Dermografische urticaria (
urticaria factitia,
dermografisme) ontstaat door wrijven of krabben over
de huid. Hierbij ontstaat binnen 10 minuten een jeukende verhevenheid die na
30 minuten tot 3 uur weer vervaagt. Het is te testen door stevig met de achterkant
van een balpen of gestandaardiseerde testpen over de huid te strijken, bij voorkeur
op de rug of binnenkant onderarm. In de meeste gevallen ontstaat er al binnen
vijf minuten een jeukende, lineaire verhevenheid, roze of wit gekleurd en omringd
door een wegdrukbare roodheid. (Het normale beeld is: een lichtrode niet verheven
streep op de krabplaats die snel vervaagt, vaak al binnen 5 minuten.) Het erytheem
verdwijnt eerder dan het oedeem. Na prikkeling is het huidgebied ongeveer 3
uur refractair (de reactie is niet opnieuw op te wekken).
![Dermografisme (urticaria factitia) (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Dermografisme (urticaria factitia)](../../../afbeeldingen/dermografisme1z.jpg) |
![Dermografisme (urticaria factitia) (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Dermografisme (urticaria factitia)](../../../afbeeldingen/dermografisme2z.jpg) |
![Dermografisme (urticaria factitia) (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Dermografisme (urticaria factitia)](../../../afbeeldingen/dermografisme3z.jpg) |
dermografisme |
dermografisme |
dermografisme |
![Dermografisme (urticaria factitia) (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Dermografisme (urticaria factitia)](../../../afbeeldingen/dermografisme4z.jpg) |
![Dermografisme (urticaria factitia) (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Dermografisme (urticaria factitia)](../../../afbeeldingen/dermografisme5z.jpg) |
![Dermografisme (urticaria factitia) (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Dermografisme (urticaria factitia)](../../../afbeeldingen/dermografisme6z.jpg) |
dermografisme |
dermografie
testpen |
vertraagd
dermografisme |
Een positieve reactie op dermografie komt voor bij 1.5-5% van de normale
bevolking. Het komt vaker voor bij atopie. De oorzaak is niet bekend, het is
onduidelijk waardoor dermografisme opeens kan ontstaan. Het kan ook vanzelf
overgaan, na enkele maanden tot jaren.
Er bestaat ook een vertraagde vorm
van dermografisme (
delayed dermografism), moeilijk
te onderscheiden van druk urticaria, waarbij de urticae pas na 30 minuten tot
9 uur ontstaan en 12 tot 24 uur kunnen duren, en een vorm (
rode
dermografie) waarbij het oedeem binnen 15 minuten verdwijnt, terwijl
het erytheem pas na ongeveer een uur verdwijnt.
Therapie:
Urticaria factitia reageert goed op
antihistaminica.
Verder is voorlichting belangrijk. De patiënt moet zich zo weinig mogelijk krabben,
voorzichtig afdrogen (na douchen niet wrijven maar deppen), geen strakke kleding
dragen. Eventuele andere oorzaken van jeuk opsporen en bestrijden. Blootstelling
aan zonlicht ('verwering') maakt de huid minder gevoelig. Lichttherapie met
breedspectrum UVB is in het verleden geprobeerd bij therapie resistente vormen
en had bij een deel van de patiënten een (tijdelijk) effect.
R/ niet sederende
antihistaminica: Xyzal (levocetirizine) 1-2 dd 1 tab à 5 mg, Zyrtec (cetirizine)
1-2 dd 1 tab à 10 mg, Claritine (loratadine) 1 dd 1 tab à 10 mg, Aerius (desloratadine)
1-2 dd 5 mg.
Bij onvoldoende effect kan de dosering van deze niet-sederende
anthistaminica worden verhoogd tot 4 dd. Hierbij wordt het niet-sederende effect
niet meer gegarandeerd.
Zonodig andere, desnoods sederende antihistaminica
(als beroep patiënt dit toelaat) proberen.
R/ Breedspectrum UVB.
R/ Prednison
1 dd 15-20 mg,
Auteur(s):dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam
UMC.