Eczema hypostaticum (hypostatisch eczeem) is een eczeem dat ontstaat laag op het onderbeen, bij veneuze insufficiëntie. Het wordt veroorzaakt door een verhoogde druk in het veneuze systeem. Deze druk plant zich ook voort tot in de capillairen, die hierdoor dilateren en gaan lekken. Hierdoor ontstaan er deposities rond de capillairen (o.a. fibrine en afbraakproducten daarvan) die een inflammatie veroorzaken. In het begin ontstaat er een gelokaliseerde rode macula of licht geïndureerde plaque, die nog niet schilfert. Dit wordt ook wel een hypodermitis genoemd in Duitse leerboeken. Vaak is er dan ook al lipodermatosclerosis aanwezig, en pitting oedeem. Later gaat de plek ook schilferen en is de term hypostatisch eczeem van toepassing. De laesie kan zich uitbreiden tot handpalmgroot of nog groter, maar zit altijd laag en in de regio waar de capillairen gestuwd zijn. In een nog latere fase kan ook hyperpigmentatie door ijzerdepositie ontstaan (hemosiderine pigment), omdat ook met ijzer beladen erytrocyten buiten de capillairen terecht komen. En er kan hyperkeratose en atrofie blanche ontstaan. Al deze fenomenen behoren tot de symptomen van veneuze insufficiëntie.



DD: cellulitis, erysipelas, contacteczeem, orthoergisch eczeem, smetten, perifocaal eczeem (coccogeen eczeem).

Het hypostatisch eczeem kan lijken op een beginnende cellulitis en wordt vaak ook eerst (tevergeefs) met antibiotica behandeld. Aan onderbenen met veneuze insufficiëntie kan ook een nattende dermatitis ontstaan die zich uitbreidt onder de kous of zwachtels maar die wordt veroorzaakt door andere factoren, bijvoorbeeld door een lekkende huid bij oedeem waardoor het verband chronisch nat is en de huid irriteert en macereert (smetten, ortho-ergisch eczeem). Dit wordt ook wel eens hypostatisch eczeem genoemd, maar eigenlijk is dat niet juist. Dit soort eczeem is vaak scherp begrensd en breidt zich uit onder de gehele kous. Ook een allergisch contacteczeem heeft een vierkante begrenzing overeenkomend met de kous of zwachtel of met de plek waar een product is aangebracht (zalven, verbandmiddelen, polstering materiaal, etc.) waar de patiënt allergisch voor is. Bij verdenking op contactdermatitis, bij chronische klachten contact-allergologisch onderzoek verrichten. Als er een ulcus zit dan lekt daaruit wondvocht en is er vaak ook contaminatie met diverse bacterieën. Ook dit kan een erytheem en eczeem veroorzaken rond het ulcus. Dit wordt ook wel perifocaal of coccogeen eczeem genoemd.



Therapie:
Bestrijden van het oedeem door het aanleggen van een compressieverband en in een latere fase een elastische maatkous.
Symptomatisch behandelen met klasse II-III lokale corticosteroïden.
R/ Triamcinolon crème 0.1% of Cutivate crème of een ander klasse II steroïd op de rode plekken.
R/ Triamcinolon zalf 0.1% of Cutivate zalf of een ander klasse II steroïd bij overmatige schilfering en/of droge huid.

Bij contacteczeem, maceratie, smetten, orthoergisch eczeem, perifocaal eczeem de oorzaak bestrijden. Verband frequent verschonen zodat de huid droog blijft. Allergenen vermijden.
Sterkere steroïden toepassen (klasse II-IV). Indrogend (Betnelan of Dermovate crème) bij een nattende dermatitis. Een effectieve maatregel is het aanbrengen van Dermovate of Betnelan crème 1:1 gemengd (ter plekke in een plastic beker, is verenigbaar) met zinkoxidesmeersel FNA.





Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.