De pijlstaartrog steek kan een hevig pijnlijke, diepe rafelige wond veroorzaken. Andere symptomen na een steek door de pijlstaartrog kunnen zijn: sensibiliteitsstoornissen, bloeding, soms systemische klachten zoals bewusteloosheid, misselijkheid, spierkrampen, hypotensie en fasciculaties. Ook infecties met zeewater bacteriën kunnen worden overgebracht. De Australische natuurdocumentaire maker Steve Irwin overleed in 2006 op 44-jarige leeftijd door een steek van een pijlstaartrog toen hij filmopnamen maakte bij het Great Barrier Rif. De staart raakte hem recht in zijn hart.



De pijlstaartrog komt voornamelijk aan tropische stranden voor, en in zoet water alleen in Zuid-Amerika. De pijlstaartrog is een platte vis met aan zijn staart 1 of meer uitsteeksels, die bezet zijn met weerhaken en een tweetal groeven, die gif bevatten. De vis ligt veelal op de bodem van de zee half verborgen onder het zand of modder. Als mensen op de pijlstaartrog stappen steekt het dier uit verdediging. Wonden worden dus vooral gezien op de benen en voeten (en bij vissers en aquariumhouders aan de handen). Er ontstaat een diepe en rafelige wond, doordat de staart met weerhaken diep in de huid doordringt. Eenmaal in de huid wordt door de uitsteeksels een toxine afgegeven en dit veroorzaakt direct zeer veel pijn. De toxinen kunnen necrose veroorzaken die zich uitbreidt tot buiten de steekwond.



Diagnostiek:
Wondkweek, X-foto (uitsteeksels van de staart kunnen in de wond afbreken).

Therapie:
Wond direct uitspoelen met heet water gedurende 30-90 minuten. Het toxine is een eiwit en is warmte gevoelig. Het eiwit denatureert door de warmte en patiënten geven vermindering van de pijn aan. Mildere pijn blijft ongeveer gedurende 48 uur.
Debridement en exploratie van de wond. Verwijderen van staartresten.
R/ wondbehandeling met betadine zalf gazen; bij oedeem een compressieverband of een tubigrip kous.
R/ tetanus vaccinatie.
R/ pijnmedicatie: lokaal, oraal of parenteraal.
R/ antibiotica profylaxe: Bij wonden door de pijlstaartrog ontstaat regelmatig een infectie. Er moet een antibioticum gekozen worden, waarbij staphylokokken, streptokokken en pathogenen uit het water gedekt zijn (o.a. ciprofloxacine, tetracycline, trimethoprim).




Auteur(s):
A.D. van Ginkel. Dermatoloog, Centrum Oosterwal, Alkmaar.
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.