MACULOPAPULEUZE / EXANTHEMATEUZE INFECTIEZIEKTEN home ICD10: B09

Tot de maculopapuleuze kinderziekten behoren:

- Mazelen
- Roodvonk (streptokokken infectie)
- Rode hond
- Erythema infectiosum (5e ziekte)
- Exanthema subitum (6e ziekte)
- Waterpokken (varicella zoster)
- Mononucleosis infectiosum (ziekte van Pfeiffer)
- Enterovirus infecties (echo en Coxsackie virus)

Deze maculopapuleuze kinderziekten (vlekjesziekten) kunnen soms op het patroon van klachten en de rash (exantheem, enantheem) worden herkend. Huisartsen zijn daar beter in dan dermatologen, omdat de meeste kinderziekten van korte duur zijn en niet doorverwezen worden naar een dermatoloog. Naast bovengenoemde infecties zijn er nog tal van andere virale en andere infecties die specifieke huidafwijkingen kunnen veroorzaken.


Kinderziekten Kenmerken Foto's
Mazelen (morbilli)
(1e ziekte)
(Engels: rubeola, measles)
Mazelenvirus (paramyxoviridae, genus morbilli)		 Incubatietijd: 10-14 dagen
Duur exantheem: 3-5 dagen
- koorts, verkoudheid, stomatitis, conjunctivitis
- Koplikse 'vlekken': witte stippen met rode hof, vooral aan de binnenzijde van de wangen
- rood-livide (tot bruin voordat het verdwijnt)
- begint in het gelaat, daarna centrifugale gegeneraliseerde uitbreiding
- lenticulair-nummulair, maculeus (papuleus), discreet, met duidelijke confluering op de romp en in het gelaat		 Mazelen Mazelen
Roodvonk (scarlatina)
(2e ziekte)
(Engels: scarlet fever)
Streptococcus pyogenes		 Incubatietijd: 5-7 dagen
Duur exantheem: 3-5 dagen
- koorts, keelpijn, tonsillitis, eventueel braken
- rode confluerende vlekken op verhemelte + naderhand 'frambozen'- of 'aardbeientong'
- geel-rood (kan verbleken bij diascopie)
- gegeneraliseerd maar vooral in de flexuren (nek, oksel en liezen), perinaso-orale gebied (narcose kapje) blijft vrij
- aanvankelijk miliair, folliculair, maculopapuleus ('schuurpapier') met na verloop van tijd confluering		 Roodvonk Aardbeientong
Rodehond (rubella)
(3e ziekte)
(Engels: German measles)
Rubella virus		 Incubatietijd: 14-21 dagen
Duur exantheem: 1-3 dagen
- gedurende 1-2 dagen: lichte koorts, algemene malaise of geen symptomen
- licht erythemateus
- begint in het gelaat, daarna centrifugale gegeneraliseerde uitbreiding
- lenticulair maculeus (papuleus), discreet, met minimale confluering op de romp		 Rode hond (rubella, German measles) Rode hond (rubella, German measles)
Erythema infectiosum
(5e ziekte)
Parvovirus B19		 Incubatietijd: 6-14 dagen
Duur exantheem: 5-10 dagen
- gedurende 1-2 dagen: lichte catarrhale symptomen of geen
- licht erythemateus
- begint op de wangen (vlindervorm, slapped cheek), daarna symmetrische uitbreiding over het gehele lichaam, perinaso-orale gebied (narcose kapje) blijft vrij
- aanvankelijk vrij scherp begrensd maculeus, later minder scherp, confluerend en ringvormig (netwerk structuur) door centrale verbleking (lacy-like, op kant lijkende ringen)		 Slapped cheeks bij erythema infectiosum Confluerende ringen bij erythema infectiosum
Exanthema subitum
(6e ziekte)
Humaan Herpesvirus 6 (HHV-6)		 Incubatietijd: 10 dagen
Duur exantheem: 1-2 dagen
- gedurende 3-4 dagen: hoge koorts, geen andere symptomen
- licht erythemateus, roze
- begint op de romp, eventueel centrifugale uitbreiding
- lenticulair maculeus, discreet, met minimale neiging tot confluering		 Exanthema subitum, roseola infantum, zesde ziekte Exanthema subitum, roseola infantum, zesde ziekte
Mononucleosis infectiosa
(Morbus Pfeiffer)
Epstein-Barrvirus (EBV)		 Incubatietijd: 9-14 dagen
Duur exantheem: 1-2 dagen
- gedurende 3-5 dagen: koorts, lymfadenopathie, keelpijn, hoofdpijn, malaise
- licht erythemateus
- op romp en extremiteiten
- lenticulair maculeus (papuleus) (rubelli-form of morbilliform) soms vesiculeus, urticarieel of hemorragisch (petechiae)
- rash verergert of wordt uitgelokt door penicillinen		 Mononucleosis infectiosa Mononucleosis infectiosa
Enterovirusinfecties
Echo- en Coxsackie virus		 Incubatietijd: 5-8 dagen
Duur exantheem: 1-10 dagen
- gedurende 1-2 dagen: koorts, malaise
- in geval van herpangina (door Coxsackie A typen) hyperemie van pharynx met niet confluerende vesikels (zie ook onder hand foot and mouth disease)
- erythemateus, wisselend
- begint in het gelaat, daarna centrifugale gegeneraliseerde uitbreiding
- lenticulair maculeus (papuleus) (rubelliform of morbilliform), soms vesiculeus, pustuleus of hemorragisch (petechiae)		 Herpangina door Coxsakie virus Viraal exantheem
Waterpokken
(varicella)
Varicella zoster virus		 Incubatietijd: 10-21 dagen
Duur exantheem: 1-2 weken
- gedurende 1-2 dagen: koorts, anorexie, hoofdpijn, spierpijn
- aanvankelijk erythemateus
- centripetale distributie
- snelle niet gelijktijdige overgang van de laesies in verschillende stadia:macula > papel > vesikel > (pustel) > crusta > genezing met of zonder litteken vorming		 Waterpokken (Varicella) Waterpokken (Varicella)
Pokken (variola major)
Pokkenvirus (variola)
(Engels: smallpox)
(uitgeroeid in 1977)		 Incubatietijd: 7-17 dagen
Duur exantheem: 3 weken
- gedurende 2-5 dagen: plotseling hoge koorts met koude rillingen, hevige hoofdpijn, malaise
- aanvankelijk erythemateus
- centripetale distributie
- langzame gelijktijdige overgang van de laesies in opeenvolgende stadia: macula > papel > vesikel (ca 4e dag) > delle > pustel (ca 7e dag) > crusta (ca 12e dag) > genezing met littekenvorming (ca 21e dag)		 Pokken (variola major, smallpox) Pokken (variola major, smallpox)


Door vaccinatie komen sommige kinderziekten nog maar zelden voor.
In Nederland worden bijna alle kinderen, uitgezonderd enkele allochtone en religieuze clusters, gevaccineerd tegen de meest gevaarlijke infecties.
Daarom komen sommige infecties zoals de bof en rode hond niet meer voor. Sommige zijn zelfs wereldwijd uitgeroeid, zoals het pokkenvirus.
Af en toe is er toch weer een epidemie, o.a. van mazelen, zelfs met dodelijke slachtoffers, omdat de vaccinatiegraad onder de kritieke grens zakt.


Vaccinatieprogramma Nederland:
  1. Baarmoederhalskanker
  2. Bof
  3. Difterie
  4. Haemophilus influenza B
  5. Hepatitis B
  6. Humaan Papilloma Virus
  7. Kinkhoest
  8. Mazelen
  9. Meningokokken typen A, C, W en Y
10. Pneumokokken
11. Poliomyelitis
12. Rodehond
13. Rota virus (voor kinderen geboren na 1 jan 2024)
14. Tetanus
15. Coronavirus (apart, nog niet opgenomen in het rijksvaccinatieprogramma).


Vaccinatieschema:  
Leeftijd Inenting 1 Inenting 2 Inenting 3
6-9 weken DKTP-Hib-HepB* Rotavirus  
3 maanden DKTP-Hib-HepB Pneu Rotavirus
5 maanden DKTP-Hib-HepB Pneu  
12 maanden DKTP-Hib-HepB Pneu  
14 maanden BMR MenACWY  
4 jaar DKTP  
9 jaar DTP BMR  
10 jaar HPV (1e prik)  
10.5 jaar HPV (2e prik)  
14 jaar MenACWY    

* Alleen als moeder niet gevaccineerd is tegen kinkhoest tijdens de zwangerschap, en in bijzondere situaties.

Kijk voor de meest recente versie van het vaccinatieschema op de website van het RIVM.


Gebruikte afkortingen:
D Difterie
Pneu Pneumokokken
K Kinkhoest
B Bof
T Tetanus
M Mazelen
P Polio
R Rodehond
Hib Haemophilus influenzae type b
MenACWY Meningokokken A, C, W en Y
HepB Hepatitis B
HPV Humaan Papillomavirus


Referenties
1. Van Everdingen JJE, Sillevis Smitt JH. Dermatovenereologie voor de eerste lijn. Glaxo, Nieuwegein, 1990, pp. 222-223.
2. RIVM. Vaccinatie programma Nederland.


Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.

21-02-2024 (JRM) - www.huidziekten.nl W3C-html-4.01-valid



Diagnosecodes:
ICD10 B09 Huiduitslag t.g.v. virale infectie, niet gespecificeerd
ICD10 B09 Unspecified viral infection characterized by skin and mucous membrane lesions
SNOMED 49882001 Viral exanthem
DBC 4 spacer Dermatosen door micro-organismen

ICD10 B05.9 Mazelen zonder complicatie
ICD10 B05.9 Measles without complication
SNOMED 14189004 Measles
DBC 4 spacer Dermatosen door micro-organismen

ICD10 A38 Roodvonk
ICD10 A38 Scarlet fever
SNOMED 30242009 Scarlet fever
DBC 4 spacer Dermatosen door micro-organismen

ICD10 B06.9 Rubella zonder complicatie
ICD10 B06.9 Rubella without complication
SNOMED 36653000 Rubella
DBC 4 spacer Dermatosen door micro-organismen

ICD10 B08.3 Erythema infectiosum [vijfde ziekte]
ICD10 B08.3 Erythema infectiosum [fifth disease]
SNOMED 34730008 Erythema infectiosum
DBC 4 spacer Dermatosen door micro-organismen

ICD10 B08.2 Exanthema subitum [zesde ziekte]
ICD10 B08.2 Exanthema subitum [sixth disease]
SNOMED 54385001 Exanthema subitum
DBC 4 spacer Dermatosen door micro-organismen

ICD10 B27.9 Infectieuze mononucleosis, niet gespecificeerd
ICD10 B27.9 Infectious mononucleosis
SNOMED 271558008 Infectious mononucleosis
DBC 4 spacer Dermatosen door micro-organismen

ICD10 B08.4 Vesiculaire stomatitis met exantheem door enterovirus [hand, foot and mouth disease]
ICD10 B08.4 Enteroviral vesicular stomatitis with exanthem [hand, foot and mouth disease]
SNOMED 266108008 Hand foot and mouth disease
DBC 4 spacer Dermatosen door micro-organismen

ICD10 B01.9 Varicella zonder complicaties
ICD10 B01.9 Varicella without complication
SNOMED 38907003 Varicella
DBC 4 spacer Dermatosen door micro-organismen

ICD10 B03 Pokken
ICD10 B03 Smallpox
SNOMED 67924001 Smallpox
DBC 4 spacer Dermatosen door micro-organismen