De ziekte van Hailey-Hailey (pemphigus benignus familiaris chronicus) werd voor het eerst in 1939 beschreven door de broers Hugh Edward Hailey en William Howard Hailey. Het is zeldzaam en wordt gekarakteriseerd door recidiverende vesikels en erosies in de lichaamsplooien. Het openbaart zich meestal tussen het 20ste en 40ste jaar. Mannen en vrouwen zijn gelijk aangedaan.

Etiologie:
Autosomaal dominante aandoening waarvan het genetisch defect in het ATP2C1 gen (chromosoom 3q21-24) bevindt. Dit gen codeert voor het eiwit SPCA1 (Secretory Pathway Calcium/manganese-ATPase) dat verantwoordelijk is voor de calciumhuishouding in de cel. Normaliter linken keratinocyten zich met desmosomen aan elkaar vast. Door intracellulair calciumtekort raakt op nog onverklaarde wijze de hechting tussen de keratinocyten verstoord, hierdoor schuift de huid gemakkelijk af waardoor erosies en vesikels ontstaan. Gendiagnostiek (ATP2C1) voor screening van familieleden is beschikbaar in Maastricht (zie aanvraagformulier genodermatosen).

Symptomen:
Het bevindt zich vooral in de lichaamsplooien zoals oksels, hals, submammair, elleboogsplooien, liezen, perianaal en schaamstreek. Eerst ontstaan er vesikels (Nikolsky negatief), erythemateuze en soms verruceuze plaques en pustels, daarna crustae en pijnlijke erosies en fissuren. De laesies breiden naar de randen toe uit, met centrale genezing. Daarnaast ook jeukklachten en branderigheid. Secundaire infectie (Staphylococcus aureus of Candida, Pseudomonas aeruginosa) kan onwelriekende geuren veroorzaken maar ook de aandoening verergeren. Frictie door kleding, zweten en warmte kunnen de klachten verergeren. Soms zijn er multipele asymptomatische longitudinale witte strepen op de nagels aanwezig. Slijmvlies afwijkingen zijn zeldzaam.



Complicaties:
Verhoogde kans op contactallergie op lokale therapeutica door de gemacereerde huid. Superinfectie met bacteriën en/of schimmels. Superinfectie met Herpes simplex virus (pijnlijke exacerbaties), lastig te differentiëren van een vesiculaire vorm van Hailey-Hailey. In zeldzame gevallen kan plaveiselcel carcinoom ontstaan.

Diagnostiek:
De diagnose wordt gesteld op het klinisch en histologisch beeld. Histologisch is het lastig van een dyskeratosis follicularis (m. Darier) of m. Grover te onderscheiden, maar klinisch is dat eenvoudig (de distributie is geheel anders). Verder is de directe immunofluorescentie negatief. Serologisch zijn er geen circulerende auto-antilichamen tegen epidermis detecteerbaar. Kweken (bacterie, virus, schimmel/gist) op indicatie op basis van het klinisch beeld. Plakproeven bij verdenking contactallergie.

Histologie:
Histologisch is er sprake van een intra-epidermale splijting (acantholyse) op suprabasaal niveau. De keratinocyten liggen op sommige plaatsen volledig los van elkaar hetgeen de indruk maakt van een bouwvallige ingestorte muur ('dilapidated brick wall'). Het histologisch beeld is moeilijk te onderscheiden van gewone pemphigus, maar wel met immunofluorescentie (negatief bij Hailey-Hailey). Verschillen zijn dat de acantholyse bij Hailey Hailey over de hele epidermisdikte voorkomt en dat de dyskeratose minder is.



Differentiële diagnose:
Klinisch: erythrasma, candidiasis, tinea cruris, psoriasis inversa, intertrigineus eczeem, seborrhoisch eczeem, extramammaire Paget's disease, necrolytic migratory erythema.
Histologisch: pemphigus (erythematosus, foliaceus, vulgaris, IgA, vegetans, drug-induced), dyskeratosis follicularis (ziekte van Darier), transiente acantholytische dermatose (ziekte van Grover).

Therapie:
Eerste keuze:
Advies: ruimzittende kledingstukken om frictie te verminderen.
R/ lokaal corticosteroïd, cave atrofie in de oksels en liezen door langdurig gebruik .
R/ lokale antimicrobiële producten zoals chloorhexidine, fusidinezuur, tetracycline (topicaal 3% zalf of crème FNA).
R/ systemische antibiotica (erytromycine, Klacid, flucloxacilline, minocycline), antimycotica (itraconazol, fluconazol) of (bij herpes infectie) antivirale middelen (Zelithrex).
Een combinatie van topicale corticosteroïden en antimicrobiële middelen geeft een goede respons.
R/ hydrocortisonacetaat 1% in chloorhexidine digluconaat 1% crème FNA, chloorhexidine digluconaat 1% in hydrocortisonzalf 1% FNA
R/ triamcinolonacetonide 0.1% in chloorhexidine digluconaat 1% crème FNA, chloorhexidine digluconaat 1% in triamcinolonzalf 0.1% FNA.
R/ Hydrocortisontetracyclinecrème FNA, hydrocortisontetracyclinezalf FNA, triamcinolontetracycline crème FNA.
R/ hydrocortisonfusidinecrème of zalf, triamcinolonfusidinecrème of zalf.

Tweede keuze:
R/ Protopic (tacrolimus), eventueel alternerend gebruik met topicaal corticosteroïd.
R/ Silkis (calcitriol).
Corticosteroid (systemisch) succesvol bij uitgebreide huidafwijkingen, echter snel recidief bij het staken.

Derde keuze:
Chirurgische methoden: dermabrasie of totale excisie van de aangedane huid gevolgd door huidtransplantatie. Geadviseerd als laatste redmiddel, recidieven aan de randen van behandelde gebieden zijn beschreven.
CO2 laser (zelfde principe als dermabrasie, verwijderen van de bovenste huidlaag en hopen dat een normale epidermis teruggroeit.
R/ botulinium toxin A (Botox, Disport). In de oksel ter vermindering van de zweet productie (in die gevallen waarbij dit de zaak verergert).
R/ naltrexon 3 mg 1 dd 's avonds, na 2 weken te verhogen tot 5 mg. Hier zijn recent case-reports over verschenen. Er bestaan geen tabletten van 3 mg, die zullen door de apotheker moeten worden bereid uit een tablet van 50 mg.
R/ retinoiden (oraal), o.a. Neotigason (acitretine) 30 mg dd.
R/ dapson.
R/ methotrexaat (op basis van een case report waarbij een goede respons werd behaald met 15 mg per week).
R/ ciclosporine, maximaal 5 mg/kg.

Prognose:
De ziekte van Hailey-Hailey is een goedaardige maar zeer hinderlijke chronisch verlopende huidaandoening, waarbij er een verergering optreedt in de zomermaanden. De klachten worden minder bij het ouder worden.







Auteur(s):
Francis K. Wu. Dermatoloog. Dermatologisch Centrum Amstel & Vechtstreek, Maarssen, Breukelen, Vinkeveen.