RICKETTSIOSEN / RICKETTSIA / SPOTTED FEVER home ICD10: A79.9

Rickettsia infecties worden veroorzaakt door intracellulair levende bacteriën uit de groep Alphaproteobacteria. Hiertoe horen de Rickettsia die spotted fever veroorzaken zoals de Rocky Mountain spotted fever en de African tick bite fever, maar ook andere soorten zoals Orientia, Ehrlichia, Neorickettsia, Neoehrlichia, en Anaplasma. De Rickettsia worden onderverdeeld in de spotted fever groep en de tyfus groep. Rickettsia infecties worden overgebracht via beten door ectoparasieten zoals teken, mijten, vlooien of luizen. De vector verschilt per land en per Rickettsia soort. Rickettsiosen worden vaak opgelopen tijdens reizen naar endemische gebieden, en vooral bij activiteiten buiten. Omdat de incubatietijd 5-14 dagen is kunnen de klachten pas bij of na terugkomst in eigen land ontstaan.

Rickettsia africa infectie Rickettsia africa infectie
Rickettsiosis Rickettsiosis vesikel

Rickettsia africa infectie Rickettsia africa infectie
tache noir (eschar) tache noir (eschar)


Klinisch beeld:
De klachten bij Rickettsiose zijn niet erg specifiek en variëren voor de verschillende soorten Rickettsia, waardoor de diagnose moeilijk te stellen is. De symptomen beginnen 1-2 weken na besmetting en kunnen zijn koorts, malaise, hoofdpijn, spierpijn, misselijkheid, overgeven, en een maculopapuleus of vesiculeus exantheem. Soms zijn er petechiën en soms is er een necrotisch litteken op de insteekplaats (eschar of tache noir genoemd). De klachten zijn meestal mild maar de epidemische typhus veroorzaakt door R. prowazekii of R. typhi en Rocky Mountain spotted fever veroorzaakt door R. rickettsii kunnen onbehandeld fataal aflopen. Er wordt geadviseerd om bij verdenking op Rickettsiosis laagdrempelig behandeling te starten (doxycycline 2 dd 100 mg gedurende 7 dagen) en niet te wachten op serologische uitslagen.


Belangrijkste klachten per soort:
African tick-bite fever, R. africae (Zuid-Afrika, West-India): koorts, hoofdpijn, spierpijn, rash, eschar.
Mediterranean spotted fever, R. conorii (Noord-Afrika, Middellandse Zee): exantheem extremiteiten, koorts, soms eschar en lymfadenopathie.
Rickettsiosis, R. aeschlimannii (Afrika, Middellandse Zee): koorts, eschar, maculopapuleus exantheem.
Scrub typhus (Azie): koorts, hoofdpijn, spierpijn, eschar, lymfadenopathie, soms encefalitis.
Epidemische typhus (Tropen en subtropen): koorts zonder specifieke klachten.
Rocky Mountain spotted fever, R. rickettsii (Noord en Zuid-Amerika): koorts, hoofdpijn, spierpijn, buikpijn, overgeven, soms een rash, soms petechiën, soms fataal.
Queensland tick typhus, R. australis (Australie, Tasmanie): koorts, eschar, lymfadenopathie, rash extremiteiten.
Far eastern spotted fever, R. heilongjiangensis (Noord-China, Oost-Azie): koorts, eschar, maculopapuleus exantheem, lymfadenopathie.
Japanese spotted fever, R. japonica (Japan): koorts, eschar(s), lymfadenopathie, rash extremiteiten.
Australian spotted fever, R. marmionii (Australie): koorts, eschar, maculopapuleuze of vesiculeuze rash, lymfadenopathie.
Flinders Island spotted fever en Thai tick typhus, R. honei (Australie, Thailand): koorts, exantheem.
Rickettsia massiliae rickettsioses, R. massiliae (Zuid-Europa, Centraal Afrika, Mali): koorts, eschar, maculopapuleus exantheem.
North Asian tick typhus en Siberian tick typhus, R. sibirica (Noord-Azie): koorts, eschar(s), maculopapuleus exantheem, lymfadenopathie.
Lymphangitis associated rickettsiosis, R. sibirica mongolotimonae (Zuid-Frankrijk, Portugal, China, Sub-Sahara Afrika): koorts, multipele eschars, lymfadenopathie, lymfangitis, maculopapuleus exantheem.
Tick-borne lymphadenopathy, R. slovaca (Zuid en Oost Europa, Azie): necrose, erytheem, cervicale lymfadenopathie, vergrote lymfklieren.
Aneruptive fever, R. helvetica (Centraal en Noord-Europa): hoofdpijn, myalgie.
Ehrlichiosis, E. chaffeensis en E. anaplasmosis, A. phagocytophilum (VS, wereldwijd): koorts, leukopenie, verhoogde transaminasen.



Groep: Ziekte: Verwekker: Vector: Reservoir: Distributie:
Anaplasma Human granulocytic anaplasmosis Anaplasma phagocytophilum Teek Kleine zoogdieren, knaagdieren, herten Verenigde staten, wereldwijd
Ehrlichia Human monocytic ehrlichosis Ehrlichia chaffeensis Teek Herten, honden, herkauwers, knaagdieren Verenigde staten, wereldwijd
Ehrlichosis E. muris Teek Herten, knaagdieren Noord-Amerika, Europa, Azië
Ehrlichosis E. ewingii Teek Herten, honden, knaagdieren Noord-Amerika, Kameroen, Korea
Neoehrlichia Human neoehrlichiosis Neoehrlichia mikurensis Teek Knaagdieren Europa, Azië
Neorickettsia Sennetsu fever Neorickettsia sennetsu Trematode Vissen Japan, Maleisië, Azië overig
Scrub typhus Scrub typhus Orientia tsutsugamushi Mijt (chigger) Knaagdieren Azië, China, Rusland, Indonesië, Noord Australië, Afghanistan
Scrub typhus Orientia chuto Onbekend Onbekend Dubai
Spotted fever Rickettsiosis Rickettsia aeschlimannii Teek Onbekend Zuid-Afrika, Marokko, Middellandse Zee
African tick-bite fever R. africae Teek Herkauwers Sub-Sahara Afrika, West-India
Rickettsialpox R. akari Mijt Muizen, knaagdieren Rusland, Balkan, Turkije, Zuid-Afrika, Korea, Noord en Zuid-Amerika
Queensland tick typhus R. australis Teek Knaagdieren Australië, Tasmanië
Mediterranean spotted fever R. conorii Teek Honden, knaagdieren Zuid-Europa, Zuid en West Azië, Afrika, India
Cat flea rickettsiosis R. felis Vlo Katten, knaagdieren, opossums Europa, Europa, Azië, Afrika
Far Eastern spotted fever R. heilongjiangensis Teek Knaagdieren Verre Oosten, Rusland, Noord China, Oost-Azië
Aneruptive fever R. helvetica Teek Knaagdieren Centraal en Noord Europa, Azië
Flinders Island spotted fever,
Thai tick typhus
R. honei
R. marmionii
Teek Knaagdieren, reptielen Australië, Thailand
Japanese spotted fever R. japonica  Teek Knaagdieren Japan
Mediterranean spotted fever-like disease R. massiliae Teek Onbekend Frankrijk, Griekenland, Spanje, Portugal, Zwitzerland, Sicilië, Centraal Afrika, Mali
Mediterranean spotted fever-like illness R. monacensis Teek Hagedissen, vogels Europa, Noord Afrika
Spotted fever
Maculatum infection
R. parkeri Amblyomma maculatum
(Gulf Coast tick)
Knaagdieren Oost en Zuid Amerika, vooral de kust
Spotted fever
Pacific Coast tick
Rickettsia species 364D Dermacentor occidentalis
(Pacific Coast tick)
Knaagdieren Noord California, Pacific Coast
Tickborne lymphadenopathy R. raoultii Teek Onbekend Europa, Azië
Rocky Mountain spotted fever R. rickettsii Teek Knaagdieren Noord Centraal en Zuid Amerika
North Asian tick typhus
Siberian tick typhus
R. sibirica Teek Knaagdieren Rusland, China, Mongolië
Lymphangitis-associated rickettsiosis R. sibirica mongolotimonae Teek Knaagdieren Zuid Frankrijk, Portugal, China, Afrika
Tickborne lymphadenopathy R. slovaca Teek Haasachtigen, knaagdieren Zuid en Oost Europa, Azië
Typhus fever Epidemic typhus, sylvatic typhus R. prowazekii Mensenluis,
ectoparasieten eekhoorn, Amblyommateek
Mensen, vliegende eekhoorns Centraal Afrika, Azië, Noord Centraal en Zuid Amerika
Murine typhus R. typhi Vlo Knaagdieren Tropen en subtropen wereldwijd
Classificatie van Rickettsiosen (bron: CDC).



Rocky Mountain spotted fever
Rocky Mountain spotted fever wordt veroorzaakt door Rickettsia rickettsii, overgebracht door teken. In Amerika is dat de American dog tick (Dermacentor variabilis), Rocky Mountain wood tick (Dermacentor andersoni), en de brown dog tick (Rhipicephalus sanguineus). De symptomen zijn koorts, hoofdpijn, buikpijn, overgeven en spierpijn. Soms ontstaat na een paar dagen ook een rash. Het kan fataal aflopen zonder behandeling. Start de behandeling met doxycycline binnen de eerste 5 dagen. De diagnose wordt gesteld op het klinisch beeld en kan later bevestigd worden met serologie. Aan de kust komen ook andere Rickettsiosen voor die spotted fever veroorzaken (R. Parkeri en Rickettsia species 364D).

Rickettsia rickettsii Rickettsia rickettsii
Rocky Mountain spotted fever Rickettsia rickettsii

Foto's: CDC (Public Domain Images).


African tick-bite fever en Mediterranean spotted fever
Wordt vooral gezien bij terugkerende toeristen die in Afrika hebben rondgereisd en op Safari zijn geweest. Vooral in de periode November tot April. African tick-bite fever is de meest voorkomende rickettsiosis onder touristen. Maar ook de Mediterranean spotted fever komt vaak voor en kan ernstig verlopen.

African tick bite fever African tick bite fever
African tick bite fever African tick bite fever


Rickettsialpox
Rickettsialpox wordt overgebracht via mijten die op muizen leven. Het komt voor in Oekraïne, de Balkan, Zuid-Afrika, Korea en de VS. Kan worden overgebracht door aanraken van muizen en andere knaagdieren. Of bij overlijden van de muis, als de mijten in huis op zoek gaan naar een nieuwe gastheer.

Scrub tyfus
Scrub tyfus komt voor in Japan, ZuidOost Azië, Australië, Pacifische eilanden, China, Rusland, India en Sri Lanka. Reizigers lopen dit op vooral bij bezoek aan het platteland of de natuur, of bij buitenactiviteiten.

Fleaborne rickettsioses
Fleaborne rickettsioses wordt veroorzaakt door R. typhi en R. felis en komen over de hele wereld voor, vooral in Tropen en subtropen, maar ook in Hawaii, California, en Texas. Wordt via vlooien overgebracht van katten, honden, andere huisdieren en knaagdieren.

Epidemic typhus
Epidemische tyfus wordt overgebracht via luizen. Het komt vooral voor als grote groepen mensen samenwonen onder slechte hygiënische omstandigheden, bijvoorbeeld in vluchtelingenkampen of in slums. Vooral in landen als Afrika en Zuid-Amerika. Sylvatic epidemic typhus (R. prowazekii) wordt overgebracht via direct contact met vliegende eekhoorns.

Ehrlichiosis
Ehrlichiosis komt vooral voor in ZuidOost en Zuid Centraal Amerika. Het wordt overgebracht via de teek Amblyomma americanum en herten zijn een belangrijk reservoir. In Europa en Azië wordt Erlichiosis vooral veroorzaakt door Ehrlichia chaffeensis. Komt ook voor in ZuidAmerika en Afrika.

Anaplasma
Human Anaplasma infecties komen vooral voor in Amerika. Het wordt overgebracht via de teek I. persulcatus. Reservoir: knaagdieren, kleine zoogdieren, herten, wilde beren.

Sennetsu fever
Sennetsu fever komt voor in Japan, Maleisië, en overig Azië. Het wordt overgebracht door het eten van rauwe vis geïnfecteerd met Neorickettsia sennetsu.


Diagnostiek:
De diagnose wordt, hoe moeilijk ook, gesteld op het klinisch beeld en kan eventueel later nog worden bevestigd door serologie of door PCR. Maar niet voor alle soorten zijn serologische tests of PCR-detectie methoden beschikbaar in de laboratoria. Oriënterend bloedonderzoek (hematologie, leverenzymen). Onderzoek naar andere ziekteverwekkers bij koorts e.c.i. (bloedkweken, serologische tests, PCR). Bij verdenking op Rickettsiosen niet wachten op uitslagen maar direct starten met therapie.

Therapie:
Bij verdenking op Rickettsiosen niet wachten op uitslagen maar direct starten met therapie (doxycycline, claritromycine, azithromycine).
R/ doxycycline 2 dd 100 mg gedurende 7 dagen. Kinderen 8 jaar of ouder < 45 kg: 2 dd 2.2 mg/kg.
Kinderen < 8 jaar:
R/ claritromycine 2 dd 7.5 mg/kg gedurende 7 dagen.


Referenties
1. Eremeeva ME, Dasch GA. Rickettsial (Spotted & Typhus Fevers) & Related Infections (Anaplasmosis & Ehrlichiosis). CDC website: https://www.cdc.gov/
2. McQuiston JH. Imported spotted fever rickettsioses in United States travelers returning from Africa: a summary of cases confirmed by laboratory testing at the Centers for Disease Control and Prevention. Am J Trop Med Hyg 2004;70:98-101.
3. Demeester R, Claus M, Hildebrand M, Vlieghe E, Bottieau E. Diversity of life-threatening complications due to Mediterranean spotted fever in returning travelers. J Travel Med 2010;17(2):100-104.
4. Hendershot EF, Sexton DJ. Scrub typhus and rickettsial diseases in international travelers: a review. Curr Infect Dis Rep 2009;11(1):66-72.
5. Roch N, Epaulard O, Pelloux I, Pavese P, Brion JP, RaoultD, et al. African tick bite fever in elderly patients: 8 cases in French tourists returning from SouthAfrica. Clin Infect Dis 2008;47(3):e28-e35.
6. Rar V, Golovljova I. Anaplasma, Ehrlichia, and 'Candidatus Neoehrlichia' bacteria: pathogenicity, biodiversity, and molecular genetic characteristics, a review. Infect Genet Evol 2011;11(8):1842-1861.
7. Angelakis E, Botelho E, Socolovschi C, Sobas CR, Piketty C, Parola P, et al. Murine typhus as a cause of fever in travelers from Tunisia and Mediterranean areas. J Travel Med 2010;17(5):310-315.


Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.

31-05-2023 (JRM) - www.huidziekten.nl W3C-html-4.01-valid



Diagnosecodes:
ICD10 A75.0 Epidemische door luizen overgebrachte ziekte door Rickettsia prowazekii
ICD10 A75.0 Epidemic louse-borne typhus fever due to Rickettsia prowazekii
SNOMED 39111003 Louse-borne typhus
DBC 4 spacer Dermatosen door micro-organismen

ICD10 A75.1 Recrudescent Rickettsia prowazekii infection (Brill-Zinsser disease)
ICD10 A75.1 Recrudescent typhus [Brill disease]
SNOMED 47761007 Brill-Zinsser disease
DBC 4 spacer Dermatosen door micro-organismen

ICD10 A75.2 Vlektyfus door Rickettsia typhi
ICD10 A75.2 Typhus fever due to Rickettsia typhi
SNOMED 25668000 Murine typhus
DBC 4 spacer Dermatosen door micro-organismen

ICD10 A75.3 Vlektyfus door Rickettsia tsutsugamushi
ICD10 A75.3 Typhus fever due to Rickettsia tsutsugamushi
SNOMED 271425001 Scrub typhus
DBC 4 spacer Dermatosen door micro-organismen

ICD10 A75.9 Vlektyfus, niet gespecificeerd
ICD10 A75.9 Typhus fever, unspecified
SNOMED 240613006 Typhus group rickettsial disease
DBC 4 spacer Dermatosen door micro-organismen

ICD10 A77.0 Spotted fever door Rickettsia rickettsii
ICD10 A77.0 Spotted fever due to Rickettsia rickettsii
SNOMED 186772009 Rocky Mountain spotted fever
DBC 4 spacer Dermatosen door micro-organismen

ICD10 A77.1 Spotted fever door Rickettsia conorii
ICD10 A77.1 Spotted fever due to Rickettsia conorii
SNOMED 186774005 Boutonneuse fever
DBC 4 spacer Dermatosen door micro-organismen

ICD10 A77.2 Spotted fever door Rickettsia sibirica
ICD10 A77.2 Spotted fever due to Rickettsia sibirica
SNOMED 186781003 North Asian tick typhus
DBC 4 spacer Dermatosen door micro-organismen

ICD10 A77.3 Spotted fever door Rickettsia australis
ICD10 A77.3 Spotted fever due to Rickettsia australis
SNOMED 68981009 Queensland tick typhus
DBC 4 spacer Dermatosen door micro-organismen

ICD10 A77.8 Overige spotted fevers
ICD10 A77.8 Other spotted fevers
SNOMED 37246009 Disease caused by rickettsiae
DBC 4 spacer Dermatosen door micro-organismen

ICD10 A77.9 Spotted fever, niet gespecificeerd
ICD10 A77.9 Spotted fever, unspecified
SNOMED 186771002 Spotted fever group rickettsial disease
DBC 4 spacer Dermatosen door micro-organismen

ICD10 A78 Q-koorts
ICD10 A78 Q fever
SNOMED 186788009 Q fever
DBC 28 spacer Geen dermatologische diagnose

ICD10 A79.0 Loopgravenkoorts
ICD10 A79.0 Trench fever
SNOMED 82214002 Trench fever
DBC 4 spacer Dermatosen door micro-organismen

ICD10 A79.1 Rickettsiapokken door Rickettsia akari
ICD10 A79.1 Rickettsialpox due to Rickettsia akari
SNOMED 75096007 Rickettsialpox
DBC 4 spacer Dermatosen door micro-organismen

ICD10 A79.8 Rickettsiose, overige gespecificeerde
ICD10 A79.8 Other specified rickettsioses
SNOMED 416829003 Disease due to Genus Rickettsia
DBC 4 spacer Dermatosen door micro-organismen

ICD10 A79.8 Rickettsiose, overige gespecificeerde: rickettsiosis door Neorickettsia sennetsu [Ehrlichia sennetsu]
ICD10 A79.8 Other specified rickettsioses: rickettsiosis due to Neorickettsia sennetsu [Ehrlichia sennetsu]
SNOMED 78355003 Neorickettsiosis
DBC 4 spacer Dermatosen door micro-organismen

ICD10 A79.8 Rickettsiose, overige gespecificeerde: ehrlichiosis
ICD10 A79.8 Other specified rickettsioses: human ehrlichiosis
SNOMED 240626005 Human ehrlichiosis
DBC 4 spacer Dermatosen door micro-organismen

ICD10 A79.8 Rickettsiose, overige gespecificeerde: ehrlichiosis door Ehrlichia chaffeensis
ICD10 A79.8 Other specified rickettsioses: human ehrlichiosis caused by Ehrlichia chaffeensis
SNOMED 359747000 Human ehrlichiosis caused by Ehrlichia chaffeensis
DBC 4 spacer Dermatosen door micro-organismen

ICD10 A79.8 Rickettsiose, overige gespecificeerde: ehrlichiosis door Ehrlichia ewingii
ICD10 A79.8 Other specified rickettsioses: human ehrlichiosis caused by Ehrlichia ewingii
SNOMED 441554001 Human ehrlichiosis caused by Ehrlichia ewingii
DBC 4 spacer Dermatosen door micro-organismen

ICD10 A79.8 Rickettsiose, overige gespecificeerde: humane anaplasmosis door Anaplasma phagocytophilum
ICD10 A79.8 Other specified rickettsioses: human anaplasmosis caused by Anaplasma phagocytophilum
SNOMED 85708001 Human anaplasmosis caused by Anaplasma phagocytophilum
DBC 4 spacer Dermatosen door micro-organismen

ICD10 A79.9 Rickettsiose, niet gespecificeerd
ICD10 A79.9 Rickettsiosis, unspecified
SNOMED 416829003 Disease due to Genus Rickettsia
DBC 4 spacer Dermatosen door micro-organismen