Rabies (hondsdolheid) is geen dermatologische aandoening, maar indien een patiënt verdacht wordt van rabies kan de dermatoloog behulpzaam zijn bij de diagnostiek door op de goede manier en op de goede plek biopten af te nemen. De biopten (3 stuks om de sensitiviteit te vergroten) moeten worden afgenomen van haarfollikels uit de nek. Door middel van immunofluorescentie en een enzyme immuno assay kan het virus worden gedetecteerd in zenuwvezels die in de diepte rond de haarfollikel en in de nabijheid van m. arrector pili kunnen worden getroffen. In circa 50% van de gevallen is de test binnen een week positief. Het virus kan in gespecialiseerde laboratoria ook met immuunhistochemische kleuringen worden aangetoond in een in formaline gefixeerd huidbiopt, of met een PCR in vers materiaal, of met elektronenmicroscopie.

Protocol biopt afnemen:

- Draag een mondkapje en werk steriel (gatdoek, steriele handschoenen, steriele materialen).
- Selecteer en markeer 3 haarfollikels van nekharen (achterhoofd, overgang naar de nek, direct onder de haargrens)
  Dit gebied wordt de nape of the neck genoemd
- Huid reinigen met chloorhexine in alcohol
- Verdoven met lidocaïne
- Steriel afdekken
- 3 x 3 mm biopten afnemen zodanig dat de haarfollikel er goed in zit (met de haarrichting mee stansen)
- doe de biopten in 3 aparte kweekbakjes (of andere steriele containers) op een met NaCl bevochtigd gaasje
- patiëntengegevens bevestigen en zorgen dat het in handen komt van de betrokken microbioloog of viroloog

Plek om de biopten af te nemen

Benodigheden:
- chloorhexidine in alcohol
- steriele handschoenen
- gatdoek
- gazen 5x5 steriel
- biopteur 3 mm
- schaartje en pincet
- markeerstift
- lidocaïne verdoving
- drie aparte steriele containers (kweekbakjes)
- steriel NaCl
- pleisters


Het materiaal kan tijdelijk bewaard worden in de vriezer of zelfs in een vriesvak tot aan het moment van verzending (per koerier, bij voorkeur op droogijs) naar het virologisch laboratorium van het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam (tel. 010-7033431) dat het virus kan detecteren met een enzyme immuno assay of met een PCR methode. De viroloog zorgt voor de verzending, soms worden nog andere materialen meegezonden (bloed, cornea-uitstrijk).



Direct fluorescent antibody test (binding aan het rabies antigeen). (CDC, Atlanta).



Immunohistochemische kleuring (neuron met inclusion bodies). (CDC, Atlanta).



Electronen microscopie. Rabies virus budding from an inclusion (Negri body) into the endoplasmic reticulum in a nerve cell.
A = Negri body. B = abundant RNP in the inclusion. C = Budding rabies virus. (CDC, Atlanta).



Negatively stained Rhabdovirus as seen through an electron microscope. Notice the bullet shape of the virus (A). See the "bee hive" like striations of the RNP (B). Notice the glycoprotein spikes in the outer member bilayer (C). (CDC, Atlanta).