Parapsoriasis en plaque (synoniemen: ziekte van Brocq, erythrodermie pityriasique en plaques disseminées, parapsoriasis in placibus) is onder te verdelen in small plaque parapsoriasis (synoniem superficial scaly dermatitis) en large plaque parapsoriasis. De small plaque en large plaque parapsoriasis worden samen met pityriasis lichenoides acuta en chronica ingedeeld in de groep parapsoriasis.

De term parapsoriasis is dus een verzamelnaam voor een heterogene groep psoriatiforme dermatosen, welke onder vele synoniemen bekend staan, hetgeen verwarrend werkt. Grofweg zijn ze in te delen in:

1.	pityriasis lichenoides acuta (synoniemen: parapsoriasis guttata (acuta), pityriasis lichenoides et varioliformis acuta, Mucha Habermann disease, PLEVA).
2.	pityriasis lichenoides chronica (parapsoriasis guttata chronica)
3.	small plaque parapsoriasis (parapsoriasis en plaques, small plaques, superficial scaly dermatitis) - variant: digitate dermatosis
4.	large plaque parapsoriasis (parapsoriasis en plaques, large plaques) - variant: retiform parapsoriasis (parapsoriasis variegata, parapsoriasis lichenoides)

Het zijn aandoeningen gekenmerkt door op psoriasis lijkende (para-psoriasis) scherp begrensde erythematosquameuze laesies of plaques. Sommigen rekenen ook lymfomatoide papulose tot deze groep. Een gemeenschappelijk kenmerk is de aanwezigheid van CD4+ T-cellen in het infiltraat. Bij lymfomatoide papulose en bij parapsoriasis, large plaque kunnen ook clonale T-cel populaties aanwezig zijn. Dit suggereert dat deze aandoeningen kunnen overgaan in een T-cel lymfoom. Op dit moment gaat men er van uit dat large plaque parapsoriasis eigenlijk gewoon een (voorstadium van een) cutaan T-cel lymfoom is. Zeker is het niet, het kan ook dat vroege stadia van cutaan T-cel lymfoom / mycosis fungoides niet goed te onderscheiden zijn van large plaque parapsoriasis. Bij small plaque parapsoriasis is de kans gering dat het overgaat in een cutaan T-cel lymfoom, danwel dat het eigenlijk al vanaf het begin een cutaan T-cel lymfoom was. Maar het is wel nodig om alert te zijn, als het beeld verandert (uitbreiding, dikkere plaques), dan opnieuw biopteren.

Small plaque parapsoriasis (synoniem: (chronic) superficial scaly dermatitis) bestaat uit multipele ronde tot ovale erythematosquameuze laesies, variërend van guttata tot nummulair (< 5 cm). Lichtrood en met een fijne schilfering. Ze kunnen overal op de romp en extremiteiten voorkomen. Begint meestal op middelbare of oudere leeftijd, een enkele keer ook op kinderleeftijd. Veroorzaakt geen klachten, soms een milde jeuk.

Een bijzondere variant van small plaque parapsoriasis is digitate dermatosis. Bij deze bijzondere en goed herkenbare variant ziet men langwerpige (vingervormige) plaques, soms wel 10 cm lang, vooral in de flanken. Op de rug kunnen de laesies in een dennenboomconfiguratie gerangschikt zijn.



DD: psoriasis, nummulair eczeem, mycosis fungoides, syphilis, pityriasis rosea, pityriasis lichenoides chronica, geneesmiddelenreactie, bleomycine induced flagellate dermatitis, Shiitake dermatitis.

Therapie:
R/ lokale corticosteroïden.
R/ Protopic (tacrolimus).
R/ teer preparaten.
R/ UVB, PUVA, zonlicht.

Parapsoriasis en plaques, type large plaque (synoniemen: large plaque parapsoriasis, parapsoriasis placibus) wordt gekenmerkt door grotere erythematosquameuze plaques, groter dan 5 cm, vaak confluerend. Ze kunnen overal op de romp voorkomen maar worden vooral gezien op de billen of onderrug. De entiteit is moeilijk af te grenzen van voorstadia van een cutaan T-cel lymfoom. Steeds meer wordt dan ook gedacht dat large plaque parapsoriasis eigenlijk een cutaan T-cel lymfoom is (plaque stadium mycosis fungoides). Er bestaat ook een zeldzame variant van met een reticulair patroon (retiform parapsoriasis). Parapsoriasis lichenoides of parapsoriasis variegata is een onduidelijke entiteit, die volgens sommigen niet bestaat. Deze oude termen werden gebruikt voor uitgebreide poikiloderma-achtige veranderingen (grillige gehyperpigmenteerde maculae, atrophie, en teleangiëctasieën) die kunnen ontstaan bij large plaque parapsoriasis en bij mycosis fungoides, maar ook de term poikiloderma vasculare atrophicans is aan dit beeld gekoppeld.



DD: psoriasis, mycosis fungoides, erythema annulare, urticaria, urticariële vasculitis, geneesmiddelenreactie, lymphocytic infiltration of the skin, EMAP.

Therapie:
R/ lokale corticosteroïden.
R/ teer preparaten.
R/ UVB, PUVA, zonlicht.
R/ topicale behandeling met bexarotene, mechlorethamine of carmustine. Niet al deze producten zijn in Nederland beschikbaar.


Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.