Keratoderma climactericum (synoniemen: ziekte van Haxthausen, menopauze voeten, acquired palmoplantar keratoderma) is een vrij zeldzame aandoening gekenmerkt door het ontstaan van een dikke eeltlaag aan de voetzolen, vaak ook met kloofjes, bij vrouwen in de menopauze. Soms ook palmair. De aandoening is voor het eerst beschreven in 1934 door de Deense dermatoloog Holger Haxthausen. De vrouwen met deze vorm van plantaire hyperkeratose hebben vaak ook overgewicht, diabetes, en hypertensie. De etiologie is onbekend. De PA toont compacte orthokeratotische hyperkeratose en hypergranulosis van de epidermis, dit zijn weinig specifieke afwijkingen.

Klinisch beeld: hyperkeratose van beide voetzolen, soms ook aan de handen. Alleen plantair, palmair, niet doorlopend aan de zijkant. Soms kloofvorming. Begint als hyperkeratotische ovale of ronde plaques die langzaam uitbreiden. Geen andere afwijkingen, geen schilfering. De aandoening veroorzaakt meestal weinig klachten maar is cosmetisch storend. Als er veel pijnlijke kloven ontstaan kan lopen moeilijk worden. Vooral in de wintermaanden.



DD: congenitale palmoplantaire hyperkeratosen, fysiologisch (eelt), contacteczeem, eczeem, psoriasis.

Therapie:
R/ salicylzuur of ureum 10% in vaseline.
R/ ureum 40% zalf.
R/ Diprosalic zalf.
R/ Neotigason (acitretine) 1 dd 10-20 mg in extreme gevallen.




Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.