Mycobacterium chelonae is een atypische mycobacterie, ook wel aangeduid als nontuberculous mycobacterium (NTM). De bacterie kan de huid en weke delen infecteren, ook bij gezonde personen. Het is een snelgroeiende mycobacterie (rapidly growing mycobacterium (RGM)). De bacterie groeit het best bij temperaturen rond de 30-32 graden. Vroeger, voor 1992 was M. chelonae niet te onderscheiden van M. abscessus, daarom is ook de naam M. chelonae/M. abscessus complex in gebruik. Door nieuwe DNA sequencing technieken is ontdekt dat het 2 verschillende bacteriën zijn. De incidentie neemt toe; mogelijk door betere detectietechnieken.

De bacterie komt overal in het milieu voor, in aarde en in oppervlaktewater. De bacterie kan sommige sterilisatietechnieken en antiseptica waaronder chloor overleven en op die manier infecties veroorzaken na ingrepen (tatoeage, acupunctuur, injecties, borstvergroting, liposuctie, katheterisatie). De bacterie kan ook de huid binnendringen via wondjes, bijvoorbeeld door werken in de tuin, of na chirurgische ingrepen. Ook besmetting via implantaten en transplantaties is beschreven. De incubatietijd kan lang zijn (2 weken tot 9 maanden).

M. chelonae kan infecties van de huid en weke delen veroorzaken met als klinische verschijnselen cellulitis, nodi, abcessen, papels, pustels, hemorragische crustae, op vasculitis lijkende laesies, ulcera, en soms multipele (ulcererende) nodi in het verloop van een lymfbaan (sporotrichoïde verspreiding). Vooral de extremiteiten zijn aangedaan. Ook ooginfecties komen voor. M. chelonae/M. abscessus complex is ook een bekende veroorzaker van pneumonie, maar dit blijkt vooral door M. abscessus te worden veroorzaakt, en veel minder vaak door M. chelonae. M. chelonae kan wel in de longen aanwezig zijn bij cystic fibrosis. Bij kinderen is cervicale lymfadenitis beschreven (zeldzaam). M. chelonae infectie kan ook een oorzaak zijn van Sweet syndroom. Invasieve infecties (bacteriëmie, intra-abdominale abcessen, osteomyelitis) en gedissemineerde cutane infecties komen ook voor, maar eigenlijk alleen bij patiënten met een verminderde afweer, vooral door gebruik van immunosuppressiva.



DD: andere mycobacteriële infecties, diepe mycosen, Nocardia infectie, vasculitis.

Diagnostiek:
De diagnose wordt vaak gemist. Alleen door gerichte diagnostiek kan de diagnose gesteld worden (HE biopt, en 2 kleinere (3 mm) kweekbiopten voor kweek en PCR). Een clue kan zijn een infectieus ogend beeld, niet reagerend op de gebruikelijke antibiotica, of een huidbeschadiging / ingreep in de anamnese, of een granulomateus ontstekingsinfiltraat in het biopt.

Therapie:
De bacterie kan resistent zijn voor veel antibiotica. Indien mogelijk ook een resistentiebepaling aanvragen. Macroliden en aminoglycosiden zijn vaak effectief. Tobramycine en claritromycine of azitromycine zijn het meest effectief, gevolgd door linezolide, imipenem, amikacine, clofazimine, en in mindere mate (veel resistentie) doxycycline of ciprofloxacine. De behandeling voortzetten tot klinische genezing, dit kan enkele maanden duren. Voor infecties beperkt tot de huid is behandeling met alleen claritromycine vaak voldoende. Bij gedissemineerde of invasieve infecties wordt behandeling met 2 antibiotica (een macrolide en antibioticum uit een andere groep) gedurende minimaal 6 maanden aanbevolen. Chirurgisch debridement draagt bij aan de genezing, evenals het verwijderen van geïnfecteerde katheters, implantaten of bot sequesters.

R/ claritromycine 2 dd 500 mg.
R/ azitromycine 1 dd 500 mg.
R/ clofazimine 1 dd 100 mg (niet in Nederland geregistreerd, op artsenverklaring soms te importeren).
R/ tobramycine 1 dd 5 mg/kg i.v.
R/ imipenem/cilastine 2 dd 1 g i.v. plus een macrolide (azitromycine 500 mg of claritromycine 2 dd 500 mg). In Nederland zijn azitromycine en claritromycine alleen beschikbaar in tabletvorm, niet i.v.




Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.