Erythema (erytheem) is de benaming voor roodheid van de huid of slijmvliezen, welke verdwijnt indien ter plaatse druk wordt uitgeoefend en welke berust op vaatverwijding. Bij veel dermatosen komt erytheem voor naast andere, meer kenmerkende efflorescenties. Onder erythemen wordt een heterogene groep van huidziekten verstaan die zijn samengebracht onder hun meest kenmerkende en vaak enige efflorescentie, erytheem. Vele van deze erythemen hebben een typische morfologie, waarop de vaak beschrijvende nomenclatuur is gebaseerd (vb: erythema chronicum migrans). Erytheem is per definitie vluchtig. Langer bestaande roodheid (erythema perstans) berust doorgaans op erytrocyten extravasatie (purpura). Met behulp van een diascopie is het verschil vast te stellen.



Etiologie en pathogenese:
Een deel der erythemen wordt veroorzaakt door in het bloed circulerende vasoactieve stoffen, waarbij o.a. mechanismen een rol spelen welke bij urticaria zijn besproken. Enkele bekende oorzaken zijn geneesmiddelen en (systemische) infecties met bepaalde bacteriën, m.n. streptokokken, of viridae. Verder kan erytheem onderdeel zijn van elk lokaal ontstekingsproces (infecties, immuuncomplex depositie, dermatitis, etc.) Bij een groot aantal interne aandoeningen komen erythemen met een specifieke morfologie voor, zoals bijvoorbeeld erythema marginatum bij acuut reuma, of erythema gyratum repens bij maligniteiten. Bij diabetes komt naast rubeosis een erytheem aan de onderste extremiteiten voor, hetgeen mogelijk berust op arteriële insufficiëntie. Bij chronisch eiwittekort t.g.v. ondervoeding (kwashiorkor) onstaat in de eerste fase een erytheem, later purpura en andere huidafwijkingen.

Verschillende vormen van erythemen
Het is gebruikelijk de erythemen in te delen in gelokaliseerde, annulaire of gegyreerde, en gegeneraliseerde vormen:

Gelokaliseerde erythemen
Erythema palmare, erythema faciale, erythema paranasale, erythema perstans, erysipelas, erytheem als onderdeel van het Raynaud fenomeen, erythemen t.g.v. fysische oorzaken, erythema exudativum multiforme, erythema induratum (Bazin), erythema nodosum.

Diffuse erythemen
Erythrodermie, geneesmiddelen reacties, exanthemateuze infectieziekten, secundaire syphilis.

Annulaire/gegyreerde erythemen
Erythema annulare centrifugum, erythema marginatum, erythema chronicum migrans, erythema gyratum repens, erythema gyratum perstans.

DD:
Zie voor de DD van erythema ook onder efflorescenties en specifiek onder de efflorescentie erythema.




Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.