Een acantholytisch dyskeratotisch acanthoma (acantholytic dyskeratotic acanthoma, acantholytic acanthoma) is een zeldzaam benigne huidtumortje gekenmerkt door de combinatie van de histologische kenmerken acantholyse en dyskeratose. Het is een diagnose die achteraf gesteld wordt door de patholoog. De laesies worden vaak ingestuurd onder de diagnosen basaalcelcarcinoom, plaveiselcelcarcinoom, actinische keratose, verruca vulgaris, naevus naevocellularis, of verruca vulgaris. Multipele acantholytische dyskeratotische acanthomen zijn beschreven bij een patiënt met immuunsuppressie.

Klinisch beeld:
Huidkleurige of erythemateuze papels of plaques, gemiddeld 5 mm (2-9 mm) groot, solitair. Meestal op de romp, soms op de extremiteiten. Ontstaat op oudere leeftijd (40-80 jaar), komt iets vaker voor bij vrouwen. Er bestaat ook een subungual acantholytic dyskeratotic acanthoma, dit komt iets vaker bij mannen voor.

DD:
Klinische DD: basaalcelcarcinoom, plaveiselcelcarcinoom, actinische keratose, verruca vulgaris, naevus naevocellularis, verruca seborroica, warty dyskeratoma, ziekte van Darier, ziekte van Grover.
Histologische DD: er zijn niet veel andere huidaandoeningen met de combinatie acantholyse en dyskeratose. Deze combinatie komt voor bij de ziekte van Darier en bij de ziekte van Grover, maar dat zijn meestal multipele laesies. En bij een acantholytische dyskeratotische epidermale naevus, maar die verloopt volgens de Blaschko lijnen.

PA:
Er worden 3 verschillende varianten van acantholytisch dyskeratotisch acanthoma onderscheiden: 1) diffuse acantholytische dyskeratose verdeeld over de gehele dikte van de epidermis, 2) diffuse acantholytische dyskeratose alleen in stratum granulosum en stratum corneum, en 3) discontinue focale acantholytische dyskeratose.

Therapie:
Behandeling is niet nodig omdat het gaat om een benigne laesie, maar meestal wordt excisie toegepast. Het is een zeldzame diagnose dus er is weinig bekend over alternatieven. In de meeste case reports (enkele tientallen) waren de laesies al geëxcideerd onder de diagnose basaalcelcarcinoom en bleek de diagnose pas achteraf. Bij behandelwens zijn naast excisie vermoedelijk ook cryotherapie, curettage / elektrocoagulatie of CO₂ laser alternatieve opties. In case reports wordt ook genoemd imiquimod (bij multipele laesies), keratolytica (salicylzuur, tretinoïne crème) en calcipotriol (effect op de differentiatie van keratinocyten).




Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.