Een
zwarte haartong (synoniemen
lingua
villosa nigra, lingua nigra pilaris, lingua nigra pilosa,
black hairy tongue, melanoglossia, melanotrichia linguae,
nigrities linguae) is een benigne pijnloze aandoening die wordt gekenmerkt door
een bruin of zwart niet afschraapbaar beslag op het achterste tweederde gedeelte
van de tong. Het is niet echt een beslag maar hypertrofie van de filiforme papillen
in combinatie met toegenomen desquamatie. Bij forse hypertrofie van de papillen
kan het beslag een harig aspect krijgen. Door etensresten, nicotine, kleurstoffen
afkomstig uit etenswaren kan de haartong een gele, bruine of zwarte kleur krijgen.
Achterblijvende etensresten kunnen een slechte mondgeur (halitosis) veroorzaken.
![Zwarte haartong (black hairy tongue, lingua villosa nigra) (klik op foto voor vergroting) [bron: Com4 - Wikimedia - Creative Commons License 1.0 (Public Domain Image)] Zwarte haartong (black hairy tongue, lingua villosa nigra)](../../../afbeeldingen/black-hairy-tongue-1z.jpg) |
zwarte
haartong |
De oorzaak van zwarte haartong (lingua villosa nigra) is niet bekend. Predisponerende
factoren zijn antibioticagebruik, gebruik van psychotrope medicatie, slechte
mondhygiëne, roken, alcohol- en koffiegebruik, gebruik van mondspoeldranken,
zoals waterstofperoxide en chloorhexidine. Deze factoren kunnen bijdragen aan
een verandering van de orale microflora, met overgroei van bacteriën of schimmels.
Candida wordt niet beschouwd als primaire oorzaak, maar een black hairy tong
kan wel gepaard gaan met Candida overgroei en dit kan glossopyrosis (
burning
tongue) veroorzaken. Ook een niacinetekort (vitamine B) wordt genoemd, dit
treedt alleen op bij een slechte voedingstoestand of malabsorbtie syndromen.
Een zwarte haartong komt vaak voor, bij circa 0.5% van de bevolking voor, iets
vaker bij mannen, bij neonaten en jonge kinderen (8%). In de VS wordt het vaak
gezien bij verslaafden, gevangenen, en HIV-positieven.
DD:
Candida, andere schimmelsoorten,
beginnende
pemphigus, ziekte van
Addison, verkleuring door geneesmiddelen (antimalariamiddelen, tetracyclinen,
ketoconazol, zidovudine),
hairy leukoplakia.
Diagnostiek:De diagnose wordt gesteld op het klinisch
beeld. Candida overgroei kan met een KOH preparaat of kweek worden vastgesteld.
Therapie:De behandeling bestaat uit het elimineren
van predisponerende factoren (b.v. stoppen met roken, evt Candida behandelen)
en een goede mondhygiëne. Eventueel kan het beslag met een zachte tandenborstel
worden weggepoetst, of na verdoving met lidocaïne spray worden afgekrabd met
een curette. Speciale tandpasta's zoals Zendium of Paradontax worden ook genoemd.
Ook poetsen met 10% ureumcrème of ureumoplossing FNA of 0.1% tretinoïne oplossing
is een optie.
R/ dagelijks tong poetsen met tandpasta.
R/ ureumcrème 10%
aanbrengen op de tong of dagelijks poetsen met ureumoplossing 40% FNA.
R/ fluconazol 1 dd 50 mg gedurende 4 weken bij pijnklachten (glossopyrosis)
en verdenking op Candida overgroei. Deze dosering volstaat. Bij Candida infectie
van de gehele mondkeelholte wordt een hogere dosering geadviseerd: 200-400 mg
op de eerste dag, gevolgd door 1 dd 100-200 mg gedurende 1-3 weken.
R/ miconazol orale gel, 20 mg/ml. 4 dd ½ tot 1 maatlepel (2.5-5 ml) gel zolang
mogelijk in mond houden, dan doorslikken. Doorgaan tot 2 dagen na genezing.
R/ itraconazol 1 dd 100 mg gedurende 2
weken.
R/ nystatine suspensie 100.000 E/ml, 4 dd 4-6 ml. Zolang mogelijk
in de mondholte houden, dan doorslikken (gevaarloos; doorgaan tot 48 uur na
genezing).
R/ tretinoïne 0.05-0.1% in Orabase, 2-3 dd aanbrengen.

Elektrocoagulatie,
curettage of zeer lange villi afknippen met een schaartje (onder lokale verdoving).

CO2 laser.
Referenties
1. |
Bolognia JL, Jorizzo JL, Rapini RP. Dermatology.
2nd Edition, Mosby, 2008. |
2. |
Oral changes associated with tobacco use.
Am J Med Sci 2003;326(4):179-182. |
3. |
Heymann WR. Psychotropic agent-induced black
hairy tongue. Cutis 2000;66(1):25-26. |
4. |
Langtry JA, Carr MM, Steele MC, Ive FA. Topical
tretinoin: a new treatment for black hairy tongue (lingua villosa
nigra). Clin Exp Dermatol 1992;17(3):163-164. |
5. |
Handler MZ, Butler DF, Eisen D, Burgess J,
Lynch DP. Hairy tongue. Marquette University School of Dentistry
Faculty Research and Publications, e-Publication, 6-23-2017. |
Auteur(s):dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam
UMC.