Kikuchi-Fujimoto disease (histiocytic necrotizing lymphadenitis) is een zeldzame en goedaardige reactieve lymfadenopathie, die vanzelf weer overgaat. Het is voor het eerst beschreven in 1972 door de Japanse pathologen Kikuchi en Fujimoto. De belangrijkste verschijnselen zijn koorts (1 week tot 1 maand durend) en een pijnlijke zwelling van lymfklieren, vaak éénzijdig in de hals. Het komt voornamelijk voor bij Aziatische patiënten. De oorzaak is onbekend. Men neemt aan dat het een reactie is van het immuunsysteem op een virale infectie. Diverse virusinfecties (EBV, HSV, VZV, HHV-6, 7, en 8, parvovirus B19, paramyxovirus, parainfluenza virus, rubella, CMV, hepatitis B virus, HIV, HTLV-1, dengue) zijn genoemd als mogelijke oorzaak, maar er is geen sluitend bewijs daarvoor gevonden. De patiënten hebben vaak een specifiek HLA (human leukocyte antigen) klasse II genotype, vooral HLA-DPA1 en HLA-DPB1, en deze komen meer voor in Azië, en predisponeren voor het krijgen van auto-immuunziekten zoals SLE, Wegener, Sjögren syndroom en auto-immuunthyreoïditis. Een deel van de patiënten waarbij de diagnose Kikuchi-Fujimoto disease is gesteld krijgt in een latere fase SLE, het wordt daarom geadviseerd om daar alert op te zijn.

Klinisch beeld:
Kikuchi-Fujimoto disease ontwikkelt zich in 2-3 weken. De lymfadenopathie is het meest kenmerkende symptoom. De gezwollen klieren zijn circa 1-2 cm groot, soms tot 7 cm, pijnlijk, en vaak éénzijdig gelokaliseerd in de nek of de hals. Ook gegeneraliseerde lymfadenopathie komt voor. Circa de helft van de patiënten heeft koorts, soms met koude rillingen. Andere klachten kunnen zijn vermoeidheid, afvallen, nachtzweten, artritis, hepatosplenomegalie. Het komt iets vaker voor bij vrouwen. Bij circa 30-40% van de patiënten, vooral bij kinderen, zijn er ook huidafwijkingen zoals erythemateuze macula, papels, plaques of nodi, waarin histologisch het zelfde infiltraat wordt gevonden als in de lymfklieren. Meestal gelokaliseerd in het gelaat, de bovenste extremiteiten of de romp. Andere beschreven huidafwijkingen zijn urticaria, morbilliforme rash, erythema multiforme, Oedeem van de oogleden, lichen planus-achtige laesies, alopecia, erythematosquameuze plaques, leukocytoclastische vasculitis, en malar rash. Ook slijmvlieslaesies komen voor (ulcera, erytheem, rode conjunctivae). In zeldzame gevallen zijn er ook neurologische klachten zoals aseptische meningitis, neuritis optica, en meningoencephalitis.

DD:
Hodgkin lymfoom, non-Hodgkin lymfoom, plasmacytoïd T-cellymfoom, nodale kolonisatie van AML, cat-scratch disease, mononucleosis infectiosa, ziekte van Kawasaki, lymfadenitis bij herpes, lues, tuberculose, histoplasmose, lepra, SLE-geassocieerde lymfadenopathie, metastase van adenocarcinoom.

Diagnostiek:
Biopt van huidlaesie als die er is; excisie van een lymfklier of echogeleide punctie van lymfklieren. De diagnose wordt gesteld op het histologisch beeld. Lab: bloedbeeld (verhoogde BSE, soms leukopenie, anemie, atypische lymfocyten). Leverenzymen en LDH. Overleg met hematologie. Een beenmergpunctie is niet nodig maar wordt soms wel gedaan omdat gedacht wordt aan een Hodgkin lymfoom of andere hematologische maligniteiten.

PA:
De opbouw van de lymfklier is verstoord, met folliculaire hyperplasie en necrose van de cortex en paracortex. Er is een uitgebreid infiltraat van histiocyten met halvemaan-vormige nuclei, lymfocyten, en immunoblasten. Geen neutrofielen. Soms eosinofielen. De T-lymfocyten zijn CD8-positief, de histiocyten zijn positief voor CD68, myeloperoxidase, lysozym, CD163, CD68, en CD4, CD123 is positief in plasmacytoïde dendritische cellen. De histologische afwijkingen zijn afhankelijk van de fase waarin wordt gebiopteerd. In het begin (proliferatieve fase) is er folliculaire hyperplasie en is de paracortex ingenomen door een infiltraat bestaande uit zeer veel lymfocyten, histiocyten, en T- en B-cel immunoblastaire cellen. Het beeld kan lijken op een lymfoom. Daarna volgt de necrotische fase met fagocytose van kernpuin en een voornamelijk histiocytair infiltraat. En tenslotte de xanthomateuze fase met aggregaten van schuimcellige histiocyten.



Therapie:
Expectatief, pijnstillers (paracetamol, NSAID’s). In ernstige gevallen prednison.

Prognose:
Het gaat meestal vanzelf over in enkele weken tot maanden. Het kan recidiveren. Er zijn ernstige complicaties beschreven zoals hartfalen, hemofagocytair syndroom en bloedingen in de longen, maar dat is extreem zeldzaam.




Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.