Een
zwarte haartong (synoniemen
lingua villosa nigra, lingua
nigra pilaris, lingua nigra pilosa,
black hairy tongue, melanoglossia,
melanotrichia linguae, nigrities linguae) is een benigne pijnloze aandoening
die wordt gekenmerkt door een bruin of zwart niet afschraapbaar beslag op
het achterste tweederde gedeelte van de tong. Het is niet echt een beslag
maar hypertrofie van de filiforme papillen in combinatie met toegenomen
desquamatie. Bij forse hypertrofie van de papillen kan het beslag een harig
aspect krijgen. Door etensresten, nicotine, kleurstoffen afkomstig uit
etenswaren kan de haartong een gele, bruine of zwarte kleur krijgen.
Achterblijvende etensresten kunnen een slechte mondgeur (halitosis)
veroorzaken.
![Zwarte haartong (black hairy tongue, lingua villosa nigra) (klik op foto voor vergroting) [bron: wikipedia] Zwarte haartong (black hairy tongue, lingua villosa nigra)](../../../afbeeldingen/black-hairy-tongue-1z.jpg) |
![Zwarte haartong (black hairy tongue, lingua villosa nigra) (klik op foto voor vergroting) [bron: www.documentingreality.com] Zwarte haartong (black hairy tongue, lingua villosa nigra)](../../../afbeeldingen/black-hairy-tongue-2z.jpg) |
zwarte haartong |
zwarte haartong |
![Zwarte haartong (black hairy tongue, lingua villosa nigra) (klik op foto voor vergroting) [bron: dermatlas.med.jhmi.edu] Zwarte haartong (black hairy tongue, lingua villosa nigra)](../../../afbeeldingen/black-hairy-tongue-3z.jpg) |
![Normale filiforme tong-papillen (tong villi) in detail (klik op foto voor vergroting) [bron: www. visualphotos.com] Normale filiforme tong-papillen (tong villi) in detail](../../../afbeeldingen/tong-villiz.jpg) |
haartong, lingua villosa |
normale filiforme
papillen |
De oorzaak van zwarte haartong (lingua villosa nigra)
is niet bekend. Predisponerende factoren zijn antibioticagebruik, gebruik
van psychotrope medicatie, slechte mondhygiëne, roken, alcohol- en
koffiegebruik, gebruik van mondspoeldranken, zoals waterstofperoxide en
chloorhexidine. Deze factoren kunnen bijdragen aan een verandering van de
orale microflora, met overgroei van bacteriën of schimmels. Candida wordt
niet beschouwd als primaire oorzaak, maar een black hairy tong kan wel
gepaard gaan met Candida overgroei en dit kan glossopyrosis (
burning
tongue) veroorzaken. Ook een niacinetekort (vitamine B) wordt genoemd, dit
treedt alleen op bij een slechte voedingstoestand of malabsorbtie syndromen.
Een zwarte haartong komt vaak voor, bij circa 0.5% van de bevolking voor,
iets vaker bij mannen, bij neonaten en jonge kinderen (8%). In de VS wordt
het vaak gezien bij verslaafden, gevangenen, en HIV-positieven.
DD:
Candida, andere schimmelsoorten, beginnende
pemphigus, ziekte van Addison,
verkleuring door geneesmiddelen (antimalariamiddelen, tetracyclinen,
ketoconazol, zidovudine),
hairy leukoplakia.
Diagnostiek:De
diagnose wordt gesteld op het klinisch beeld. Candida overgroei kan met een
KOH preparaat of kweek worden vastgesteld.
Therapie:De
behandeling bestaat uit het elimineren van predisponerende factoren (b.v.
stoppen met roken, evt Candida behandelen) en een goede mondhygiëne.
Eventueel kan het beslag met een zachte tandenborstel worden weggepoetst, of
na verdoving met lidocaïne spray worden afgekrabd met een curette. Speciale
tandpasta's zoals Zendium of Paradontax worden ook genoemd. Ook poetsen met
10% ureumcrème of ureumoplossing FNA of 0.1% tretinoïne oplossing is een
optie.
R/ Dagelijks tong poetsen met tandpasta.
R/ Ureumcrème 10% aanbrengen op de tong of dagelijks poetsen met
ureumoplossing 40% FNA.
R/ Diflucan (fluconazol) 1 dd 50 mg gedurende
4 weken bij pijnklachten (glossopyrosis) en verdenking op Candida overgroei.
Deze dosering volstaat. Bij Candida infectie van de gehele mondkeelholte
wordt een hogere dosering geadviseerd: 200-400 mg op de eerste dag, gevolgd
door 1 dd 100-200 mg gedurende 1-3 weken.
R/
Daktarin (miconazol) orale gel, 20 mg/ml. 4 dd ½ tot 1 maatlepel (2.5-5 ml)
gel zolang mogelijk in mond houden, dan doorslikken. Doorgaan tot 2 dagen na
genezing.
R/ Trisporal (itraconazol) 1 dd 1-2 caps à 100 mg gedurende 2
weken.
R/ Nystatine suspensie 100.000 E/ml, 4 dd 1 ml. Zolang mogelijk in
de mondholte houden, dan doorslikken (gevaarloos; doorgaan tot 48 uur na
genezing). Aanstippen met 1 ml suspensie kan ook.
R/ Tretinoïne
0.05-0.1% in Orabase, 2-3 dd aanbrengen.

Elektrocoagulatie, curettage of zeer lange villi afknippen met een schaartje
(onder lokale verdoving).

CO2
laser.
Referenties
1. |
Bolognia JL, Jorizzo JL, Rapini RP. Dermatology. 2nd
Edition, Mosby, 2008. |
2. |
Oral changes associated with tobacco use. Am
J Med Sci 2003;326(4):179-182. |
3. |
Heymann WR. Psychotropic
agent-induced black hairy tongue. Cutis 2000;66(1):25-26. |
4. |
Langtry
JA, Carr MM, Steele MC, Ive FA. Topical tretinoin: a new treatment for black
hairy tongue (lingua villosa nigra). Clin Exp Dermatol 1992;17(3):163-164. |
5. |
Handler MZ, Butler DF, Eisen D, Burgess J,
Lynch DP. Hairy tongue. Marquette University
School of Dentistry Faculty Research and
Publications, e-Publication,
6-23-2017. |
Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, AMC, Amsterdam.