Arteriitis temporalis (arteritis temporalis, temporale arteriitis, ziekte van Horton, giant cell arteritis) is een vasculitis van de arteria temporalis. Histologisch een giant cell vasculitis, klinisch wordt het ingedeeld in de groep vasculitis van de grote vaten waartoe ook Takayasu arteritis behoort.De oorzaak is onbekend. Arteriitis temporalis komt vooral op oudere leeftijd voor (> 50 jaar). Het is een systemische arteritis van de grote en middelgrote arteriën. Vaak worden de arteriën in het hoofd aangetast, soms met plotselinge blindheid. Ook andere arteriën, over het hele lichaam kunnen in zeldzame gevallen aangetast worden. Dit kan leiden tot onvoldoende doorbloeding in de ledematen, soms ook in inwendige organen. Arteriitis temporalis komt voor geassocieerd met polymyalgia reumatica. Takayasu arteritis wordt gekenmerkt door ontsteking en vernauwing van de grote en middelgrote slagaderen, zoals de aorta (hoofdslagader) en de zijtakken hiervan. Meestal komt Takayasu arteritis voor bij (jonge) vrouwen.



Klinisch beeld:
De arteria temporalis kan zichtbaar verdikt zijn, rood, gezwollen, soms postinflammatoire hyperpigmentatie, soms bloeduitstortingen. Verder pijn, kloppende pijn, branderig of stekende pijn, pijn bij kauwen of een kloppende hoofdpijn. Soms tijdelijk (amaurosis fugax) of blijvend slechter zien, dubbelzien of blindheid. Ook koorts en algehele malaise, verminderde eetlust, afvallen. Er kunnen necrotische gebieden ontstaan in het stroomgebied van de arteria temporalis, of elders (tong, lippen, verhemelte). De klachten bij polymyalgia rheumatica zijn pijn in de nek, schouders en/of heupen, stijve en pijnlijke spieren in de ochtend, na een uur verbeterend, moeite met opstaan uit bed of stoel, problemen met aankleden en wassen, erger worden van de pijn bij beweging.

Diagnostiek:
Patiënten met deze klacht worden doorverwezen naar de reumatoloog of een internist. Indien nodig kan een arteria temporalis biopt (klein segment uitnemen, arterie aan beide kanten onderbinden) worden afgenomen. Dit wordt meestal gedaan door de chirurg. Bloedonderzoek (bezinking, CRP, bloedbeeld, screening op auto-immuunziekten).

Therapie:
R/ Prednisolon 1 dd 40-80 mg voor langere tijd (+ profylactische maatregelen tegen botontkalking). Als de klachten afnemen kan de prednison geleidelijk worden afgebouwd tot nul.
R/ Coldpack tegen de slaap aanbrengen bij kloppende pijn of ernstige hoofdpijn.

Zie ook: NHG-Standaard polymyalgia rheumatica en arteriitis temporalis.





Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.