen met een homogeen donkere kern die de vorm
heeft van een graankorrel. Grains lijken op parakeratotische cellen maar
zijn wat groter.
hyperkeratose - hyperkeratosisVerdikking
van het stratum corneum. Verhoogde produktie van corneocyten of afgenomen
desquamatie. Rudimentair stratum granulosum of juist toegenomen stratum
granulosum
intra-epidermale vesikel - intraepidermal vesicle
Kleine holte in de epidermis gevuld met vocht. Kan primair door
vochtophoping komen (spongiose), de vochtophoping is meestal secundair aan
verlies van samenhang tussen epidermale cellen (acantholyse) Cel dood en
lysis is een andere oorzaak. De cohesie berust normaal op de desmosomen en
intracellulaire substantie.Komt voor bij atopisch eczeem.
lacunae
- lacunesSpleten boven de basaalmembraan, ontstaan op basis van
acantholyse, typsich voor m. Darier.
orthokeratose
- orthokeratosis Normale dikte van de hoornlaag (normaal voor deze
lokalisatie)
orthohyperkeratose - orthohyperkeratosis
Verdikking van het stratum corneum, waarbij de hoornlaag er normaal uitziet.
Er kunnen verschillen aanwezig zijn in de manier waarop de hoorncellen op
elkaar liggen en de onderlinge adhesie.
parakeratose
- parakeratosis Abnormale verhoorning waarbij nog kernen (pycnotische
kernen) aanwezig zijn in de hoornlaag. Gestoorde (incomplete) epidermale
differentiatie, abnormale en versnelde verhoorning. Indien de stoornis in de
normale differentiatie reeds aanwezig is in het niveau van de basale
cellaag, dus direkt post-mitotisch, dan duurt het bij een normale epidermale
turnover 14 dagen voordat deze stoornis als parakeratose zichtbaar wordt.
Ontstaat ook wanneer de turnover tijd verkort is. Ook reactief optredend
(celbeschadiging) bij ontstekingsinfiltraten rond oppervlakkige vaten in de
dermis. Rudimentair of afwezig stratum granulosum. Corneocyten bevatten
pycnotische nuclei, maar ook nog andere celorganellen en hydrolytische
enzymen welke normaal alleen in de overgangszone tussen epidermis en
hoornlaag worden aangetroffen.
satellietcel necroseEen apoptotische keratinocyt omgeven door
één of meerdere lymfocyten. De lymfocyt valt de keratinocyt aan. Dit komt
o.a. voor bij TEN.
spongiose - spongiosis
Verwijding van de intracellulaire ruimtes tussen de keratinocyten door
oedeem in de epidermis of secundair aan vochtophoping in de dermis. De
cellen zijn nog wel met elkaar verbonden met hun desmosomen. Indien er
sprake is van focale spongiose is dit klinisch te herkennen als vesikels.
spongiotische pustel - spongiotic pustule Spongiose veroorzaakt door
accumulatie van polymorphonucleire leukocyten in de epidermis. Ontstekings
infiltraat overgrijpend op epidermis, vaak speelt ook vochtophoping mee.
spongiotische vesikel - spongiform vesicleBeginnende holtevorming in
de epidermis tussen cellen, er ontstaan microcavities confluerend tot
(spongiforme) vesikels. De keratinocyten zijn nog met hun desmosomen aan
elkaar verbonden en hebben een stervorm, waardoor het geheel een sponsachtig
aspect krijgt.
Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.