Het Ehlers-Danlos syndroom (cutis hyperelastica, EDS) is een bindweefselziekte, gekenmerkt door hyperelasticiteit van de huid en hypermobiliteit van gewrichten. Het wordt onderverdeeld in 13 verschillende typen. Het merendeel is autosomaal dominant (AD) overervend. Het wordt veroorzaakt door afwijkingen in het collageen (welke is afhankelijk van het type EDS). Bij het klassieke type is meestal collageen type V afwijkend, bij het vaattype collageen type III, bij het artrochalasietype collageen type I. Bij het kyfoscoliose type is het eiwit lysylhydroxylase afwijkend. De oorzaak van de afwijkende eiwitten kunnen op het niveau van DNA, transcriptie, translatie en splicing liggen, waardoor het moeilijk is de eigenlijke oorzaak te achterhalen. Jarenlang werden er 6 typen Ehlers-Danlos syndroom onderscheiden, door nieuw genetisch onderzoek zijn het er nu 13. Deze 13 verschillende subtypen worden beschreven in: Marfait F. et al. The 2017 international classification of the Ehlers-Danlos syndromes. Voor elk subtype zijn major en minor criteria beschreven.



Klinisch beeld:
De eerste presentatie van EDS is meestal bij de huisarts met soms ‘vage’ klachten:
- Vermoeidheid en pijn spieren, gewrichten
- Hypermobiliteit
- Verzwikken enkels
- (sub) luxaties
- Slecht genezende wond

Prevalentie:
Alle typen EDS bij elkaar komen 1:5000 voor.








DD: syndroom van Marfan, cutis laxa, benigne hypermobiliteitssyndroom.

Onderzoek:
Belangrijk is lichamelijk onderzoek, waarbij wordt gekeken naar gewrichtshypermobiliteit, huidelasticiteit, sigarettenpapierlittekens en blauwe plekken. Deze kenmerken kunnen worden gescoord met een EDS scorelijst (Beighton score). Een biopt zal geen aanvullende informatie geven: het geeft alleen informatie over dikte dermis en vorm/hoeveelheid collageen en elastine; niet over de functie. Wel moet er bij de verdenking vaattype EDS een fibroblastenkweek worden gedaan (biopt bevat idealiter alleen dermis en epidermis; geen vetweefsel). Deze fibroblasten maken collagenen die als eiwit geanalyseerd kunnen worden, hierdoor kan direct het eindproduct geanalyseerd worden. Lokale verdoving kan moelijk zijn; oorzaak onbekend. Gebruik Cryospray of EMLA creme aanvullend; of tijdens biopt continu infilteren met lokaal anestheticum. DNA diagnostiek naar het Ehlers-Danlos syndroom kan onder andere worden gedaan in de VU (zie aanvraagformulier DNA-diagnostiek VUMC).







EDS- gevolgen
Toegenomen huidelasticiteit, bloedingen, sigarettenpapierlittekens, vermoeidheid.

(Orgaan) specifieke gevolgen:

Reumatologisch (meestal bij klassiek of hypermobiliteitstype):
- (sub) luxaties; minder pijnlijk dan normaal
- soms osteoporose (meestal secundair door stoppen met sporten, minder intensief bewegen)
- Microtraumata gewrichtskapsel en ligamenten: pijn
- Secundaire fibromyalgie; door staken sporten → achteruitgang conditie spieren → minder sporten → vicieuze cirkel→ secundaire fibromyalgie
- Artrose: kraakbeen neemt af in kwaliteit → osteofyten → pijn.
Door recidiverende luxaties, afwijkingen collageen kraakbeen. Als > 40 jr, meer dan de helft.

Orthopedisch (meestal bij klassiek of hypermobiliteitstype):
- Persisterende gewrichtshydrops (bij 20%)
- Pectus excavatum frequent
- Pes planus
- Scoliose (bij 50%)
- Chronische pijn (m.n. schouders, handen, knieën)
- Nachtelijke kramp

Maag-darm (voornamelijk bij vaattype):
- Oesofagusdivertikels, hernia diafragmatica, wijde slokdarm, slokdarmruptuur
- Als ulcus maag → sneller ernstige complicatie (perforatie)
- Sneller perforatie duodenum
- Spontane perforatie colon (voorkeur t.p.v. rectum), sneller bij obstipatie
- Rectumprolaps, slecht functionerende kringspier → soiling

Vaatproblemen (alleen bij vaattype) → verkorte levensverwachting
- Bloedingen door spontaan scheuren grote arteriën; in darmen, maag, baarmoeder
- Vaak in FA plotselinge vroege dood door vaat- of darmruptuur
- Afwijking COL3A1 gen
- Meestal maar 20% normaal collageen type III
- In aorta en grote vaten: 50% collageen is type III
- Eerste manifestatie rond 20e-40e levensjaar; 10% overlijdt dan.

Toegenomen bloedingsneiging (bij bijna alle typen)
- Spontaan of door minimaal trauma
- Steunweefsel rond bloedvaten verzwakt → sneller scheurtjes
- Geen duidelijke relatie EDS met verminderde stolling

Cardiaal
- Ontbreken aanwijzingen anatomische hartafwijkingen; meer onderzoek nodig

Neurologisch
- Weinig voorkomend, behalve bij vaattype.
- Vaattype: 10% CVA → 25% daarvan overlijdt
- Neurologische complicaties meestal secundair (door overmatige druk of rek)

Kaak- en tandheelkundige aspecten
- Temporomandibulaire aandoeningen (dysfunctie → uitleg, instructies, eventueel fysiotherapie.
- Hypermobiliteit kaakgewricht (als recidiverend: elastiekjes tussen kaken)
- Bij periodontitis type (lijkt op klassiek type, echter met tandafwijkingen): ontsteking van parodontium

Ogen
- Individuele patiënten met oogafwijkingen
- Geen systematisch onderzoek geweest
- Theoretisch: afwijkingen cornea bij klassieke type; afwijkingen cornea en sclera bij kyfoscoliose-, artrochalasie-, dermatosparaxietype.
- Vaattype: geen primaire oogafwijkingen, wel secundair aan gevolgen vaatafwijkingen hersenen en oogkas

Urologisch
- Nog geen duidelijke relatie afwijkingen met EDS

Rond zwangerschap
- Belangrijk het type vast te stellen
- Bij vaattype: sectio en geen vaginale bevalling! (kans op baarmoeder ruptuur)
- Eventueel donoreicel
- Iets hogere kans op miskraam en vroeggeboorte
- Vaker varices. Striae kunnen ook uitgesproken aanwezig zijn; hoeft niet.
- Vaker vaginale bloedingen na bevalling

Gynaecologisch
- Vaker cyclusstoornissen en prolaps

Psychische problemen
- chronische ziekte, angst beschadiging huid

Sociale problemen
- rol binnen gezin kan veranderen, problemen uitvoeren van werk, seksuele problemen

Grote kans dat meer familieleden het hebben:
- mogelijk preconceptionele counseling (via klinisch geneticus)
- onderzoek bij kinderen: kan schade beperken (vaattype: opsporen aneurysmata)


Gevolgen van Ehlers-Danlos syndroom bij kinderen
Motorische ontwikkeling kan verstoord raken:
- Gaan staan en lopen vaak vertraagd
- Vaak klachten van pijn, moeheid, minder stabiliteit van bewegingsapparaat

Behandeling, preventie complicaties
Voorlichting (geef patiënten informatiefolder mee).
Leefregels.
Fysiotherapie: spierversterkende oefeningen; 2 x half uur per dag zelf oefenen.
Orthopedische schoenen.

Altijd nagaan of operatieve ingreep echt noodzakelijk is!
Operatie gewrichten: enige mogelijke succesvolle optie: artrodese.
Tracht endoscopie te voorkomen.
Voorkom obstipatie (geen klysma!!).
Probeer arteriepuncties / katheterisaties te voorkomen.
Behandel slagaderafwijkingen met minimaal invasieve methoden.
Geen NSAIDs, aspirine gebruiken à verlengde bloedingstijd; paracetamol wel veilig.

Bij het kyphoscoliose type is enzym lysylhydroxylase afwezig/deficiënt; soms werkt Vitamine C (restactiviteit enzym gestimuleerd).

Leefregels
Traumata vermijden (geen contactsporten, scherpe voorwerpen huis weg).
Beschermen: kniekousen met er onder zo nodig scheenbeschermers.
Bij hematoom: snel drukverband aanleggen, been omhoog.
Bij verwonding: vaak sterk wijkende wondranden: bij elkaar brengen, cave: hechtingen kunnen sneller door huid scheuren.
Sporten is goed voor stevigheid gewrichten, echter geen contactsporten; beter zwemmen.
Niet roken (door roken minder zuurstof in weefsels, afbraak Vitamine C en toename afbraak collageen).

Zie ook www.ehlers-danlos.nl





Auteur(s):
Joost van Wijk. Arts-assistent Dermatologie AMC, Amsterdam.
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.