BETA-LACTAM ANTIBIOTICA home ICD10: n.v.t.

Tot de β-lactam antibiotica behoren de penicillinen, maar ook cefalosporinen en carbapenems. β-lactamantibiotica binden zich aan penicilline-bindende eiwitten (PBP’s) in de celwand van bacteriën. Hierdoor remmen zij de synthese van peptidoglycaan met als gevolg een verzwakte bacteriële celwand, resulterend in cellysis en celdood. Ook maken zij autolytische enzymen in de bacterie vrij, wat bacteriële autolyse bevordert. Ze werken bactericide bij snelgroeiende bacteriën.

Penicillinen zijn oorspronkelijk ontwikkeld uit benzylpenicilline ofwel penicilline G. Door substitutie van een zijgroep in het molecuul zijn geneesmiddelen verkregen die resistent zijn tegen maagzuur en/of tegen sommige penicillinasen, zoals β-lactamasen van stafylokokken.

Tot de breedspectrum-penicillinen behoren amoxicilline en piperacilline. Het werkingsspectrum omvat allereerst Gram-positieve kokken (met uitzondering van β-lactamasevormende stafylokokken). Verder betreft het Gram-negatieve kokken, namelijk meningokokken en gonokokken, voor zover die geen β-lactamase produceren. Ten slotte zijn ze actief tegen Gram-negatieve staafvormige bacteriën. Gecombineerd gebruik van een penicilline met een β-lactamaseremmer (clavulaanzuur of tazobactam) heeft tot gevolg dat infecties met door β-lactamasevorming resistente bacteriën weer behandelbaar zijn met penicillinederivaten.

Tot de smalspectrum-penicillinen behoren het zuurbestendige en daardoor oraal toepasbare feneticilline en fenoxymethylpenicilline. Tot de parenterale smalspectrum-penicillinen behoren het goed in water oplosbare natriumzout van benzylpenicilline en het weinig in water oplosbare depotpreparaat benzathinebenzylpenicilline.

Tot de β-lactamase-ongevoelige smalspectrum-penicillinen behoort flucloxacilline. Dit is tevens zuurbestendig waardoor het zowel oraal als parenteraal toepasbaar is.


β-lactam antibiotica:
Penicillines:
amoxicilline, amoxicilline/clavulaanzuur, benzathinebenzylpenicilline (Extencin), benzylpenicilline, natriumbenzylpenicilline, feneticilline, fenoxymethylpenicilline, flucloxacilline, piperacilline/tazobactam

Cefalosporinen:
cefaclor, cefalexine, cefazoline, cefepim, cefiderocol, cefotaxim, ceftarolinefosamil, ceftazidim, ceftazidim/avibactam, ceftibuten, ceftolozaan/tazobactam, ceftriaxon, cefuroxim, cefuroximaxetil

Carbapenems:
ertapenem, imipenem/cilastatine, imipenem/cilastatine/relebactam, meropenem

Monobactams:
aztreonan


Clavulaanzuur, avibactam en tazobactam remmen β-lactamasen en beschermen hierdoor amoxicilline, ceftazidim en ceftolozaan tegen afbraak door diverse (niet alle) bacteriële β-lactamasen, die vaak resistentie tegen penicillinen en cefalosporinen veroorzaken. Cilastatine remt specifiek en competitief het nierenzym dehydropeptidase-1, dat imipenem metaboliseert en inactiveert. Hierdoor neemt de uitscheiding van intact antibioticum in de urine sterk toe. Relebactam remt specifieke β-lactamasen (nl. klasse A en - C β-lactamasen), enzymen die aanwezig kunnen zijn bij bacteriën en welke de β-lactamring van β-lactamantibiotica kunnen openen, waardoor het antibioticum inactief wordt. Door remming van deze bacteriële enzymen is het middel met antibacteriële activiteit (imipenem) langer werkzaam.


Referenties
1. Farmacotherapeutisch kompas.


Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.

31-05-2023 (JRM) - www.huidziekten.nl W3C-html-4.01-valid



Diagnosecodes:
ICD10 E27.4 Overige en niet gespecificeerde bijnierschorsinsufficiëntie: AAA-syndroom
ICD10 E27.4 Other and unspecified adrenocortical insufficiency: AAA-syndrome
SNOMED 45414006 Periorbital edema [specific SNOMED term missing]
DBC 27 Diagnose niet nader omschreven