Nivolumab is een humaan immunoglobuline G4 (IgG4)
monoklonaal antilichaam (HuMAb), dat zich bindt aan de geprogrammeerde celdood-1(PD-1)-receptor
en de interactie met PD-L1 en PD-L2 blokkeert. De PD-1-receptor is een negatieve
regulator voor T-cel-activiteit, waarvan is aangetoond dat deze betrokken is
bij de controle van T-cel-immuunresponsen. De liganden PD-L1 en PD-L2, die tot
uiting komen in antigeen-presenterende cellen, kunnen door tumoren of andere
cellen in de micro-omgeving van de tumor tot expressie worden gebracht. Hechting
van PD-1 aan deze liganden zorgt voor de remming van T-cel-proliferatie en secretie
van cytokines. Nivolumab maakt T-cel-responsen mogelijk, waaronder antitumorresponsen,
door middel van blokkering van PD-1 binding aan PD-L1 en PD-L2 liganden. Dit
leidt tot een verminderde tumorgroei.
Nivolumab wordt in nederland toegepast
bij verschillende maligniteiten zoals melanoom, niet-kleincellig longcarcinoom
(NSCLC), maligne pleuraal mesothelioom (MPM), niercelcarcinoom (RCC), klassiek
Hodgkin-lymfoom (cHL), plaveiselcelcarcinoom van het hoofd-halsgebied (SCCHN),
urotheelcarcinoom, mismatch-repair-deficiënt (dMMR) of microsatellietinstabiliteit-hoog
(MSI-H) colorectaalcarcinoom (CRC), oesofageaal plaveicelcelcarcinoom (OSCC),
carcinoom van de oesofagus of gastro-oesofageale overgang (OC of GEJC), adenocarcinoom
van de maag, gastro-oesofagele overgang (GEJC) of oesofagus.
Nivolumab
kan veel bijwerkingen hebben waaronder veel
cutane
bijwerkingen. Éen van de bijwerkingen is het ontstaan van een klassieke
lichen planus. Er zijn verschillende case-reports
verschenen die deze bijwerking beschrijven. Niet alleen gewone
lichen planus, ook lichen planus pemphigoides,
hypertrofische lichen planus en lichenoïde geneesmiddelenreacties zijn beschreven.
Referenties
1. |
Yilmaz M, Mese SG, Celik U. Nivolumab-induced
lichen planus. J Oncol Pharm Pract 2020 Apr;26(3):758-760.
PDF |
2. |
Economopoulou P, Nicolatou-Galitis O, Kotsantis
I, Psyrri A. Nivolumab-related lichen planus of the lip in a patient
with head and neck cancer. Oral Oncology 2020;104:104623. |
3. |
Maarouf M, Alexander C, Shi VY. Nivolumab
reactivation of hypertrophic lichen planus, a case report and review
of published literature. Dermatol Online J 2018;24(1):13030/qt4xf465w6. |
4. |
Komori T, Honda T, Irie H, Otsuka A, Kabashima
K. Lichen Planus in Irradiated Skin During Nivolumab Treatment.
Acta Derm Venereol 2017;97(3):391-392. |
5. |
Strickley JD, Vence LM, Burton SK,
Callen JP. Nivolumab-induced lichen planus pemphigoides. Cutis 2019;103(4):224-226. |
6. |
Lee AK. Nivolumab-induced hypertrophic lichen
planus and eruptive keratoacanthomas. Journal of the American Academy
of Dermatology 2019;81(4)Supp 1:AB97. |
Auteur(s):dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam
UMC.