Pathologie termen - beknopte uitleg

acantholyse - acantholysis
Loslaten van de keratinocyten, van elkaar. Komt o.a. voor bij de ziekte van Darier.

acanthose - acanthosis
Verbreding van de epidermis. Vaak door toegenomen cellulaire proliferatie. Mitosen en verlengde retelijsten kunnen zichtbaar zijn. Komt voor bij virale infecties, psoriasis

apoptosis - apoptosis
Dyskeratose (zie aldaar) t.g.v. celschade of cel dood. Afgeronde cellen, met eosinofiel cytoplasma en pycnotische kern. Indien door UVB veroorzaakt: sunburn cells. De cel is niet meer in staat zijn vorm aan te passen aan de omgevende cellen en begint zich af te ronden. De voortijdige verhoorning van individuele cellen berust op irreversibele celschade. Bij acute celdood door fysische (zonnebrand, UVB) of chemische factoren, cytotoxische therapie, cytotoxische lymfocyten (graft versus host reactie, erythema multiforme). Acantholyse is vaak geassocieerd, omgekeerd is niet bij acantholyse altijd sprake van dyskeratose. Komt voor bij: zonnebrand, UVB-bestraling, cytotoxische therapie, erythema multiforme, graft versus host reactie

atrofie epidermis - atrophy epidermis
Dunner worden van de epidermis. Door afname van cellulaire proliferatie. Afname volume stratum germinativum, afname hoogte retelijsten, vlakke retelijsten. Komt voor bij ouderdom, corticosteroidgebruik

basket-weave orthokeratosis
Normale hoornlaag, met een basketweave patroon. De naam basket weave komt van een gevlochten broodmandje, daar lijkt de normale hoornlaag op. Op de handpalmen en voetzolen is er een compacte orthokeratose.

compacte orthokeratose - compact orthokeratosis
Normale dikke hoornlaag op de voetzolen en op de handpalmen.

cornoid lamella
Een smalle verticale of schuin uitwaaierende kolom van parakeratose gelegen boven een defect in het stratum granulosum of stratum spinosum. Pathogmonisch voor porokeratose.

corps rond - corps ronds
Dyskeratotische acantholytische keratinocyt met cytoplasmatische opheldering gelegen in het stratum granulosum. Te herkennen aan hun ronde vorm.
In het cytoplasma van corps ronds ziet men grote, ronde, homogene dyskeratotische vormsels, vaak rondom gedegenereerde kernen, omgeven door een heldere zone.

dyskeratose - dyskeratosis
Dyskeratose is voortijdige verhoorning van een individuele epidermale cel in het normaal niet-verhoornende deel (vitale deel) van de epidermis. Er ontstaan afgeronde cellen, met eosinofiel cytoplasma en pycnotische kern, waaromheen opeengepakte keratinefilamenten. De keratine filamenten verstoren de normale opbouw van het cytoplasmatische skelet, de cel is niet meer in staat zijn vorm aan te passen aan de omgevende cellen en begint zich af te ronden.
De voortijdige verhoorning van individuele cellen kan berusten op differentiatiestoornissen, irreversibele celschade (apoptose), of genetisch bepaalde keratinisatiestoornissen, zoals bij morbus Darier, waarbij keratine filament-desmosoom verbindingen in de suprabasale laag optreden, de filamenten stapelen zich in perinucleaire aggregaten, acantholyse is vaak het gevolg. Bij morbus Kyrle begint dyskeratose in het stratum Malpighii en verplaatst zich geleidelijk naar lagere niveau's t/m het startum germinativum. Ook bij neoplasie (actinische keratose, plaveisel cel carcinoom), en bij acute celdood door fysische (zonnebrand, UVB) of chemische factoren, cytotoxische therapie, cytotoxische lymfocyten (graft versus host reactie, erythema multiforme). Acantholyse is vaak geassocieerd, omgekeerd is niet bij acantholyse altijd sprake van dyskeratose.
Komt voor bij dyskeratosis follicularis (Darier), Kyrle's disease, zonnebrand, UVB-bestraling, cytotoxische therapie, erythema multiforme, graft versus host reactie. Bij dyskeratose zijn er 2 klassieke histologische kenmerken te zien: corps ronde en grains.

grains - grains
Dyskeratotische keratinocyt gelegen in het stratum corneum. Te herkennen als eosinofiel aankleurende afgeplatte cellen met een homogeen donkere kern die de vorm heeft van een graankorrel. Grains lijken op parakeratotische cellen maar zijn wat groter.

hyperkeratose - hyperkeratosis
Verdikking van het stratum corneum. Verhoogde produktie van corneocyten of afgenomen desquamatie. Rudimentair stratum granulosum of juist toegenomen stratum granulosum

intra-epidermale vesikel - intraepidermal vesicle
Kleine holte in de epidermis gevuld met vocht. Kan primair door vochtophoping komen (spongiose), de vochtophoping is meestal secundair aan verlies van samenhang tussen epidermale cellen (acantholyse) Cel dood en lysis is een andere oorzaak. De cohesie berust normaal op de desmosomen en intracellulaire substantie.Komt voor bij atopisch eczeem.

lacunae - lacunes
Spleten boven de basaalmembraan, ontstaan op basis van acantholyse, typsich voor m. Darier.

orthokeratose - orthokeratosis
Normale dikte van de hoornlaag (normaal voor deze lokalisatie)

orthohyperkeratose - orthohyperkeratosis
Verdikking van het stratum corneum, waarbij de hoornlaag er normaal uitziet. Er kunnen verschillen aanwezig zijn in de manier waarop de hoorncellen op elkaar liggen en de onderlinge adhesie.

parakeratose - parakeratosis
Abnormale verhoorning waarbij nog kernen (pycnotische kernen) aanwezig zijn in de hoornlaag. Gestoorde (incomplete) epidermale differentiatie, abnormale en versnelde verhoorning. Indien de stoornis in de normale differentiatie reeds aanwezig is in het niveau van de basale cellaag, dus direkt post-mitotisch, dan duurt het bij een normale epidermale turnover 14 dagen voordat deze stoornis als parakeratose zichtbaar wordt. Ontstaat ook wanneer de turnover tijd verkort is. Ook reactief optredend (celbeschadiging) bij ontstekingsinfiltraten rond oppervlakkige vaten in de dermis. Rudimentair of afwezig stratum granulosum. Corneocyten bevatten pycnotische nuclei, maar ook nog andere celorganellen en hydrolytische enzymen welke normaal alleen in de overgangszone tussen epidermis en hoornlaag worden aangetroffen.

satellietcel necrose
Een apoptotische keratinocyt omgeven door één of meerdere lymfocyten. De lymfocyt valt de keratinocyt aan. Dit komt o.a. voor bij TEN.

spongiose - spongiosis
Verwijding van de intracellulaire ruimtes tussen de keratinocyten door oedeem in de epidermis of secundair aan vochtophoping in de dermis. De cellen zijn nog wel met elkaar verbonden met hun desmosomen. Indien er sprake is van focale spongiose is dit klinisch te herkennen als vesikels.

spongiotische pustel - spongiotic pustule
Spongiose veroorzaakt door accumulatie van polymorphonucleire leukocyten in de epidermis. Ontstekings infiltraat overgrijpend op epidermis, vaak speelt ook vochtophoping mee.

spongiotische vesikel - spongiform vesicle
Beginnende holtevorming in de epidermis tussen cellen, er ontstaan microcavities confluerend tot (spongiforme) vesikels. De keratinocyten zijn nog met hun desmosomen aan elkaar verbonden en hebben een stervorm, waardoor het geheel een sponsachtig aspect krijgt.


Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.

07-03-2016 (JRM) - www.huidziekten.nl W3C-html-4.01-valid