ZIEKTE VAN HAILEY-HAILEY (PEMPHIGUS BENIGNUS FAMILIARIS CHRONICUS) home ICD10: Q82.8

De ziekte van Hailey-Hailey (pemphigus benignus familiaris chronicus) werd voor het eerst in 1939 beschreven door de broers Hugh Edward Hailey en William Howard Hailey. Het is zeldzaam en wordt gekarakteriseerd door recidiverende vesikels en erosies in de lichaamsplooien. Het openbaart zich meestal tussen het 20ste en 40ste jaar. Mannen en vrouwen zijn gelijk aangedaan.

Etiologie:
Autosomaal dominante aandoening waarvan het genetisch defect in het ATP2C1 gen (chromosoom 3q21-24) bevindt. Dit gen codeert voor het eiwit SPCA1 (Secretory Pathway Calcium/manganese-ATPase) dat verantwoordelijk is voor de calciumhuishouding in de cel. Normaliter linken keratinocyten zich met desmosomen aan elkaar vast. Door intracellulair calciumtekort raakt op nog onverklaarde wijze de hechting tussen de keratinocyten verstoord, hierdoor schuift de huid gemakkelijk af waardoor erosies en vesikels ontstaan. Gendiagnostiek (ATP2C1) voor screening van familieleden is beschikbaar in Maastricht (zie aanvraagformulier genodermatosen).

Symptomen:
Het bevindt zich vooral in de lichaamsplooien zoals oksels, hals, submammair, elleboogsplooien, liezen, perianaal en schaamstreek. Eerst ontstaan er vesikels (Nikolsky negatief), erythemateuze en soms verruceuze plaques en pustels, daarna crustae en pijnlijke erosies en fissuren. De laesies breiden naar de randen toe uit, met centrale genezing. Daarnaast ook jeukklachten en branderigheid. Secundaire infectie (Staphylococcus aureus of Candida, Pseudomonas aeruginosa) kan onwelriekende geuren veroorzaken maar ook de aandoening verergeren. Frictie door kleding, zweten en warmte kunnen de klachten verergeren. Soms zijn er multipele asymptomatische longitudinale witte strepen op de nagels aanwezig. Slijmvlies afwijkingen zijn zeldzaam.

Ziekte van Hailey-Hailey (pemphigus benignus familiaris chronicus) Ziekte van Hailey-Hailey (pemphigus benignus familiaris chronicus) Ziekte van Hailey-Hailey (pemphigus benignus familiaris chronicus)
erosies en fissuren erosies en fissuren erosies en fissuren

Ziekte van Hailey-Hailey (pemphigus benignus familiaris chronicus) Ziekte van Hailey-Hailey (pemphigus benignus familiaris chronicus) Ziekte van Hailey-Hailey (pemphigus benignus familiaris chronicus) Ziekte van Hailey-Hailey (pemphigus benignus familiaris chronicus)
Hailey-Hailey Hailey-Hailey Hailey-Hailey Hailey-Hailey


Complicaties:
Verhoogde kans op contactallergie op lokale therapeutica door de gemacereerde huid. Superinfectie met bacteriën en/of schimmels. Superinfectie met Herpes simplex virus (pijnlijke exacerbaties), lastig te differentiëren van een vesiculaire vorm van Hailey-Hailey. In zeldzame gevallen kan plaveiselcel carcinoom ontstaan.

Diagnostiek:
De diagnose wordt gesteld op het klinisch en histologisch beeld. Histologisch is het lastig van een dyskeratosis follicularis (m. Darier) of m. Grover te onderscheiden, maar klinisch is dat eenvoudig (de distributie is geheel anders). Verder is de directe immunofluorescentie negatief. Serologisch zijn er geen circulerende auto-antilichamen tegen epidermis detecteerbaar. Kweken (bacterie, virus, schimmel/gist) op indicatie op basis van het klinisch beeld. Plakproeven bij verdenking contactallergie.

Histologie:
Histologisch is er sprake van een intra-epidermale splijting (acantholyse) op suprabasaal niveau. De keratinocyten liggen op sommige plaatsen volledig los van elkaar hetgeen de indruk maakt van een bouwvallige ingestorte muur ('dilapidated brick wall'). Het histologisch beeld is moeilijk te onderscheiden van gewone pemphigus, maar wel met immunofluorescentie (negatief bij Hailey-Hailey). Verschillen zijn dat de acantholyse bij Hailey Hailey over de hele epidermisdikte voorkomt en dat de dyskeratose minder is.

Histologie Hailey-Hailey disease Histologie Hailey-Hailey disease
PA pemphigus benigna PA pemphigus benigna


Differentiële diagnose:
Klinisch: erythrasma, candidiasis, tinea cruris, psoriasis inversa, intertrigineus eczeem, seborrhoisch eczeem, extramammaire Paget's disease, necrolytic migratory erythema.
Histologisch: pemphigus (erythematosus, foliaceus, vulgaris, IgA, vegetans, drug-induced), dyskeratosis follicularis (ziekte van Darier), transiente acantholytische dermatose (ziekte van Grover).

Therapie:
Eerste keuze:
Advies: ruimzittende kledingstukken om frictie te verminderen.
R/ lokaal corticosteroïd,level of evidence cave atrofie in de oksels en liezen door langdurig gebruik .
R/ lokale antimicrobiële producten zoals chloorhexidine, fusidinezuur, tetracycline (topicaal 3% zalf of crème FNA).level of evidence
R/ systemische antibiotica (erytromycine, Klacid, flucloxacilline, minocycline), antimycotica (itraconazol, fluconazol) of (bij herpes infectie) antivirale middelen (Zelithrex).
Een combinatie van topicale corticosteroïden en antimicrobiële middelen geeft een goede respons.level of evidence
R/ hydrocortisonacetaat 1% in chloorhexidine digluconaat 1% crème FNA, chloorhexidine digluconaat 1% in hydrocortisonzalf 1% FNA
R/ triamcinolonacetonide 0.1% in chloorhexidine digluconaat 1% crème FNA, chloorhexidine digluconaat 1% in triamcinolonzalf 0.1% FNA.
R/ Hydrocortisontetracyclinecrème FNA, hydrocortisontetracyclinezalf FNA, triamcinolontetracycline crème FNA.
R/ hydrocortisonfusidinecrème of zalf, triamcinolonfusidinecrème of zalf.

Tweede keuze:
R/ Protopic (tacrolimus), eventueel alternerend gebruik met topicaal corticosteroïd.
R/ Silkis (calcitriol).level of evidence
Corticosteroid (systemisch) succesvol bij uitgebreide huidafwijkingen, echter snel recidief bij het staken.level of evidence

Derde keuze:
mes Chirurgische methoden: dermabrasie of totale excisie van de aangedane huid gevolgd door huidtransplantatie.level of evidence Geadviseerd als laatste redmiddel, recidieven aan de randen van behandelde gebieden zijn beschreven.
mes CO2 laser (zelfde principe als dermabrasie, verwijderen van de bovenste huidlaag en hopen dat een normale epidermis teruggroeit.level of evidence
R/ botulinium toxin A (Botox, Disport). In de oksel ter vermindering van de zweet productie (in die gevallen waarbij dit de zaak verergert).
R/ naltrexon 3 mg 1 dd 's avonds, na 2 weken te verhogen tot 5 mg. Hier zijn recent case-reports over verschenen. Er bestaan geen tabletten van 3 mg, die zullen door de apotheker moeten worden bereid uit een tablet van 50 mg.level of evidence
R/ retinoiden (oraal), o.a. Neotigason (acitretine) 30 mg dd.level of evidence
R/ dapson.level of evidence
R/ methotrexaat (op basis van een case report waarbij een goede respons werd behaald met 15 mg per week).level of evidence
R/ ciclosporine, maximaal 5 mg/kg.level of evidence

Prognose:
De ziekte van Hailey-Hailey is een goedaardige maar zeer hinderlijke chronisch verlopende huidaandoening, waarbij er een verergering optreedt in de zomermaanden. De klachten worden minder bij het ouder worden.


patientenfolder


Referenties
1. Dhitavat J, Fairclough RJ, Hovnanian A, Burge SM. Calcium pumps and keratinocytes: lessons from Darier's disease and Hailey-Hailey disease. Br J Dermatol 2004;150:821-828.
2. Lebwohl. Treatment of skin disease. Second edition 2006.
3. Rook's Textbook of dermatology. Seventh edition 2004. Volume II:40.32-40.36
4. Albers LN, Arbiser JL, Feldman RJ. Treatment of Hailey-Hailey Disease With Low-Dose Naltrexone. JAMA Dermatol 2017;153(10):1018-1020.


Auteur(s):
Francis K. Wu. Dermatoloog. Dermatologisch Centrum Amstel & Vechtstreek, Maarssen, Breukelen, Vinkeveen.

31-05-2023 (FKW) - www.huidziekten.nl W3C-html-4.01-valid



Diagnosecodes:
ICD10 Q82.8 Overige gespecificeerde congenitale misvormingen van huid: familiaire benigne pemfigus [Hailey-Hailey]
ICD10 Q82.8 Other specified congenital malformations of skin: benign familial pemphigus [Hailey-Hailey]
SNOMED 79468000 Familial benign pemphigus
DBC 11 Genodermatosen