CONTACTECZEEM DOOR ALLERGIE VOOR COSMETICA home ICD10: L23.2

Cosmetica kunnen verschillende problemen veroorzaken. Behalve door een echte type IV allergie kunnen de klachten worden veroorzaakt door irritatie, contacturticaria, fotocontactdermatitis, kleurveranderingen, acne.

Irritatie is de meest voorkomende klacht bij het gebruik van cosmetica. De klachten treden direct na het aanbrengen van het cosmeticum op. Er kan sprake zijn van jeuk en een stekend of branderig gevoel, meestal zonder zichtbare afwijkingen. De klachten treden met name op in het gelaat. Sommige patiënten verdragen na enige tijd geen enkel cosmeticum meer en veronderstellen dat ze "allergisch" zijn voor alle cosmetica. Hierbij spreekt men wel van een "status cosmeticus". Oppervlaktespanning-verlagende stoffen en emulgatoren in "vochtinbrengende" crèmes zijn hiervan vaak de oorzaak. Detergentia ("zeep") in producten als zeep, shampoo, bad- en doucheschuim kunnen tevens irritatieklachten op andere delen van het lichaam veroorzaken. Soms treden zichtbare afwijkingen op (roodheid en schilfering), vaak centraal in het gelaat en op de oogleden. Bij afwijkingen aan de oogleden is er meestal sprake van een optelsom van beschadigende factoren: mechanisch (wrijven), chemisch (aanbrengen en verwijderen van cosmetica) en klimatologisch (lage vochtigheid, droge wind). Differentiatie met een atopische dermatitis, eczematide, psoriasis of type IV allergie is wenselijk. Cheilitis en perioraal eczeem kunnen veroorzaakt worden door een contactallergie voor tandpasta.

Zorgvuldig contactallergisch onderzoek moet een type IV allergie uitsluiten of aantonen. Speciale aandacht verdient de irritatie contactdermatitis die veroorzaakt wordt door de lijm van kunstnagels. Contacturticaria zijn soms moeilijk te onderscheiden van irritatieklachten. Bekende veroorzakers zijn perubalsem, ammonium persulfaat in haarbleekmiddel en kaneelaldehyde, een smaakstof in bijvoorbeeld tandpasta. Bij Fotocontactdermatitis kan sprake zijn van een toxische of allergische type IV fotocontactdermatitis. Bekende voorbeelden zijn ol. bergamottae in eau de toilette, musk ambrette in aftershave lotion en p. aminobenzoëzuur in sunscreens. Acne wordt vrij zelden door cosmetica veroorzaakt. Het treedt meestal op bij vrouwen die de leeftijd voor acne vulgaris gepasseerd zijn. De voorkeurslokalisaties zijn de wangen en de kin, waarbij overwegend gesloten comedonen (white heads) optreden. Sommige vetten en oliën in gezichtscrèmes kunnen bij langdurig gebruik (vele maanden, jaren) deze acne veroorzaken. Kleurveranderingen door cosmetica zijn over het algemeen door de gebruiker gewenste veranderingen, maar op deze regel zijn uitzonderingen, zij het dat deze effecten zelden optreden. Een voorbeeld is hyperpigmentatie door lavendelolie en depigmentatie door kaneelaldehyde.

Type IV allergieën komen beduidend minder voor dan irritatieklachten. De afwijkingen treden vooral op aan de oogleden, in het gelaat en aan armen en handen. Het klinisch aspect bestaat vaak alleen uit een jeukende roodheid met schilfering, meestal beginnend aan de oogleden. De huid van de oogleden is dun, gevoelig en makkelijk doorgankelijk. Men moet zich realiseren dat alles wat letterlijk aan de vingers kleeft onbewust in de loop van de dag in het gelaat en op de oogleden wordt gesmeerd. Zo uit een type IV allergie voor een bestanddeel van een bodylotion of nagellak (b.v. TSFR) zich over het algemeen het eerst aan de oogleden. Op grond van het klinisch aspect is differentiatie van een irritatie contactdermatitis vaak niet mogelijk. Bestanddelen van cosmetica die vaak een allergie veroorzaken behoren tot de groepen van antimicrobiële middelen, parfums (fragrances) en emulgatoren.


CONSERVEERMIDDELEN IN COSMETICA

Veel cosmeticaproducten bevatten in meer of mindere mate water en zijn dus onderhevig aan bederf. Antimicrobiële middelen voorkomen de groei van bacteriën, schimmels en gisten die het product een andere dan de gewenste geur kunnen geven en die een huidinfektie bij de gebruikers kunnen veroorzaken.

Kathon CG ((C1)Me-isothiazolinone, europese standaardserie) is een veel gebruikt middel. Allergieën komen frequent voor en kunnen zich in lichte tot heftige vorm manifesteren. Kathon CG allergie treedt vooral op bij de cosmetica die op de huid gesmeerd worden (lotions en crèmes). Kathon CG in zogenaamde "rinse off" producten speelt geen of een geringe rol (shampoo, bad- en doucheschuim). Er is een duidelijke tendens om de toepassing van Kathon CG te verminderen of de concentratie sterk te verlagen. Er is een (niet recente) lijst beschikbaar van produkten waar het niet in zit.

Formaldehydereleasers vormen een andere belangrijke groep van conserveermiddelen. Allergieën worden minder vaak gezien dan bij Kathon CG. Voorbeelden zijn quaternium-15 en imidazolidinylureum.


PARFUM-FRAGRANCE IN COSMETICA

Sommige parfums veroorzaken een allergie, bijvoorbeeld:

Eugenol, geraniol en hydroxycitronellal. De parfummix van de europese standaardserie bevat naast deze stoffen nog een vijftal parfums die regelmatig een allergie veroorzaken.

Perubalsem. Een allergie voor perubalsem kan wijzen op een cosmetica-allergie. Perubalsem is een harsachtige, visceuze vloeistof. Toepassing vindt plaats in cosmetica, topische medicamenten en in de voedselindustrie. Perubalsem bevat uiteenlopende stoffen, waaronder geur- en smaakstoffen. Perubalsem allergie wordt bijvoorbeeld ook gezien bij bakkers (vanille, kaneel), tandartsen (eugenol) en bij een allergie voor schillen van citrusvruchten, deze laatste bevatten essentiële oliën die kruisreakties geven met perubalsem.


EMULGATOREN IN COSMETICA

Emulgatoren worden toegepast in vloeibare cosmetica, bijvoorbeeld bodylotions, gels en shampoos. Oleamidopropyldimethylamine is een emulgator die de afgelopen jaren in Nederland regelmatig allergieën heeft veroorzaakt en voorkomt in een body olie.


Auteur(s):
dr. H.B. van der Walle. Dermatoloog, ZH Rijnstate, Arnhem.

31-05-2023 (HBW) - www.huidziekten.nl W3C-html-4.01-valid



Diagnosecodes:
ICD10 L23.2 Allergische contactdermatitis door cosmetica
ICD10 L23.2 Allergic contact dermatitis due to cosmetics
SNOMED 200843008 Allergic contact dermatitis due to cosmetics
DBC 6 Eczeem contactallergisch