HAART (highly active anti-retroviral therapy) is een verzamelnaam voor combinatieschema's van antiretrovirale middelen. Een voorbeeld is de combinatie van twee reverse transcriptase remmers (de nucleoside analogen zidovudine en lamivudine) en een proteaseremmer. Tegenwoordig wordt de term cART gebruikt (combinatie-antiretrovirale-therapie). Meerdere combinatieschema's zijn mogelijk en de richtlijnen worden voortdurend aangepast. Voor replicatie van het HIV virus is omzetting van RNA naar DNA m.b.v. reverse transcriptase essentieel. Nucleoside analogen (lamivudine, abacavir, zidovudine, emtricitabine, tenofovirdisoproxil) worden door dit enzym ingebouwd in het DNA, waarna verdere replicatie stopt. Niet-nucleosiden (efavirenz, nevirapine, doravirine, etravirine, rilpivirine) binden direct aan reverse transcriptase en blokkeren het enzym. Proteaseremmers (atazanavir, darunavir, fosamprenavir, ritonavir, saquinavir) hechten zich aan een protease dat de aanvankelijk lange HIV-eiwitketens knipt in kortere moleculen die uiteindelijk het HIV virus vormen.

Bron figuur en verdere informatie: HIV Vereniging Nederland.



Eerste keus in de behandeling van therapie-naïeve volwassen patiënten met een HIV-1-infectie is meestal een tripeltherapie. Deze bestaat uit twee nucleoside reverse-transcriptaseremmers (NRTI’s) in combinatie met een derde actief antiretroviraal middel uit een van de volgende drie klassen: bij voorkeur een integraseremmer (INSTI) met een hoge barrière tot resistentie (bictegravir of dolutegravir), en in specifieke situaties met een non-nucleoside reverse-transcriptaseremmer (NNRTI), of een proteaseremmer (PI) met een farmacokinetische booster (cobicistat of ritonavir). Bij de meeste personen met HIV is ook een behandelregime bestaande uit twee middelen mogelijk, meestal dolutegravir/lamivudine (een INSTI met één NRTI), na uitsluiting van enkele exclusiecriteria. De keuze voor een combinatie van antiretrovirale middelen is afhankelijk van diverse factoren, en dient te worden gemaakt op geleide van het resistentieprofiel.

Biktarvy	Bictegravir/emtricitabine/tenofoviralafenamide
Triumeq	Dolutegravir/abacavir/lamivudine
diversen	Emtricitabine/tenofovirdisoproxil/efavirenz
Delstrigo	Doravirine/lamivudine/tenofovirdisoproxil
Odefsey	Emtricitabine/tenofoviralafenamide/rilpivirine
Eviplera	Emtricitabine/tenofovirdisoproxil/rilpivirine
Symtuza	Darunavir/cobicistat/emtricitabine/tenofoviralafenamide
Genvoya	Emtricitabine/tenofoviralafenamide/elvitegravir/cobicistat
Stribild	Emtricitabine/tenofovirdisoproxil/elvitegravir/cobicistat
Dovato	Dolutegravir/lamivudine

Bij het starten van cART kunnen AIDS gerelateerde huidziekten zoals infecties en Kaposi sarcoom spontaan verdwijnen. Er kunnen ook geneesmiddelenreacties optreden waaronder toxicodermie, SJS en TEN. Soms ontstaan huidreacties door het herstel van de immuniteit. Seborroisch eczeem of psoriasis bijvoorbeeld, ook atopisch eczeem, sarcoïdose, vitiligo, en contactallergieën. Maar ook reacties op micro-organismen die opeens weer herkend worden door het immuunsysteem. Dit wordt Immune Reconstitution Disease (IRD) of Immune Restoration Inflammatory Syndrome (IRIS) genoemd. IRIS ontstaat bij 10-25% van de AIDS patiënten die met HAART beginnen, meestal binnen de eerste 3 maanden. Het gaat vaak vanzelf weer over. Cutane manifestaties van IRD/IRIS moeten wel behandeld worden.


Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.