Degeneratio cutis praesenilis actinica (synoniemen: dermatoheliosis, landmanshuid, weer- en wind huid, zeemanshuid, solar damage, photo-damage, sun-damage, actinisch beschadigde huid) is schade aan de huid door langdurige blootstelling aan UV-straling (vooral UVB). UV-schade komt nu frequenter voor dan vroeger. Er is meer welvaart, zontoerisme, gebruik van zonnebanken (nu weer iets op zijn retour), langere vakanties, bezoek aan Tropische landen, wintersport. Klimaatveranderingen en een dunnere ozonlaag zorgen voor een steeds hogere zonkracht. UV-straling veroorzaakt huidkanker maar ook verouderingsverschijnselen van de huid (actinisch beschadigde huid, photo-aging, ageing skin). De huid gaat ruwer aanvoelen, er ontstaan rimpels en plooien, en een vlekkerige hyperpigmentatie. Ook ouderdomsvlekken (lentigo solaris) ontstaan onder invloed van UVB. Het schadelijke effect van jarenlange blootstelling aan de zon is goed te zien door te kijken naar het verschil tussen de huid aan de binnenkant van de bovenarm, en de strekzijde van de onderarm.



Andere vormen van actinische beschadiging zijn poikiloderma (vlekkerige hyperpigmentatie afgewisseld met atrofie en teleangiëctasieën), erythrosis interfollicularis colli, cutis rhomboidalis nuchae, Favre-Racouchot, keratosis actinica, colloid milia, rimpels, solaire elastose, etcetera.



Een zonbeschadigde huid moet men voorkomen door de huid niet overmatig bloot te stellen aan de zon. Een normale blootstelling aan zon kan geen kwaad, de zon heeft ook positieve effecten. Op de huid, op ons psychisch welbevinden, op het vitamine-D metabolisme. Maar teveel zonnen is niet goed. Wat men vooral moet proberen te voorkomen is verbranden. Zie voor preventieve maatregelen onder zonverbranding en zonnebrandcrèmes, en onder huidtypen. Let op het weerbericht, steeds vaker wordt de zonkracht opgegeven (zie onderstaande tabel. In juni 2017 werd een record zonkracht van 8.7 gemeten in Nederland.

Zonkracht	Omschrijving	Roodkleuring huid na:	Zonverbranding
1-2	Vrijwel geen	50-100 min	niet
3-4	Zwak	25-35 min	Bescherming nodig voor lichte huid
5-6	Matig	15-25 min	Makkelijk
7-8	Sterk	15-10 min	Snel
9-10+	Zeer sterk	Minder dan 10 min	Zeer snel

Therapie:
R/ Tretinoïne crème 0.05% FNA of tazarotene crème 0.05-0.1% (niet in Nederland geregistreerd), mits langdurig (maanden) toegepast, maken de huid zachter, egaliseren kleinere rimpels en verminderen hyperpigmentatie. Het histologisch substraat van deze veranderingen is dat de epidermis dikker wordt, de hoornlaag compacter, en dat de hoeveelheid melanine afneemt.
R/ fruitzuur (glycolzuur e.a.) peelings, dermabrasie, oppervlakkige CO2-laser (silk-touch), IPL (Intense Pulse Light).







Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.