Acute bacteriele meningitis en met name meningokokken sepsis is een ernstige infectie die schade aan organen en extremiteiten kan veroorzaken en levensbedreigend kan zijn.

Symptomen:
Koorts, hoofdpijn, nekstijfheid, hemorragische rash. Onder te verdelen in acuut (< 24 uur symptomen) en subacuut (1-7 dagen). Verwekkers: bacterieel (vooral Neisseria meningitis en S. pneumoniae, soms H. influenza, Listeria, Staphylococcen, E. coli, zelden mycobacteriën, spirochaeten), viraal (cytomegalovirus, enterovirus, bofvirus, herpes simplex, varicella zoster, mazelen, adenovirus, HIV), schimmels (Cryptococcus bij HIV).

Bij meningococcen sepsis ontstaat in 50% van de gevallen een hemorragische rash (petechiën/purpura), aanvankelijk kleine maculae, meestal aan de extremiteiten, vooral onderbenen, later snel uitbreidend tot grotere maculae. Purpura > 1 cm correleren met een slechte prognose. De bloedingen ontstaan door directe endotheelschade door toxinen. Daarnaast kan zowel vasculitis als diffuse intravasale stolling optreden, in de ergste gevallen leidend tot uitgebreide (acrale) necrose, gangreen, soms bijnierschorsnecrose (Waterhouse-Friderichsen syndroom). Zie ook onder purpura fulminans.



Diagnostiek:
BSE, Hb, leuko's + diff., trombo's, Na, K, kreat, glucose, leverenzymen, PTT, APTT. Bloedkweken, spoedlumbaalpunctie (cito Gram en kweek), evt. CT scan (dd subarachnoidale bloeding, inklemming), huidbiopt bij purpura (cito Gram en kweek).

Therapie:
Bij acute meningitis zo snel mogelijk (binnen een uur) intraveneuze antibiotica. Bij onbekende verwekker 6 dd 2 g amoxicilline i.v, of 2 dd 2 g ceftriaxon i.v. gedurende 2 weken. Bij N. meningitis en S. pneumoniae 6 dd 2 g penicilline G of 2 dd 2 g ceftriaxon i.v. gedurende 7 resp. 10 dagen. Sinds 2002 wordt ook prednison toegevoegd om de vasculitiscomponent te bestrijden. Zie ook onder sepsis.

Neisseria meningitis:
R/ benzylpenicilline iv 6 dd 2 milj. IU 7 dagen. Bij penicilline resistentie:
R/ ceftriaxon iv 2 dd 2000 mg 7 dagen.
R/ cefotaxim iv 6 dd 2000 mg 7 dagen.


Profylaxe:
Gezinsleden en andere personen die nauw contact met patiënt hebben gehad, ziekenhuis medewerkers die mond-op-mond beademing hebben toegepast, patiënt(e) zelf, en klasgenoten bij > 2 gevallen in de klas worden preventief behandeld met 2 dd 600 mg rifampicine gedurende 2 dagen (kinderen 2 dd 5 mg/kg), of 250 mg ceftriaxon i.m. (kinderen 125 mg). Daarnaast wordt door de overheid actief gevaccineerd voor een aantal subtypen.

NB: Voor meningococcen geldt een aangifteplicht.




Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.