De ziekte van Kyrle (acquired perforating dermatosis) is een zeldzame eruptie van hyperkeratotische papels, meestal op de extremiteiten, bij patiënten met chronische onderliggende systemische ziekten, meestal nierinsufficiëntie of diabetes mellitus (met diabetische nefropathie). Het beeld is voor het eerst beschreven in 1916 door Kyrle onder de naam hyperkeratosis follicularis et parafollicularis in cutem penetrans.

De ziekte behoort tot de groep 'acquired perforating dermatoses' (perforerende dermatosen). Hiertoe behoren Kyrle’s disease, acquired perforating collagenosis, elastosis perforans serpiginosa, en perforerende folliculitis. De perforerende dermatosen zijn meestal geassocieerd met een systemische ziekte. Histologisch is er sprake van transepidermale eliminatie van eiwit, keratine in het geval van Kyrle disease, en collageen of elastine bij de andere perforerende dermatosen.

Er is nog enige onenigheid over de indeling en pathogenese. Sommige auteurs gebruiken de naam Kyrle’s disease ook voor een variant van prurigo nodularis die ontstaat na chronisch krabgedrag, als een eindstadium van geëxcorieerde folliculitis. En er zijn zeldzame case-reports over Kyrle disease als een genetisch bepaalde primaire perforerende dermatose (dus niet secundair aan onderliggende ziekten). Maar het merendeel beschouwt Kyrle’s disease als een verkregen perforerende dermatose bij nierinsufficiëntie, waarbij de voorkeur wordt gegeven aan de term acquired perforating dermatosis.

Het pathomechanisme is niet bekend. Hypothesen zijn infectie (folliculitis), abnormale keratinisatie en differentiatie van de epidermis bij chronische uremie, verhoogde concentraties fibronectine, hyperfosfatemie.

Klinisch beeld:
Bij Kyrle disease ontstaan hyperkeratotische papels, en noduli en plaques met daarin centrale keratine pluggen. Het wordt meestal gezien bij nierziekten, diabetes, of leveraandoeningen. Het komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Begint meestal pas na het 30e levensjaar (30-50 jaar). Het begint als kleine papeltjes met schilferend oppervlak, die tot 1.5 cm groot worden en overgaan in roodbruine nodi met een centrale keratine plug (hoornmateriaal). Meerdere laesies kunnen conflueren tot grote plaques. Ontstaat meestal aan de benen, vooral aan de voorzijde, soms armen en hoofd-hals regio, de handpalmen en voetzolen zijn vrij. De belangrijkste klacht is hevige jeuk. De laesies verdwijnen uiteindelijk vanzelf, maar er verschijnen steeds weer nieuwe. Het kan ook Köbneren in huidbeschadigingen.



Geassocieerde ziekten:
- nierziekten (chronische nierinsufficiëntie, albuminurie, verhoogd kreatinine, polyurie)
- diabetes mellitus, diabetische nefropathie
- leverafwijkingen (alcoholische levercirrhose, maligniteiten lever en pancreas)
- decompensatio cordis
- tuberculose, pulmonale aspergillose
- atopisch eczeem, scabies, aids, endocrinologische afwijkingen

DD:
Prurigo nodularis, subacute prurigo, acquired reactive perforating collagenosis, perforerende folliculitis, persistant insect bites, folliculitis, furunculosis, multiple keratoacanthomen, dermatofibromen, psoriasis, hypertrofische lichen planus, verruca vulgaris, pityriasis rubra pilaris, ziekte van Darier, hyperkeratosis lenticularis perstans (m. Flegel).

PA:
Histologisch ziet men transepidermale eliminatie van keratotisch materiaal. Dit is abnormaal keratine, en geen collageen of elastine zoals bij de andere perforerende dermatosen (reactive perforating collagenosis, elastosis perforans serpiginosa, en perforating folliculitis). De epidermis toont een hyperkeratotische plug met basofiel debris boven een atrofische epidermis. De afwijking kan gelokaliseerd zijn rond een haarfollikel, maar wordt ook aangetroffen zonder relatie met haarfollikels. Soms is er ook orthokeratose, parakeratose of abnormale keratinisatie. In de dermis kan een granulomateus inflitraat met histiocyten en lymfocyten aanwezig zijn.

Therapie:
Kyrle’s disease is moeilijk te behandelen. Vanwege de zeldzaamheid zijn er geen gecontroleerde studies. Onderliggende ziekte bestrijden voor zover mogelijk. De plekken verdwijnen soms vanzelf, of na het starten van dialyse, of na niertransplantatie.

R/ keratolytica (salicylzuurzalf, ureumzalf).
R/ emollientia.
R/ lokale corticosteroïden, intralesionale corticosteroïden.
R/ Protopic (tacrolimus zalf 0.1%).
R/ orale antihistaminica (in combinatie met lokale corticosteroïden).
R/ tretinoine crème.
R/ isotretinoïne.
R/ UVB of PUVA therapie.

R/ doxycycline 1 dd 100 mg, minocycline 1 dd 100 mg.
R/ clindamycine 2-3 dd 300 mg gedurende minimaal 30 dagen.
R/ allopurinol 1 dd 100 mg.
R/ dupilumab (experimenteel, off-label - wordt niet vergoed).
R/ JAK-inhibitors (experimenteel, off-label - wordt niet vergoed).
R/ methotrexaat.
R/ itraconazol (case report, niet goed te begrijpen waarom dit zou werken).

Cryotherapie, elektrocoagulatie, CO2 laser, excisies.




Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.