De afgelopen jaren zijn er enkele bloedtesten voor
leverfibrose
ontwikkeld zoals hyaluronzuur (HA),
procollageen III aminoterminaal
peptide (
PIIINP), en weefselremmer van
metalloproteinase 1 (TIMP-1), die het discutabele leverbiopt bij methotrexaatgebruik
kunnen vervangen en mogelijk zelfs betrouwbaarder zijn, omdat bij het leverbiopt
de uitkomsten niet representatief zijn voor de gehele lever. Het voordeel van
deze testen is dat ze niet-invasief zijn, geen risico op ernstige complicaties
geven, en meerdere keren herhaald kunnen worden. De belangrijkste marker van
leverfibrose is procollageen III aminoterminaal peptide (PIIINP).
In
de Engelse richtlijn is PIIINP geïntegreerd en wordt de leverbiopsie als obsoleet
beschouwd. Het advies is om elke 3 maanden PIIINP te bepalen. Bij patiënten
met een constant normaal PIIINP (< 4.2 ng/mL) is het onwaarschijnlijk dat
er sprake is van leverschade. Bij een PIIINP > 8 ng/mL in twee bepalingen
of > 4.2 ng/mL in minstens 3 metingen binnen een 12 maanden periode is nadere
evaluatie gewenst (consult hepatoloog). Een PIINP > 10 ng/mL in minstens
3 metingen binnen een 12 maanden periode is reden om de MTX te staken.
De P3NP screening methode is in de periode 2007-2017 ook in Nederland gebruikt
bij gebruik van MTX bij psoriasis.
Een interessante ontwikkeling is dat
er studies verschijnen waarin wordt gesuggereerd dat het niet de MTX is die
levercirrhose veroorzaakt bij psoriasis, maar het alcoholmisbruik dat bij veel
chronische psoriasis patiënten speelt, in combinatie met overgewicht en metabool
syndroom.
Referenties
| 1. |
Maurice PD, Maddox AJ, Green CA, Tatnall
F, Schofield JK, Stott DJ. Monitoring patients on methotrexate:
hepatic fibrosis not seen in patients with normal serum assays of
aminoterminal peptide of type III procollagen. Br J Dermatol 2005;152(3):451-458. |
| 2. |
Chalmers RJ, Kirby B, Smith A, Burrows P,
Little R, Horan M, Hextall JM, Smith CH, Klaber M, Rogers S. Replacement
of routine liver biopsy by procollagen III aminopeptide for monitoring
patients with psoriasis receiving long-term methotrexate: a multicentre
audit and health economic analysis. Br J Dermatol 2005;152(3):444-450. |
| 3. |
Zachariae H, Heickendorff L, Sogaard H. The
value of amino-terminal propeptide of type III procollagen in routine
screening for methotrexate-induced liver fibrosis: a 10-year follow-up.
Br J Dermatol 2001;144(1):100-103. |
| 4. |
Psoriasis. Guideline of the British Association
of Dermatologists, 2006.
PDF |
Auteur(s):dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam
UMC.
ICD10: n.v.t.