Shiitake dermatitis is een huidreactie op toxinen
uit een paddestoel, de
Shiitake (
Lentinus edodes).
Typisch zijn
lineaire of zweepslag-vormige erythemateuze laesies
(soms papuleus, vesiculeus, erythematosquameus) op de romp en extremiteiten.
Dit type rash wordt ook wel
flagellate dermatitis
genoemd (flagellare = geselen) en komt ook voor bij chemotherapie (vooral
bleomycine, maar ook docetaxel en peplomycine). Het werd
voor het eerst beschreven in 1977 door Nakamura in Japan, maar inmiddels is
de shiitake paddestoel de tweede meest geconsumeerde paddenstoel ter wereld,
ook in Nederland toenemend populair, en dus verschijnen ook hier de eerste patiënten.
De shiitake bevat lentinan, een polysaccharide met mogelijk cholesterol- en
bloeddrukverlagende en cytostatische eigenschappen. Lentinan is een thermolabiel
toxine, als de paddestoel tijdens bereiding goed gekookt wordt treedt de toxische
reactie niet op, bij inname van (half-) rauwe paddestoelen wel. De
huidafwijkingen ontstaan meestal na 1-2 dagen, maar met een spreiding van
enkele uren tot 5 dagen na inname. Het is een toxische huidreactie, geen
allergische. Het trekt vanzelf weg na 1-3 weken. Flagellate dermatitis ook kan voorkomen bij dermatomyositis,
ziekte van Still, en borstkanker.
 |
 |
| Shiitake
dermatitis (DOJ) |
Shiitake
dermatitis (DOJ) |
 |
 |
|
Shiitake paddestoel |
Shiitake paddestoel |
Foto's boven: Lapresta A.
et al. Dermatology Online Journal 2011;17(12):16
(Creative Commons License
4.0
-
Public
Access Journal).
Foto's onder: Peachyeung316 en Robin - Wikimedia (Creative Commons License
4.0
/
2.0).
Diagnostiek:De diagnose wordt gesteld op het klinisch
beeld (flagellate dermatitis patroon) en de anamnese. Epicutaan en intracutaan
allergisch onderzoek is niet zinvol.
PA:Een biopt
is niet nodig en niet-specifiek (spongiose, dermaal oedeem, perivasculair lymfohistiocytair
infiltraat, eosinofiele granulocyten).
DD:
bleomycine reactie (dermatitis
flagellata door bleomycine), flagellate dermatitis bij andere cytostatica,
flagellate dermatitis bij
dermatomyositis,
ziekte van Still, borstkanker,
urticaria
factitia,
fytofotodermatitis,
dermatitis artefacta,
digitate
dermatosis.
 |
 |
|
flagellate dermatitis bleomycine |
flagellate Still's disease |
Therapie:Expectatief,
gaat in enkele weken vanzelf over. Eventueel koelzalf ter verlichting. Ook
antihistaminica worden genoemd als optie, maar sommige auteurs schrijven in
case-reports dat antihistaminica, topicale en
orale corticosteroïden weinig invloed hebben op het beloop. De laesies laten
meestal geen post-inflammatoire hyperpigmentatie achter, zoals bij bleomycine
wel gebeurt.
Referenties
| 1. |
Nakamura T. Toxicoderma caused bij shiitake.
Jpn J Clin Dermatol1977;31:65-68. |
| 2. |
Nakamura T. Shiitake (lentinus edodes) dermatitis.
Contact Dermatitis 1992;27:65-70. |
| 3. |
Kimyai-Asadi A, Tausk FA, Nousari HC. A patient
with dermatomyositis and linear streaks on the back. Arch Dermatol
2000;136:667-670. |
| 4. |
Mak RK, Wakelin SH. Shiitake dermatitis:
the First case reported from a European country. Br J Dermatol 2006;154:800-801. |
| 5. |
Garg S, Cockayne SE. Shiitake Dermatitis
Diagnosed After 16 Years! Arch Dermatol 2008;144(9):1241-1242. |
| 6. |
Girard C, Bessis D. Flagellate dermattitis.
Arch dermatol 2010;146:1301. |
| 7. |
Lapresta A, de Miguel R, Sánchez-Moya AI,
Robuschi F, Cardona C. Dermatitis shiitake en una paciente española.
Dermatology Online Journal 2011;17(12):16. |
| 8. |
Sterneberg HMS, Dodemont SRP, van der Kleij
AMJ, Vandevijver NMA, Gielen K. Shiitake dermatitis. Ned Tijdschr
Dermatol Venereol 2012;22(6):362-364. |
| 9. |
Vanhoutte CH, van Mierlo P. Shiitake dermatitis. Nederlands Tijdschrift voor Dermatologie en Venereologie
2020;30(9):41. |
Auteur(s):dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam
UMC.
ICD10: T62.0
