De officiële benaming is
dermatomycose, onder te verdelen
in epidermomycose,
onychomycose, en
trichomycose, en diepe tricho- en epidermomycosen. Voorts worden systemische
mycosen, otomycosen, en keratomycosen onderscheiden. De meeste dermatomycosen
worden veroorzaakt door fungi imperfecti (ongeslachtelijk voortplantend), meercellig
(o.a. dermatofyten) of eencellig (Pityrosporon, Candida). Naar plaats worden
termen gebruikt zoals tinea barbae, capitis, corporis, cruris, inguinalis, pedis,
unguium. Bij bekende verwekker (kweek) kan men spreken van trichomycosis (Trichophyton)
of
Candidosis/candidiasis.
Altijd
KOH-preparaat (kaliumhydroxide 20-40%)
maken van loszittende schilfers (stuk vastzittende huid meetrekken), of huid-of
nagel-schraapsel. Een alternatieve verwekingsvloeistof is: KOH 40 g, DMSO 40
mg, in aqua dest 60 ml. Voor nagelkweek gebied reinigen met alcohol 70% (en
niet met chloorhexidine!) en laten drogen. Temperatuur bij het frezen niet te
hoog laten oplopen. Met de
Woods lamp kan
M. canis en T. schoenleinii worden vastgesteld (groene kleur).
Lokale antimycotica:R/ sulfur praecipitatum 5-10% in zinkoxidesmeersel
FNA
R/ Daktarin (miconazol 2%) crème tube à 30 g, poeder 20 g, tinctuur 30
ml of een ander lokaal imidazolpreparaat (zie onder
lokale antimycotica) zoals clotrimazol
(Canesten), econazol (Pevaryl), sulcanozol (Myk). Miconazolderivaten, ook lokaal
toegepast, kunnen een interactie geven met Sintrom (melding Lareb 2011). Ketoconazol
en ciclopirox zijn dan alternatieven.
R/ Nizoral (ketaconazol) crème bij
huidinfecties met Trichophyton, Epidermophyton, Pityrosporum, Microsporum, Candida,
en seborroisch eczeem.
R/ Lamisil (terbinafine) crème.
R/ Loprox (ciclopirox)
crème.
R/ Whitfield crème of zalf.
Orale (systemische) antimycotica:
(zie ook:
antimycotica
in de dermatologie)
Geïndiceerd bij uitgebreide of therapieresistente
schimmelinfecties, en schimmelnagels.
R/ itraconazol 1 dd 1 caps à 100 mg
gedurende 2 weken bij tinea corporis, tinea cruris, spruw; gedurende 4 weken
bij tinea pedis, tinea manuum; 1 dd 200 mg gedurende circa 3 maanden voor onychomycose
(pulse: 1 week per maand 2 dd 200 mg); 2 dd 100 mg gedurende 3 dagen bij vulvovaginale
candidose, of 200 mg à 10-12 uur bij acute infecties; 1 dd 200 mg gedurende
1 week bij Pityriasis versicolor; 5 mg/kg/dag bij tinea capitis. Op
artsenverklaring is
voor speciale indicaties ook Trisporal orale oplossing verkrijgbaar. Dosering:
maximaal 5 mg/kg/dag.
R/ terbinafine 1 dd 250 mg gedurende 2-4 weken (tinea
corporis/pedis), 2-6 weken (tinea pedis), of 6-17 weken (onychomycosis). Bij
schimmelinfecties van de huid en nagels door dermatophyten zoals Trichofyton
rubrum, T. mentagrofytes, T. verrucosum, T. violaceum, Microsporum canis, en
Epidermophyton floccosum. Oraal niet werkzaam tegen Pityriasis versicolor (in
crèmevorm weer wel).
R/ fluconazol caps à 50, 150 of 200 mg. Suspensie 10
of 40 mg/ml, 35 ml. Bij Candida vaginitis en candida balanitis éénmalig 150
mg. Bij tinea pedis, tinea corporis, tinea cruris en dermale candida-infecties
150 mg per week of 1 dd 50 mg gedurende 2-4 weken, bij tinea pedis zonodig 6
weken. Bij tinea versicolor 300-400 mg 1 keer per week gedurende 1-3 weken of
1 dd 50 mg gedurende 2-4 weken. Bij
onychomycose
150 mg 1 keer per week tot de geïnfecteerde nagel is vervangen, bij vingernagels
doorgaans 3-6 maanden en bij teennagels 6-12 maanden. Bij tinea capitis 6 mg/kg/dag.
Bij oesofageale candida en orofaryngeale candida 200-400 mg op de eerste dag,
gevolgd door 100-200 mg/dag gedurende 7-30 dagen; bij candidurie 200-400 mg/dag
gedurende 7-21 dagen, zo nodig langer; bij chronische atrofische candidiasis
50 mg/dag gedurende 14 dagen; bij chronische mucocutane candidiasis 50-100 mg/dag
gedurende 28 dagen, zo nodig langer; bij systemische candidiasis 800 mg op de
eerste dag gevolgd door 400 mg/dag tot 2 weken na klinische genezing. Bij cryptococcosis
200-400 mg/dag, bij sommige infecties (b.v. meningitis) 800 mg/dag overwegen.
Behandelduur 11-24 maanden, zonodig langer.
R/ griseofulvine tab à 125 mg
(10-20 mg/kg/dag) gedurende minimaal 4 weken. Fungistatisch, niet tegen gisten.
Innemen met vetrijke maaltijd of met volle melk. Vermindert werkzaamheid O.A.C.
Griseofulvine is in 2001 uit de handel genomen maar de 125 mg tab is sinds eind
2002 weer verkrijgbaar via de firma
Fagron voor tinea
capitis door M. canis bij kinderen. Er is ook een suspensie.
R/ nystatine
suspensie.
R/ amfotericine B, bij diepe mycosen (Candida, Cryptococcus, Histoplasma,
Coccidioides, Aspergillus, Blastomyces, Sporothrix). Meestal 4 dd 1 tab à 100
mg.
R/ flucytosine, IV vloeistof 10 mg/ml. 37.5 - 50 mg/kg lichaamsgewicht
iedere 6 uur; dit komt overeen met dosis 150-200 mg/kg/dag. De dosering zodanig
kiezen dat de serumspiegels liggen tussen 25-50 microg/ml. Vooral bij langere
perioden met serumspiegels >100 microg/ml is er een groter risico van beenmergdepressie.Bij
urinewegcandidiasis kan een dosering van 100 mg/kg per dag voldoende zijn. De
behandelduur varieert van enkele weken (acute Candida-sepsis) tot vele maanden
(subacute en chronische infecties). M.n. bij meningo-encefalitiden, endocarditiden
en aspergillosen is combinatie met amfotericine B geïndiceerd.
R/ voriconazol,
tablet, omhuld 50 of 200 mg, poeder voor suspensie 40 mg/ml; 70 ml, poeder voor
infusievloeistof 200 mg. Volwassenen en kinderen > 12 jr en ≥ 40 kg: oplaaddosis
400 mg om de 12 uur, gedurende de eerste 24 uur, gevolgd door een onderhoudsdosis
van 2 dd 200 mg.
R/ Ecalta (anidulafungine) of Cancidas (caspofungine).
R/ Nizoral (ketoconazol) 1 dd 1 tab à 200 mg/dag gedurende minimaal 4 weken,
leverfuncties controleren. Fungicide, ook tegen gisten. Wordt weinig meer systemisch
gebruikt vanwege toxiciteit.
DERMATOMYCOSEN (zie
ook onder
tinea corporis, ringworm)
Nattende mycosen (ook interdigitale mycosen aan de voeten, `zwemmerseczeem')
lokaal behandelen met:
R/ sulfur praecipitatum 10% in zinkoxidesmeersel FNA.
Droge mycosen lokaal behandelen met:
R/ imidazol-crème, bijvoorbeeld miconazol
(Daktarin).
R/ ung. acidi benzoici et acidi salicylici (Whitfield zalf FNA),
of acidum salicylicum 5%, acidum benzoicum 5%, Lanettecrème II FNA (Whitfield
crème FNA).
Bij uitgebreide of therapieresistente schimmelinfecties itraconazol
of terbinafine.
DERMATOMYCOSIS BARBAE (trichophytiae
barbae, tinea barbae,
sycosis
(trychophytica) barbae)
Diepe mycose van de follikels van de baardstreek.
Klinisch beeld: ronde, rode, schilferende plekken met losse haarstompjes en
pustels, soms confluerend tot abcederende infiltraten. DD: folliculitis barbae
(
sycosis barbae), pseudofolliculitis
barbae (pustels en follikelgebonden papels, ten gevolge van ingegroeide baardharen,
vooral bij mensen met een sterk kroezend haartype). De belangrijkste verwekkers
van tinea barbae zijn de trichophyton soorten (vaak
T. mentagrofytes,
T. verrucosum). De therapie moet systemisch zijn en langdurig, net
als bij
tinea capitis.
Therapie:R/ itraconazol 1 dd 100 mg gedurende 4-8 weken.
R/ terbinafine 1 dd 250 mg gedurende 4-8 weken. Niet danwel beduidend minder
effectief tegen M. canis en andere Microsporum soorten. Bij groene fluorescentie
dus niet kiezen voor terbinafine. In dubbele dosering is de effectiviteit t.o.v.
Microsporum iets beter, maar de andere alternatieven (itraconazol, fluconazol,
grisefulvine) hebben dan toch de voorkeur.
R/ fluconazol caps à 50, 150 of
200 mg; suspensie 10 of 40 mg/ml, 35 ml. Dosering: 1 dd 150 mg gedurende 4-8
weken.
R/ griseofulvine 500 mg dd (zonodig 1 g) in 1-4 doses, gedurende 6-8
weken, zonodig langer. Recente studies tonen aan dat voor de meeste trichophyton
soorten ook evengoed terbinafine, itraconazol of fluconazol kan worden gegeven,
maar bij infectie met Microsporum is er twijfel over de effectiviteit van terbinafine.
Bij groene fluorescentie door UV-licht dus altijd itraconazol, fluconazol of
griseofulvine kiezen.
Als ondersteunende behandeling:
R/ Nizoral
(ketoconazol) crème 2 dd.
DERMATOMYCOSIS CAPITIS, TINEA
CAPITIS (trichophytia profunda capitis)Meest voorkomende dermatophytosis
bij kinderen. Vroeger vaak door Trichophyton schoenleinii (Kletskop), nu meestal
Microsporum canis (geeft groene fluorescentie), via huisdieren (katten, honden,
hamsters). Rond Middellandse Zee komt nog T. violaceum en T. schoenleinii voor.
Kerion is een zeer inflammatoire vorm, meestal door T. mentagrophytes (via paarden,
honden, knaagdieren) veroorzaakt, soms T. verrucosum (runderen). DD: alopecia
areata, trichotillomanie, bacteriële infecties, eczema seborroicum, pityriasis
capitis, psoriasis, cicatricië alopecia z.n.s. Zie verder onder
tinea capitis.
R/ griseofulvine
500 mg dd (zonodig 1 g) in 1-4 doses, gedurende 4-6 weken. Kinderen: 10-20 mg/kg/dag.
Innemen met vetrijk voedsel en/of melk. Bij ernstige infecties kan het 4-6 weken
duren voordat effect zichtbaar wordt. Beschikbaar in 125 mg of als drankje van
25 mg/ml.
R/ Nizoral hoofdgel als ondersteunende behandeling bij griseofulvine,
tegen verspreiding sporen.
R/ itraconazol caps à 100 mg, Trisporal OS orale
suspensie 10 mg/ml, 150 ml. 1 dd 100 mg gedurende 4-6 weken. Bij kinderen 5
mg/kg/dag (niet geregistreerd).
R/ fluconazol caps à 50, 150 of 200 mg; suspensie
10 of 40 mg/ml, 35 ml. Bij kinderen 6 mg/kg/dag.
R/ terbinafine 1 dd 250
mg. Kinderen 10-20 kg 62.5 mg, 20-40 kg 125 mg, > 40 kg 250 mg.
DERMATOMYCOSIS PEDIS (zie onder
tinea pedis)
Predisponerend:
synthetisch schoeisel, gymschoenen, compressieverband, breedspectrum antibiotica,
immunosuppressiva (o.a. corticosteroïden), zwangerschap, DM, adipositas. Bij
voetmycosen voeten na het baden goed drogen, regelmatig schone sokken aantrekken,
goed ventilerende schoenen dragen; schoenen regelmatig verwisselen. Voeten en
schoenen (belangrijk !) inpoederen met conspergens undecylenicum FNA of een
imidazolpoeder. Doorgaan met behandelen tot 1-2 weken na therapeutisch effect.
R/ Miconazol Zalf FNA (miconazolnitraat
2% (20 mg/g) in cetomacrogolzalf).

R/ Myk (sulcanozol 1%) crème, tube à 30 g.

R/ Daktarin (miconazol 2%) crème, tube à 30 g, strooipoeder 20 g, tinctuur (applicatievloeistof)
30 ml.

R/ Lamisil (terbinafine 1%) crème, tube à 15 g, huidspray 15 ml, oplossing 'Once'
4 ml.

R/ Lamisil (terbinafine 1%) dermgel, tube à 15 g.

R/ Clotrimazolcrème 1%, tube à 20 g.

R/ Clotrimazolzalf 1% FNA (unguentum clotrimazoli 1% FNA), tube à 30 g.

R/ Canesten
foot (clotrimazol 1%), tube à 20 g, huidspray 25 ml, strooipoeder 30 g.

R/ Canesten skin (clotrimazol 1%), tube à 30 g.

R/ Nizoral (ketaconazol 2%) crème, tube à 30
g.

Bij huidinfecties met Trichophyton, Epidermophyton, Pityrosporum, Microsporum,
Candida, en seborroisch eczeem.
R/ Loprox (ciclopirox 1%) crème,
tube à 30 g.
R/ itraconazol 1 dd 1 caps à 100 mg gedurende 4 weken.
R/ terbinafine
1 dd 250 mg gedurende 2-6 weken.
R/ fluconazol
150 mg per week of 1 dd 50 mg gedurende 2-6 weken.
FAVUS (kletskop)Zie onder
tinea capitis KERION
SELSIZie onder
tinea capitis
ONYCHOMYCOSIS MANUUMR/ terbinafine 1 dd
250 mg gedurende minimaal 3 maanden.
R/ itraconazol 1 dd 200 mg gedurende
minimaal 3 maanden. Of 2 dd 200 gedurende 1 week per maand.
R/ fluconazol 150 mg 1 keer per week tot de geïnfecteerde nagel is
vervangen, bij vingernagels meestal 3-6 maanden.
Therapie voortzetten
tot nagel normaal is uitgegroeid. Nagels kort houden, zo nodig regelmatig afvijlen.
Zie onder
onychomycose.
ONYCHOMYCOSIS PEDUMR/ terbinafine 1 dd 250 mg gedurende
minimaal 3 maanden.
R/ itraconazol 1 dd 200 mg gedurende minimaal 3 maanden.
Of 2 dd 200 gedurende 1 week per maand.
R/ fluconazol 150 mg 1 keer per week tot de geïnfecteerde nagel is
vervangen, bij teennagels meestal 6-12
maanden.
R/ miconazol (Daktarin) strooipoeder
20 mg/g, 20g.
S/ Alle schoenen mee inpoederen, na een week nog eens herhalen.
R/ Loprox (ciclopirox).
R/ Loceryl (amorolfine 5%) is een lokaal product
dat enig effect heeft, en ook goed gecombineerd kan worden met systemische antimycotica.
Is in een aantal omringende landen verkrijgbaar, maar niet in Nederland.
Zie onder
onychomycose.
TRICHOMYCOSENZieke haren afknippen of epileren.
R/ itraconazol
1 dd 100 mg gedurende minimaal 3 maanden. Of 2 dd 200 mg gedurende 1 week per
maand.
R/ terbinafine 1 dd 250 mg gedurende minimaal 3 maanden.
R/ imidazol-lotion
of crème.
Bij secundaire impetiginisatie:
R/ erytromycine 4 dd 1 tab à
500 mg.
R/ Bactroban zalf.
Auteur(s):dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam
UMC.