Tijdens de zomermaanden komen
kwallenbeten vaak voor,
wereldwijd, waarbij vooral de soorten die in de Tropische wateren voorkomen
hevige reacties kunnen veroorzaken, soms met dodelijke afloop. Kwallen behoren,
samen met zeeanemonen en koralen, tot het phylum van de
Cnidaria. Kenmerkend
voor deze organismen is de aanwezigheid van gespecialiseerde organellen genaamd
cnidae, bij kwallen aanwezig op de tentakels, die nematocysten (netelcellen)
produceren. Nematocysten zijn holle capsules waarin zich toxinebevattende tubuli
bevinden. De samenstelling van de toxinen verschilt per soort en kan bestaan
uit een combinatie van polypeptiden, lyserende enzymen en hemolytische, cardiotoxische
en/of dermatonecrotische toxinen met mogelijk antigene eigenschappen (catecholaminen,
histamine, hyaluronidase, fibrolysine, kininen, fosfolipasen). Bij contact met
de huid worden de tubuli afgevuurd en penetreren ze tot in de dermis. Ten gevolge
van de depositie van de tubuli en bioactieve toxinen, ontstaat er een lokale
dermatologische of in sommige gevallen een (fatale) systemische reactie. Een
lokale reactie ter plaatste van het contact is echter het meest voorkomend,
waarbij de ernst van de verschijnselen afhankelijk is van de kwallensoort. Het
klassieke beeld bestaat uit pijnlijke, lineaire urticariële of vesiculopapuleuze
laesies. Ulceratieve, hemorragische of necrotische laesies zijn echter ook mogelijk.
De laesies ontstaan acuut en zijn binnen een aantal minuten tot uren weer verdwenen.
Het ontstaansmechanisme van deze initiële reactie is nog niet volledig opgehelderd,
maar is waarschijnlijk toxisch van aard. Door mestcelactivatie is het klinisch
beeld soms moeilijk te differentiëren van een type I-overgevoeligheidsreactie.
Secundair aan de initiële huidlaesies zijn enkele lange termijn gevolgen mogelijk
waaronder keloïd met contractuurvorming, gelokaliseerde vetatrofie, vasospasmen
en hyperpigmentaties. In zeldzamere gevallen is er sprake van recidiverende
huidlaesies. In tegenstelling tot de initiële huidreactie, staat bij deze laesies
pruritus vaak op de voorgrond. Deze recidieven kunnen hoogstwaarschijnlijk verklaard
worden door een type IV-overgevoeligheidsreactie, al dan niet in combinatie
met een toxische component, veroorzaakt door achtergebleven tubuli die functioneren
als een antigeendepot.
![Kwallenbeet (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Kwallenbeet](../../../afbeeldingen/kwallenbeet-1z.jpg) |
![Kwallenbeet (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Kwallenbeet](../../../afbeeldingen/kwallenbeet-2z.jpg) |
kwallenbeet |
kwallenbeet |
![Kwallenbeet (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Kwallenbeet](../../../afbeeldingen/kwallenbeet-3z.jpg) |
![Kwallenbeet (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Kwallenbeet](../../../afbeeldingen/kwallenbeet-4z.jpg) |
kwallenbeet |
kwallenbeet |
![Koraal dermatitis (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Koraal dermatitis](../../../afbeeldingen/koraaldermatitis-1z.jpg) |
![Koraal dermatitis (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Koraal dermatitis](../../../afbeeldingen/koraaldermatitis-2z.jpg) |
koraaldermatitis |
koraaldermatitis |
DD: koraaldermatitis, reacties op waterplanten,
Swimmer's
itch.
Therapie:Uitspoelen met zeewater. Bij ernstige
reacties antihistaminica, pijnstillers, soms adrenaline, prednison en transport
naar een ziekenhuis. Late huidreacties behandelen met lokale corticosteroïden
of Protopic / Elidel.
Referenties
1. |
Elshot YS, Gaastra MTW, Kemperman PMJH. Recidiverende
huidlaesies na een kwallenbeet. Ned Tijdschr Dermatol Venereol 2017;27:84-86. |
2. |
Cegolon L, Heymann WC, Lange JH, Mastrangelo
G. Jellyfish stings and their management: a review. Mar Drugs 2013;11:523-550. |
3. |
Tibballs J, Yanagihara AA, Turner HC, Winkel
K. Immunological and toxinological responses to jellyfish stings.
Inflamm Allergy Drug Targets 2011;10:438-446. |
4. |
Loredana Asztalos M, Rubin AI, Elenitsas
R, Groft MacFarlane C, Castelo-Soccio L. Recurrent dermatitis and
dermal hypersensitivity following a jellyfish sting: a case report
and review of literature. Pediatr Dermatol 2014;31:217-219. |
5. |
Veraldi S, Carrera C. Delayed cutaneous reaction
to jellyfish. Int J Dermatol 2000;39:28-29. |
Auteur(s):Yannick Elshot. Arts-assistent dermatologie,
Amsterdam UMC.