WerkingsmechanismeMesalazine is effectief bij
inflammatoire darmziekten en heeft minder bijwerkingen dan het goedkopere
sulfasalazine. Het werkingsmechanisme is onduidelijk; het berust
waarschijnlijk op een direct lokaal effect op de mucosa van het colon,
waardoor het arachidonzuurmetabolisme wordt beïnvloed, hetgeen o.a. leidt
tot remming van de prostaglandinesynthese.
Mesalazine is niet effectief
bij reumatoïde aandoeningen, sulfasalazine waarschijnlijk wel (zie onder
sulfasalazine). Bij de inflammatoire (neutrofiele) dermatosen is het
niet altijd goed onderzocht welke van de 2 (sulfasalazine of mesalazine)
verantwoordelijk is voor het veronderstelde effect, dus is het advies om in
principe sulfasalazine te geven tenzij nadrukkelijk is gedocumenteerd dat
mesalazine ook werkt. Mesalazine kan in die gevallen worden gegeven indien
sulfasalazine teveel bijwerkingen veroorzaakt. Mesalazine mag ook bij
G6PD-deficiëntie worden gegeven.
Toedieningsvormen- tablet,
maagsapresistent 250 mg, 500 mg
- tablet, maagsapresistent 400 mg, 800 mg
- zetpil 250 mg, 500 mg
- mesalazine klysma's 1 g/100 g of 2 g/50 g
of 2 g/30 g, 2 g/60 g, 4 g/60 g
- granulaat met gereguleerde afgifte in
sachet 500 mg, 1000 mg
- schuim 1 g/dosis; flacon 14 doses
Bij
distale vormen van colitis ulcerosa kunnen mesalazine klysma's worden
gebruikt, waarbij met het klysma van 1 g veelal voldoende resultaat wordt
verkregen. Mesalazine zetpillen komen slechts in aanmerking indien sprake is
van alleen een proctitis.
Indicaties mesalazine
DoseringVolwassenen en kinderen vanaf 6
jaar, afhankelijk van de toedieningsvorm en de ernst van de aandoening:
Pyoderma gangrenosum, metastatische (cutane) ziekte van Crohn en Behçet's
syndroom: 3 dd 500-1500 mg. Beginnen met een insluipschema (eerste week 1 dd
500 mg, tweede week 2 dd 500 mg, derde week: 500 mg 's morgens en 1000 mg 's
middags; vierde week en verder: 1000 mg 's morgens en 's middags) om
langzaam te wennen aan de medicatie, en om te voorkomen dat patiënten
voortijdig afhaken vanwege de bijwerkingen. Verhoog de dosering geleidelijk
naar 3 dd 1 gram en continueer dat minimaal 4 weken alvorens een conclusie
te trekken over de effectiviteit. De dosis kan zonodig verhoogd worden tot
maximaal 3 dd 1.5 g. De maagsapresistente tablet in zijn geheel, zonder te
breken, met wat water innemen.
Colitis ulcerosa: Acute fase: oraal
2-4,5 g per dag in 3-4 doses; bij hoge doseringen: niet langer dan 8-12
weken. Als onderhoudsbehandeling en ter voorkoming van recidieven: max. 1,5
g per dag in 3 doses.
Distale colitis ulcerosa: Acute fase: rectaal (klysma)
gedurende 14-28 dagen 4 g 's avonds voor het slapen gaan inbrengen en
gedurende de gehele nacht inhouden. Rectaal (schuim) volwassenen en kinderen
> 12 jaar 2 gram eenmaal per dag 's avonds, zo nodig verhogen tot 2 gram
tweemaal per dag 's morgens en 's avonds. In de remissiefase 's avonds
rectaal (klysma) 1-2 g per dag of 4 g iedere 2-3 dagen.
Proctitis ulcerosa:
Acute fase: zetpil 500 mg driemaal per dag òf zetpil 1 g een- à tweemaal per
dag òf klysma 1-2 g eenmaal per dag voor het slapen gaan, zo nodig tweemaal
per dag, gedurende 2-4 weken. In de remissiefase ter preventie van een
recidief: zetpil 250 mg driemaal per dag of klysma 1-2 g eenmaal per dag 's
avonds.
Ziekte van Crohn: Oraal: acute fase: max. 4,5 g per dag in
4 doses, daarna naar gelang het ziekteverloop geleidelijk verminderen tot 2
g per dag in 3 doses.
Salofalk schuim niet gebruiken bij kinderen jonger
dan 12 jaar.
De tabletten in hun geheel tijdens of vlak na de maaltijd
met een ruime hoeveelheid water innemen. Pentasa tabletten kunnen echter ook
worden gebroken of in een glas water worden gesuspendeerd. Microgranules
mogen niet worden gekauwd; water nadrinken.
Topicale toepassingen
van mesalazine bij dermatologische indicatiesMesalazine 5% of 10% in
een crème of slijmvliesbasis zoals hypromellosezalf is mogelijk effectief
bij aften, orale ulcera bij Behçet, orale lichen planus en pyoderma
gangrenosum. Het gaat in alle gevallen om case-reports.
Contra-indicaties
• |
Overgevoeligheid voor salicylaten, olsalazine of
sulfasalazine |
• |
Overgevoeligheid voor de hulpstoffen (klysma's) |
• |
Verhoogde bloedingsneiging |
• |
Bestaand ulcus van maag of duodenum |
• |
Ernstige lever- en/of nierfunctiestoornissen |
• |
Kinderen
jonger dan 6 jaar |
Zwangerschap en lactatieZwangerschap/Lactatie:
Gegevens over gebruik tijdens een beperkt aantal (ca. 250) zwangerschappen
laten geen schadelijke effecten zien. Eenmaal werd na langdurig gebruik van
een hoge dosis (tot 4 gram, oraal) tijdens de zwangerschap neonatale
nierinsufficiëntie gemeld. Er zijn tot dusver geen aanwijzingen voor
schadelijkheid bij dierproeven. Aanbevolen wordt om terughoudend te zijn met
hoge doseringen. Mesalazine passeert de placenta. Mesalazine gaat in kleine
hoeveelheden over in de moedermelk. Sporadisch is acute diarree gemeld bij
de zuigeling.
Bijwerkingen
• |
misselijkheid, anorexie, braken, buikpijn |
• |
stomatitis |
• |
hoofdpijn |
• |
duizeligheid |
• |
moeheid, slapeloosheid |
• |
stemmingsveranderingen |
• |
overgevoeligheidsreacties (exantheem, jeuk, urticaria, drug fever) |
• |
methemoglobinemie |
• |
reversibele alopecia |
• |
geneesmiddel
geassocieerde lupus |
• |
bronchospasmen (bij patiënten met astma kan een
astma aanval uitgelokt worden) |
• |
eosinofiele pneumonie |
zelden (0,01-0,1%): |
• |
hepatitis, pancreatitis |
• |
myocarditis,
pericarditis |
zeer zelden (< 0,01%): |
• |
myalgie,
artralgie |
• |
nefropathie (interstitiële nefritis, nefrotisch syndroom) |
• |
afwijkingen van het bloedbeeld (eosinofilie, beenmergdepressie,
leukopenie, trombocytopenie, anemie) |
• |
alopecia |
• |
na rectale toediening irritatie of milde tot matige verbranding
van de anus |
InteractiesPreparaten die de pH in de darm verlagen, zoals lactulose,
kunnen het vrijkomen van mesalazine verminderen. Op theoretische gronden
kunnen de volgende interacties worden verwacht vanwege de
salicylaatcomponent: de werking van coumarinederivaten en het hypoglykemisch
effect van de sulfonylureumderivaten zouden kunnen worden versterkt; de
toxiciteit van methotrexaat zou kunnen toenemen; de uricosurische werking
van sulfinpyrazon, de werking van furosemide en spironolacton en de
tuberculostatische werking van rifampicine zou kunnen worden verminderd.
Overige maatregelen en voorzorgen
• |
Vanwege toxiciteit is bij
langdurig gebruik regelmatig controle van de nierfunctie gewenst, met name
in het begin van de behandeling |
• |
Voorzichtigheid is geboden bij
leverinsufficiëntie en laesies van maag en duodenum |
• |
Voorzichtigheid is geboden bij astmapatiënten, aangezien die op
salicylaten en metabisulfiet kunnen reageren met een astma-aanval of
collaps |
Overdosering
Symptomen: theoretisch kunnen symptomen van een salicylaatvergiftiging
optreden, zoals gastro-intestinale effecten, acidose/alkalose,
hyperventilatie, longoedeem, dehydratie, hypo/hyperglykemie, hypothermie en
stoornissen van het centrale zenuwstelsel.
Controles
Voor
starten mesalazine:
• |
Bloedbeeld (BSE, Hb, leukocyten,
leukocytendifferentiatie, trombocyten, erytrocyten) |
• |
serumkreatinine, ureum, natrium, kalium |
• |
ASAT, ALAT, AF, γ-GT,
amylase |
Na 2 weken en na 4 weken (daarna op indicatie):
• |
Bloedbeeld (BSE, Hb, leukocyten, leukocytendifferentiatie, trombocyten,
erytrocyten) |
• |
serumkreatinine, ureum, natrium, kalium |
• |
ASAT,
ALAT, AF, γ-GT |
Referenties
1. |
Fortun PJ, Hawkey
CJ. Nonsteroidal antiinflammatory drugs and the small intestine. Curr Opin
Gastroenterol 2005;21:169-175. |
2. |
Juillerat P, Mottet C, Froehlich F,
Felley C, Vader JP, Burnand B, Gonvers JJ, Michetti P. Extraintestinal
manifestations of Crohn's disease. Digestion 2005;71:31-36. |
3. |
Lebwohl
M, Heymann WR, Berth-Jones J, Coulson I. Treatment of skin disease -
Comprehensive therapeutic strategies. Mosby, New York, 2002. |
Auteur(s):dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.