Naevus naevocellularis (gewone moedervlek) De naevus naevocellularis (moedervlek, mole, birthmark) is een melanocytaire naevus. Deze naevi verschijnen meestal in de loop van het leven en worden daarom ook wel acquired melanocytic naevi genoemd. Als ze vanaf de geboorte aanwezig zijn worden ze congenital melanocytic naevi genoemd (naevus naevocellularis congenita). De naevus naevocellularis kent 3 varianten: junctional naevus, dermal / intradermal naevus, en compound naevus.

Naevus naevocellularis marginalis (junctional nevus) Histologische variant van een naevus naevocellularis met opeenhoping van naevuscellen in de epidermis. Zie verder onder naevus naevocellularis.

Naevus naevocellularis dermalis (dermal / intradermal nevus) Histologische variant van een naevus naevocellularis met opeenhoping van naevuscellen in de dermis. Zie verder onder naevus naevocellularis.

Naevus naevocellularis epidermo-dermalis (compound nevus) Histologische variant van een naevus naevocellularis met opeenhoping van naevuscellen in de epidermis en in de dermis. Zie verder onder naevus naevocellularis.

Naevus naevocellularis papillomatosus De naevus naevocellularis papillomatosus (is een wratachtige variant van de gewone moedervlek, met een papillomateus oppervlak. Er kunnen ook hoornproppen in aanwezig zijn, waardoor het de papillomateuze naevus kan lijken op een verruca seborroica. Zie verder onder naevus naevocellularis papillomatosus.

Halo naevus (naevus van Sutton, leukoderma acquisitum centrifugum) Een halo-naevus is een naevus in regressie, met een opruimreactie er omheen. Het eigen immuunsysteem is bezig om de naevus op te ruimen. Hierbij komen cytotoxische factoren vrij, gericht tegen de melanocyten in de naevus, die echter ook de normale melanocyten in de huid rond de naevus aantasten. Hierdoor ontstaat een witte gedepigmenteerde of gehypopigmenteerde ring rond de naevus. Een halo naevus wordt vooral gezien bij 15-20 jarigen, met een spreiding van 3-42 jaar.

Naevus van Becker De naevus van Becker is een licht gepigmenteerde macula met hypertrichose. De naevus van Becker ontstaat meestal op de schouder (unilateraal), bovenste lichaamshelft, of bovenarm, meestal bij jonge mannen, en wordt vaak in de zomer na zonverbranding voor het eerst opgemerkt. Geen maligne ontaarding. Therapie: geen, eventueel laser (cosmetisch).

Naevus pigmentosus et pilosus (congenitale naevus) De naevus pigmentosus et pilosus is een gepigmenteerde en sterk behaarde naevus. De haren zijn dikker, donkerder of langer dan de normale haren in de omgeving. De naevus pigmentosus et pilosus is meestal vanaf de geboorte aanwezig en is dus ook een congenitale naevus. Een zeer uitgebreide variant van deze congenitale naevus heet de Tierfell naevus of giant hairy nevus.

Tierfell naevus, giant pigmented nevus, giant hairy nevus, bathing-trunk nevus, Garment nevus De giant pigmented nevus is een congenitale melanocytaire naevus. Dit zijn naevi die bij de geboorte al aanwezig zijn, dit in tegenstelling tot de acquired melanocytic naevi die verschijnen in de loop van het leven. De naevi zijn scherp begrensd, tonen verschillende weinig contrasterende bruintinten, een prominente follikeltekening, en hebben een fluwelig oppervlak door de fijne beharing, maar er is vaak ook grovere beharing. Bij de zeer grote congenitale melanocytaire neavi (20 cm doorsnede of groter) bestaat een verhoogde kans op ontstaan van een melanoom.

Blue nevus (naevus coeruleus) Blue nevus is de verzamelnaam voor blauw gekleurde, blauw doorschemerende moedervlekken. Ze kunnen vlak zijn, lichtverheven, of bolrond. De blauwe kleur wordt veroorzaakt door melanine wat diep in de dermis gelegen is. Ze worden onderverdeeld in 3 typen: de gewone blue nevus (naevus coeruleus, blue nevus van Tièche), de cellular blue nevus (naevus van Allen) en de cellular blue neuronevus (neuronaevus van Masson).

Blue nevus (naevus coeruleus, naevus van Jadassohn en Tièche) De gewone blue nevus (naevus coeruleus, blue nevus van Jadassohn en Tièche), is meestal bolrond (verheven), solitair, geheel of gedeeltelijk blauw, blauwgrijs of blauwzwart, en tussen de 0.5 en 1 cm groot. Ze kunnen overal voorkomen, maar de voorkeurslokalisaties (50%) zijn de handruggen en de voetruggen.

Cellular blue nevus (naevus coeruleus, naevus van Allen) De cellular blue nevus (naevus van Allen) komt minder vaak voor dan de gewone blue naevus, is meestal bolrond (verheven), groot (1-3 cm), donker blauwzwart of blauwgrijs gekleurd, aanwezig vanaf de geboorte of kort daarna en heeft als voorkeurslokalisatie de billen, en de sacrale regio.

Masson's blue neuronevus Masson's cellular blue neuronevus is bolrond, groot (1-3 cm), donker blauwzwart of blauwgrijs gekleurd, aanwezig vanaf de geboorte of kort daarna en heeft als voorkeurslokalisatie de billen, en de sacrale regio. De neuronevus heeft een aparte histologie (zie onder neuronaevus van Masson).

Spitz nevus Een Spitz nevus is een halfbolrond tumortje (roze, rood, bruin) dat ontstaat in weken tot maanden bij kinderen of jonge volwassenenen, 3-5 mm of groter, kan histologisch op een melanoom lijken, klinisch goedaardig (zie onder Spitz naevus).

STUMP (Spitzoid Tumor of Unknown Malignant Potential) Een STUMP is een naevus met zowel kenmerken van een Spitz naevus als van een melanoom. Deze diagnose wordt gesteld als de patholoog twijfelt tussen beide entiteiten en een melanoom niet met zekerheid uit kan sluiten. Wordt ook wel Spitzoid melanoma genoemd. Zie verder onder STUMP.

Reed's nevus (pigmented spindle cell nevus) Reed's nevus (gepigmenteerde spoelcel naevus) wordt door sommige beschouwd als een aparte entiteit, en door anderen als een gepigmenteerde variant van een Spitz naevus. Klinisch is het een donkerbruin tot zwarte regelmatige naevus, 1.5-10 mm groot, vlak of licht verheven. Ze ontstaan rond het 24e jaar, meestal aan de extremiteiten, vaker bij vrouwen dan bij mannen. Histologisch ziet men bundels van slanke spoelcellen, in een regelmatig patroon, meestal beperkt tot de epidermis, en met veel pigment (zie onder Reed's nevus).

Dysplastische naevus Een dysplastische naevus is een naevus met histologisch tekenen van onrust (verlenging van retelijsten, bridging, toename van aantal (gevacuoliseerde) melanocyten, soms in nestjes op de dermo-epidermale overgang, geen (of nauwelijks) ascentie in epidermis) maar onvoldoende criteria om te kunnen spreken van een melanoom. De klinische kenmerken zijn: groter dan 5 mm (5-12 mm), onregelmatig/grillig en onscherp begrensd, roze tot bruin, wisselende pigmentatie, soms met erythemateuze rand (zie onder dysplastische naevus en FAMMM syndroom).

Lentigo maligna Lentigo maligna (melanosis praecancerosa, morbus Dubreuilh) is een langzaam groeiend in-situ melanoma. Andere termen: intra-epidermaal melanoom, melanoom in horizontale groeifase. Het komt vooral voor op de zon ge-exposeerde huid, met name in het gelaat. Klinisch zijn het lichtbruin tot donkerbruin gepigmenteerde grillige maculae. De exacte begrenzing is soms moeilijk vast te stellen. De meeste patiënten zijn op oudere leeftijd, vanaf 70 jaar (zie onder lentigo maligna).

Lentigo maligna melanoma Lentigo maligna melanoma is een melanoom dat ontstaan is in een lentigo maligna lesie. Lentigo maligna (morbus Dubreuilh) wordt om deze reden ook melanosis praecancerosa genoemd. Lentigo maligna is een in-situ melanoma, zodra het melanoom door de basale membraan heen breekt en een verticale groeifase krijgt is er sprake van een lentigo maligna melanoma (zie onder lentigo maligna en melanoom).

Melanoom (melanoma maligna) Het maligne melanoom (melanoma maligna) is een kwaadaardige melanocytaire tumor. Klinisch te herkennen aan de ABCD criteria of aan dermatoscopie criteria. Onderscheiden worden het superficial spreading melanoma, nodulair melanoom, in-situ melanoom, lentigo maligna / lentigo maligna melanoom, en locatie varianten zoals het acrolentigineus melanoom, oogmelanoom. Zie verder onder melanoom, zie ook de patiëntenfolder melanoom voor meer foto's.

Superficial spreading melanoma Een superficial spreading melanoom is een melanoom dat vooral een horizontale groeifase heeft, in tegenstelling tot een nodulair melanoom dat bolvormig uitgroeit. Zie verder onder melanoom.

Nodulair melanoom Een nodulair melanoom is een melanoom dat bolvormig uitgroeit, in tegenstelling tot het superficial spreading melanoom dat vooral een horizontale groeifase heeft. Zie verder onder melanoom.

Acrolentigineus melanoom Een acrolentigineus melanoom is een melanoom dat aan de acra groeit, dus op de vingertoppen of op een teen, soms onder een nagel. Deze melanomen hebben een slechte prognose. Zie verder onder melanoom.

Oog melanoom Een oogmelanoom is een melanoom dat in het oog groeit. Op de foto een iris melanoom. Zie verder onder melanoom. Foto: Jonathan Trobe - Wikimedia (Creative Commons License 3.0).

Meningeaal melanoom Een meningeaal melanoom of hersenmelanoom is een melanoom dat in de hersenen groeit. Het kan een metastase zijn van een melanoom elders op het lichaam, maar het kan ook een melanoom zijn dat primair van de hersenen of de meningen uitgaat (meningeaal melanoom). Zie verder onder melanoom.

Amelanotisch melanoom Een amelanotisch melanoom is een melanoom dat de typische donkere, blauwe, bruine of zwarte kleur mist. Het is huidkleurig, roze, of een andere tint. Een amelanotisch melanoom is verraderlijk omdat het niet op tijd als een melanoom wordt herkend en daarom te laat wordt verwijderd. Zie verder onder amelanotisch melanoom.

Naevus van Ota De naevus van Ota (Ota's nevus, naevus fuscocoeruleus ophthalmomaxillaris) is een blauwgrijze of blauwzwarte verkleuring (als een mongolenvlek) in het gebied van de eerste of tweede trigeminus tak, conjunctiva en iris kunnen blauw of bruin verkleurd zijn. Komt vrijwel alleen bij Oosters (Aziatisch) ras voor. Zie verder onder naevus van Ota.

Naevus van Ito De naevus van Ito (Ito's nevus, naevus fuscocoeruleus acromioclavicularis) is een blauwgrijze of blauwzwarte verkleuring (als een mongolenvlek) op de schouder of elders op de bovenste thoraxhelft, vrijwel alleen bij Aziaten (m.n. Japanners) voorkomend. Het is klinisch moeilijk te onderscheiden van een mongolenvlek. Zie verder onder naevus van Ito.

Mongolenvlek (Mongolian spot, congenitale dermale melanosis)  De mongolenvlek (synoniemen: Mongolian spot, tache blue sacré, naevus sacralis hyperpigmentosis, congenitale dermale melanosis) is een bleek-grijsblauwe verkleuring in de sacrale of lumbo-sacrale regio. Soms is er ook wat lokale overbeharing. Lesies varieren in grootte van enkele centimeters tot 20 cm. Mongolian spots kunnen ook op andere plaatsen voorkomen, bijvoorbeeld op een arm of een been. De mongolenvlek komt vaak voor (90-100%) bij kinderen die ergens in hun stamboom Aziatische roots hebben. Bij blanke Europeanen komt het zelden voor. Zie verder onder mongolenvlek.

Epheliden (sproeten) Epheliden (sproeten) zijn geen echte naevi, maar gehyperpigmenteerde macula die in het gezicht ontstaan, vooral bij blonden en roodharigen, onder invloed van blootstelling aan zonlicht. Zie verder onder efeliden.

Lentigo simplex (lentigo juvenilis) Lentigines zijn scherp begrensde gehyperpigmenteerde macula van 3-15 mm, te beschouwen als epidermale melanocytaire naevi. De vlekjes ontstaan door toegenomen melanine depositie door een verhoogd aantal melanocyten per vierkante mm en hyperplasie van de melanocyten. Goedaardig, gaan nooit over in een melanoom. Bij de geboorte zijn er vaak al enkele aanwezig, het aantal kan later zonder relatie met zonlicht en zonder enige betekenis toenemen. Als het er zeer veel zijn spreekt men van lentiginosis, bij een plotselinge uitbarsting van lentiginosis eruptiva. Een lentiginosis kan onderdeel zijn van een syndroom, zoals het LEOPARD-syndroom.

Lentigo solaris (ouderdomsvlekken, levervlekken)  Solaire lentigines ontstaan vanaf middelbare leeftijd, t.g.v. jarenlange zonexpositie. Synoniemen: lentigo senilis, lentigo solaris, ouderdomsvlekken, levervlekken, solar lentigo, actinic lentigo, age spot. Klinisch beeld: typische vrij regelmatig begrensde gehyperpigmenteerde maculae op gelaat, handruggen, onderarmen.

Leopard syndroom (lentiginosis profusa, multipele lentigines syndroom) Het LEOPARD syndroom is een zeldzame genetische aandoening met als meest opvallend dermatologisch kenmerk het geleidelijk ontstaan van talrijke lentigines. Het is een acroniem (Lentigines (multiple), Electrocardiographic conduction abnormalities, Ocular hypertelorism (wijd uit elkaar staande ogen), Pulmonary stenosis, Abnormalities of genitalia, Retardation of growth, Deafness). Niet bij alle patiënten zijn alle symptomen aanwezig, er bestaan milde vormen met slechts enkele kenmerken. Multipele lentigines, 2-5 mm groot, donkerbruin, polygonaal, irregulair van vorm. De lentigines kunnen aanwezig zijn vanaf de geboorte, maar ook pas later verschijnen. Met het ouder worden van het kind nemen ze toe in aantal en worden ook donkerder. Zie verder onder Leopard syndroom.

Peutz-Jeghers syndroom (lentigopolyposis) Het syndroom van Peutz-Jeghers (periorificial lentiginosis, pigment spot polyposis) is een zeldzame, erfelijke aandoening gekenmerkt door mucocutane pigmentaties, gastro-intestinale polyposis en een verhoogd risico op kanker. Het wordt veroorzaakt door mutaties in het LKB1-gen (STK11), een tumor suppressor gen op chromosoom 19. Er ontstaan op jonge leeftijd hamartomen die leiden tot buikpijn, anemie of acute darmobstructie. Patiënten hebben een verhoogd risico op het krijgen van kanker in zowel het maag-darmkanaal als in andere organen en moeten regelmatig daar op worden gescreend d.m.v. endoscopisch onderzoek en MRI. ZIe verder onder Peutz-Jeghers syndroom.

Laugier-Hunziker syndroom Het syndroom van Laugier-Hunziker een benigne aandoening van onbekende etiologie, waarbij melanocytaire pigmentaties van de lippen (met name de onderlip) en mondholte ontstaan. Deze presenteren zich als lenticulaire grijze, bruine of zwarte maculae. In ongeveer de helft van de gevallen komen er ook pigmentaties aan de nagels voor, vaak solitaire of multipele longitudinale bruine tot bruinzwarte banden in de nagel. De vingernagels zijn vaker aangedaan dan de teennagels. ZIe verder onder Laugier-Hunziker syndroom.

Diversen:

lentiginosen
- eruptieve lentiginosis (lentiginosis eruptiva)
- lentiginosis perigenitoaxillaris
- unilaterale partiele lentiginosis
- inherited pattern lentiginosis van de donkere huid (rasgebonden hyperpigmentaties, mucosa, handpalmen)
- centrofaciale lentiginosis (lentiginosis centrofacialis)
- NAME-syndroom, LAMB-syndroom en Carney complex
- Cronkhite-Canada syndroom

epidermale naevi
- naevus unius lateris
- ILVEN
- naevus verrucosus
- papillomateuze epidermale naevi
- keratosis areolae mammae naeviformis
- acantholytische dyskeratotische epidermale naevus

talgklier naevi
- naevus sebaceus
- m. Schimmelpenning-Feuerstein-Mimms
- adenoma sebaceum
- naevus comedonicus

zweetklier naevi
- eccrine sweat gland naevus
- apocrine sweat gland naevus

haar naevi
- pure hair naevus
- woolly hair naevus

bindweefsel naevi:
- bindweefsel naevus nno (collagenoma)
- naevus collagenicus lumbosacralis
- large nodular disseminated connective tissue naevus
- elastoma (naevus elasticus)
- juveniel elastoma
- naevus lipomatosus
- naevus mucinosis
- juvenile elastoma
- Michelin tire baby syndroom

vasculaire naevi
- naevus flammeus
- vasculaire naevi bij phakomatosen
- Sturge-Weber
- van Hippel-Lindau
- Klippel-Trenaunay
- naevus araneus (spider naevus)
- teleangiectasia hereditaria hemorrhagica (Rendu-Osler)
- naevus anemicus
- naevus vascularis mixtus
- naevus vasculosis tardus (angioma serpiginosum)
- UNTS

- haemangiomen
- angiomen
- seniel angioom
- venous lake
- pseudotumor van Masson
- naevus flammeus
- angioma serpiginosum

- granuloma pyogenicum
- maligne fibreus histiocytoom
- Merkelcel tumor
- atypisch fibroxanthoom

- PEN
- neurofibroom
- plexiform neurofibroom
- Schwannoom
- fibrous papule of the face
- neurothekeoma

- fibroma pendulans molle skin tag
- dermatosis papulosa nigra
- verruca seborroica

adnextumoren
- haar follikel naevus
- trichofolliculoma
- fibrofolliculoma, perifolliculair fibroma
- trichodiscoma
- naevus sebaceus
- chondroid syringoma
- trichoepithelioma, trichoblastoma
- desmoplastisch trichoepithelioma
- pilomatricoma
- tricholemmoma
- trichilemmal carcinoma
- isthmicoma (tumor uitgaande van folliculair infundibulum)
- trichoadenoma
- proliferating pilar tumor
- eruptieve vellus haar cyste
- talgklierhyperplasie
- sebaceous adenoma
- sebaceous epithelioma
- sebaceoma
- sebaceous carcinoma
- chondroid syringoma
- poroma
- hidradenoma
- apocrine adenoma
- apocrien hidrocystoma
- syringocystadenoma papilliferum
- spiradenoma
- cylindroma
- carcinoma uitgaande van apocriene klier
- ecrine naevus (hamartoma)
- eccrien hidrocystoma
- papillair adenoma
- poroma
- adenocarcinoma
- syringoma


Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.