Roos (hoofdroos, pityriasis simplex capillitii, dandruff,
seborroisch eczeem van de hoofdhuid) is
schilfering van de hoofdhuid,
variërend van lichte fijne (pityriasiforme) diffuse schilfering tot dikke adherente
psoriatiforme schilfers. Vaak tevens jeuk. Roos wordt beschouwd als een vorm
van
seborroisch eczeem van de hoofdhuid,
waarbij overgroei van
Pityrosporum gisten
(Malassezia sp.) een rol speelt. Vroeger, voordat dit duidelijk
was, werd gewone milde hoofdroos
pityriasis capitis sicca
(pityriasis simplex) genoemd; meer uitgebreid seborroisch eczeem met vettige
gelige schilfers op de huid werd
pityriasis capitis oleosa
(pityriasiform seborrheic dermatitis) genoemd en daarnaast was ook nog de naam
pityriasis capitis in gebruik voor een gistinfectie
van het behaarde hoofd met
Pityrosporon ovale. Al deze namen komen
nog voor in de diagnoselijst, maar eigenlijk volstaat nu 1 naam voor deze aandoening:
pityriasis capitis (hoofdroos). SSeborrhoea
capitis
![Hoofdroos (pityriasis capitis, dandruff, seborroisch eczeem van de hoofdhuid) (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Hoofdroos (pityriasis capitis)](../../../afbeeldingen/hoofdroos-1z.jpg) |
![Hoofdroos (pityriasis capitis, dandruff, seborroisch eczeem van de hoofdhuid) (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Hoofdroos (pityriasis capitis)](../../../afbeeldingen/hoofdroos-2z.jpg) |
![Hoofdroos (pityriasis capitis, dandruff, seborroisch eczeem van de hoofdhuid) (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Hoofdroos (pityriasis capitis)](../../../afbeeldingen/hoofdroos-3z.jpg) |
hoofdroos |
hoofdroos |
hoofdroos |
![Hoofdroos (pityriasis capitis, dandruff, seborroisch eczeem van de hoofdhuid) (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Hoofdroos (pityriasis capitis)](../../../afbeeldingen/hoofdroos-4z.jpg) |
![Hoofdroos (pityriasis capitis, dandruff, seborroisch eczeem van de hoofdhuid) (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Hoofdroos (pityriasis capitis)](../../../afbeeldingen/hoofdroos-5z.jpg) |
![Hoofdroos (pityriasis capitis, dandruff, seborroisch eczeem van de hoofdhuid) (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Hoofdroos (pityriasis capitis)](../../../afbeeldingen/hoofdroos-6z.jpg) |
hoofdroos |
hoofdroos |
hoofdroos |
Het ontstaan van roos wordt door drie factoren bepaald: de hoeveelheid
sebum (talg) op de huid, de aanwezigheid van
gisten (Malassezia soorten) op de huid, en aanleg,
een bepaalde bevattelijkheid voor het krijgen van roos (en seborroisch eczeem).
Bij vet haar (
seborrhoea capitis) is er meer
overgroei van gisten en komt vaker hoofdroos voor.
Malassezia is een knopvormende gistsoort, die overal
op de huid voorkomt. De gist is niet in staat om zijn eigen lipiden te synthetiseren
en leeft van de lipiden uit het vetlaagje op de huid. Er zijn inmiddels verschillende
Malassezia subtypen bekend, zoals
M. furfur (andere namen:
Pityrosporum
of
Pityrosporon orbiculare en
ovale),
M. globosa, M. restricta,
M. pachydermatosus, M. sympodialis, M. obtusa, en
Malassezia slooffiae.
Uit recent onderzoek blijkt dat
M. globosa en
M. restricta
het meest worden gevonden bij hoofdroos. Deze typen, vooral
M. globosa,
produceren grote hoeveelheden lipase en andere vetafbrekende enzymen. De triglyceriden
uit sebum worden afgebroken in verzadigde en onverzadigde vetzuren. De verzadigde
vetzuren worden geconsumeerd door de gist, de onverzadigde vetzuren blijven
achter op de huid. De huidige theorie is dat deze onverzadigde vrije vetzuren
of metabolieten daarvan zoals oleic acid (oleïnezuur) de huid irriteren en een
milde ontstekingsreactie (eczeem) veroorzaken.
![Pityrosporum gisten (Malassezia furfur) (klik op foto voor vergroting) [bron: CDC Atlanta - Public Domain Image] Pityrosporum gisten (Malassezia furfur)](../../../afbeeldingen/pityriasis-versicolor-8z.jpg) |
![Pityriasis versicolor (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Pityriasis versicolor](../../../afbeeldingen/pityriasis-versicolor-7z.jpg) |
M. furfur (DipQuick) |
M. furfur (DipQuick) |
DD: mycose (
Microsporon
audouinii), uitdroging van de hoofdhuid door agressieve shampoos voor vet
haar, forme fruste van psoriasis capitis, eczeem nno, contacteczeem.
Therapie hoofdroos / pityriasis capitis / seborroisch eczeem van de
hoofdhuid:R/ Head & Shoulders Classic Antiroos Shampoo. Bevat
piroctone olamine. Piroctone olamine is een antimycoticum. Het wordt vaak gebruikt
in antiroosshampoo als vervanging voor de veelgebruikte verbinding zinkpyrithion.
R/ Resdan anti-roos shampoo, Resdan anti-roos shampoo forte. Bevatten zinkpyrithion,
salicylzuur en menthol.
R/ Resdan anti-roos shampoo voor de gevoelige huid
en Resdan anti-roos shampoo voor geverfd haar. Bevatten piroctone olamine.
R/ Guhl anti-roos shampoo. Bevat piroctone olamine.
R/ Sebamed anti-roos
shampoo. Bevat piroctone olamine.
R/ zinkpyrithion shampoo (diverse merken,
Revlon ZP11, Resdan anti-roos shampoo, Resdan anti-roos shampoo forte).
R/
ketoconazol shampoo (60 ml), minimaal 2 keer per week (na wassen haar met willekeurige
shampoo) op vochtig haar inmasseren, 3-5 minuten laten intrekken, uitspoelen
en drogen. Zonodig onderhoudsbehandeling 2-4 keer per maand.
R/ seleniumsulfide
shampoo (Selsun). Eerst het haar wassen met een gewone shampoo. Het flesje Selsun krachtig schudden en
vervolgens het haar goed inwrijven met 1-2
dessertlepels Selsun. Dit 2 tot 3 minuten laten inwerken en daarna goed uitspoelen.
Geadviseerd wordt om daarna nog een keer Selsun aan te brengen. Vervolgens
goed uitspoelen, handen goed wassen; ook nagels, huidplooien en genitale streek goed wassen.
R/ 5% tea tree olie shampoo.
R/ itraconazol oraal (in ernstige
gevallen).
Koolteerhoudende producten voor het behaarde hoofd:
R/ koolteer 7.5% / levomenthol 1.5% shampoo, flacon à 300 ml (magistraal
recept van Fagron, bestelnr. 117942, ter vervanging van Denorex Rx shampoo).
Denorex Rx is niet meer leverbaar in Nederland. Alternatieven zijn
koolteer 7.5% / levomenthol 1.5% shampoo van Fagron, Denorex Therapeutic Maximum Itch Relief Dandruff Shampoo & Conditioner,
verkrijgbaar via Amazon.com, en TarMed shampoo (koolteer 4%), in Duitsland
verkrijgbaar.
Corticosteroïden (in ernstige gevallen):
R/ Triamcinolon lotion (solutio triamcinoloni spirituosa composita FNA).
R/ Topicorte 2.5 mg/g 1-2 dd op behaarde hoofd, 's ochtends uitspoelen met Resdan
anti-roos shampoo.
R/ Betnelan scalplotion.
R/ miconazol 2% in Locoid
scalp lotion of in Locoid Crelo.

R/ calcipotriol / betamethason.
Vetten om de schilfering
los te weken:R/ lanettesmeersel FNA of cetomacrogolsmeersel
FNA
R/ 25% cetiol Vin basis pro cetomacrogolzalf FNA of in cetomacrogolzalf
FNA.
R/ 25% cetiol Vin basis pro ung lanette FNA of in ung lanette FNA.
R/ cremor vaselini lanette FNA (vetcrème)
R/ cremor vaselini cetomacrogolis
FNA (vetcrème)
R/ unguentum lanette FNA (vet) of de basis pro ung lanette
FNA
R/ unguentum cetomacrogolis FNA (vet) of de basis pro ung cetomacrogolis
FNA
R/ axungia (adeps suillus, reuzel, varkensvet). Het nadeel van axungia
is dat het niet lekker ruikt, snel ranzig wordt en minder goed uitwasbaar is.
Koolteerhoudende magistrale bereidingen voor het behaarde hoofd:
R/ solutio carbonis detergens 5-10%, sapo kalinus 60%, spiritus fortior ad 100.

R/ solutio carbonis detergens 5-10%, sapo kalinus 60%, oleum lavendulae aetheroleum
1%, zinkpyrithion 1-2%, spiritus fortior ad 100.

R/ solutio carbonis detergens 5-10% in lanette crème, avonds in het haar aanbrengen,
de volgende ochtend uitwassen met shampoo. Mensen met blond of grijs haar moeten
voorzichtig zijn met het toepassen van teershampoos: het haar kan hierdoor verkleuren.
Referenties
1. |
Affes M, Salah SB, Makni F, Sellami H, Ayadi
A. Molecular identification of Malasseziaspecies isolated from dermatitis
affections. Mycoses 2009; 52:251-256. |
2. |
Dawson TL Jr. Malassezia globosa and restricta:
breakthrough understanding of the etiology and treatment of dandruff
and seborrheic dermatitis through whole-genome analysis. J Investig
Dermatol Symp Proc 2007;12(2):15-19. |
3. |
Satchell AC, Saurajen A, Bell C, Barnetson
RS. Treatment of dandruff with 5% tea tree oil shampoo. J Am Acad
Dermatol 2002;47(6):852-855. |
Auteur(s):dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam
UMC.