Orthostatische hypotensie is hypotensie bij opstaan/lopen,
snel overeind komen,
door een plotselinge veranderende bloedvolumeverdeling. Het kan soms gedeeltelijk verbeteren door
elastische compressie, b.v. een klasse II panty. Dat is de
link met dermatologie: deze patiënten worden soms doorverwezen voor het
aanmeten van elastische kousen.
Bij
orthostatische hypotensie kan bij snel overeind komen de
bloeddruk
snel dalen, resulterend in een verminderde bloedtoevoer naar de
hersenen met als gevolg
duizeligheid of
flauwvallen. Het komt vooral voor bij ouderen. Normaal wordt
de snelle bloeddruk daling bij opstaan gecompenseerd door snellere hartactie
en door autonome vasoconstrictie in de perifere vaten. Ouderen hebben vaak starre
vaten (o.a. door aderverkalking) die zich niet zo snel meer kunnen aanpassen,
en ook de pompfunctie van het hart kan minder zijn. Bij ouderen kan het ook
een bijwerking zijn van bloeddrukmedicatie of een primair cardiale oorzaak,
bijvoorbeeld decompensatio cordis t.g.v. een ritmestoornis of een klepaandoening.
Overigens hebben vaak ook jongeren last van orthostatische hypotensie, dit is
onschuldig en gaat vanzelf weer over. Soms zijn er ook huidafwijkingen zoals
spastic anemic macules (zie onder
Bier
spots en
BASCULE syndroom).
Orthostatische hypotensie kan ook optreden
door aantasting van het autonome zenuwstelsel (ziekte van Parkinson, diabetes
mellitus, amyloïdose, beschadiging ruggenmerg). Andere oorzaken zijn een laag
bloedvolume (diuretica, uitdroging, braken, diarree, overmatig transpireren,
diabetes mellitus, ziekte van Addison), of een bijwerking van (vaatverwijdende)
geneesmiddelen (nitraten, calciumantagonisten, angiotensine-converterend-enzymremmers
(ACE-remmers), angiotensine-II-antagonisten, alfablokkers, alcohol en antidepressiva).
Orthostatische hypotensie kan ook worden uitgelokt oververhitting, lichamelijke
inspanning, vermoeidheid, te veel eten.
Diagnostiek:
De anamnese volstaat. Het kan eventueel worden bevestigd door bloeddrukmetingen
zitten en staand (na 1 minuut en na 5 minuten). Verder onderzoek gericht op
het vinden van een oorzaak (er is niet altijd een oorzaak voor, vooral bij pubers
niet).
Therapie:Het belangrijkste advies is langzaam
overeind komen. Verder het aanpakken van onderliggende oorzaken. Zorg voor voldoende
vocht intake. Het aanmeten van elastische kousen of panties wordt in leerboeken
genoemd bij orthostatische hypotensie maar dat is wel een vorm van symptoombestrijding
die erg omslachtig is. Het continu dragen van elastische kousen kan lastig en
vervelend zijn. Er bestaan geneesmiddelen die kunnen worden voorgeschreven bij
orthostatische hypotensie (midodrine, fludrocortison) maar die kunnen ook weer
bijwerkingen hebben.
Auteur(s):dr. Jan R. Mekkes.
Dermatoloog, Amsterdam UMC.