TRYPANOSOMIASIS home ICD10: B56

Trypanosomiasis komt endemisch voor in Afrika en in Midden en Zuid-Amerika. De Afrikaanse variant (human African trypanosomiasis, slaapziekte, sleeping sickness) wordt overgebracht door de TseTse vlieg (Glossina genus). De Amerikaanse variant wordt ook wel de ziekte van Chagas genoemd of American trypanosomiasis en wordt overgebracht door een bloedzuigende roofwants (Triatoma infestans). Buiten de endemische Tropische gebieden komt trypanosomiasis niet voor, een enkele keer kan het bij een toerist of reiziger uit Afrika worden aangetroffen als importziekte. De huidafwijkingen die bij beide aandoeningen kunnen voorkomen zijn beperkt tot een erosie, zwelling, erythemateuze laesie of een ulcus dat 1-2 weken na de beet op de insteekplaats verschijnt. Dit wordt een lokale sjanker, eshar of trypanoom genoemd. Vervolgens verspreid de infectie zich via het bloed en de lymfbanen door het hele lichaam, en kan ernstige interne en neurologische klachten veroorzaken met een fatale afloop.

Trypanosomiasis Trypanosomiasis Trypanosomiasis
trypanosomiasis trypanosomiasis trypanosomiasis

Foto rechts: Doc James - Wikimedia (Creative Commons License 3.0).



AFRIKAANSE TRYPANOSOMIASIS (slaapziekte) home ICD10: B56

Afrikaanse trypanosomiasis komt voor in sub-Sahara Afrika, vooral in landelijke gebieden waar de TseTse vlieg voorkomt. De verwekker is meestal Trypanosoma brucei gambiense. De diagnose en de behandeling van de ziekte is moeilijk. Het aantal besmettingen neemt geleidelijk af door screeningsprogrammas. Maar soms zijn er uitbraken met veel sterfgevallen. De parasiet wordt via steken overgebracht van mens naar mens of van dier naar mens. Vooral vee is geïnfecteerd (bij dieren wordt dit Nagana genoemd). Afrikanen die zich bezig houden met landbouw, vissen of veeteelt worden het meest gestoken en lopen het hoogste risico. De infectie met Trypanosoma brucei gambiense (West en Centraal Afrika) komt het meest voor en verloopt ongemerkt en sluipend, symptomen ontstaan soms pas na maanden tot jaren en op dat moment is de ziekte al vergevorderd, met schade aan de hersenen. Trypanosoma brucei rhodesiense (Zuid-Afrika) is zeldzamer en veroorzaakt een acute infectie met klachten binnen enkele weken.
De infectie begint na een steek in de huid, daarna verspreiden de trypanosomen zich via bloed en lymfbanen. Ze kunnen ook de placenta passeren en via prikaccidenten worden overgebracht. De eerste fase (haemolymfatische fase) gaat gepaard met koorts, artritis, hoofdpijn en jeuk. In de tweede fase wordt de bloed-brein barriere gepasseerd (neurologische of meningoencephalitische fase). Er ontstaan gedragsstoornissen, verwardheid, concentratiestoornissen, vermoeidheid, slechte coördinatie, en verstoring van het waak-slaap ritme. Zonder behandeling loopt het vaak dodelijk af.

Diagnostiek:
Er bestaat een serologische test voor T.b.gambiense. Verder op het klinisch beeld, symptomen en lymfadenopathie, en het aantonen van de parasiet in het bloed of in de liquor.

Trypanosomiasis African life cycle

Therapie:
In de eerste fase van de ziekte:
R/ pentamidine isothionaat i.m. 4 mg/kg/dg, 1 dd gedurende 7 dagen, of op dag 1, 3, 5, 13, 15 en 17. (eerste keus bij T.b. gambiense).
R/ suramine i.v., eerst testdosis 5 mg/kg; daarna 20 mg/kg tot max. 1 g. op dag 3, 10, 17, 24 en 31 (eerste keus bij T.b. rhodesiense).

In de tweede fase van de ziekte (infectie CZS):
R/ melarsoprol iv, 3 series van 4 dagelijkse injecties in oplopende dosering: dag 1: 1.2 mg/kg; dag 2: 2.4 mg/kg; dag 3 en 4: 3.6 mg/kg, in elke serie. 7 dagen interval tussen series. Samen met prednisolon 1 mg/kg tijdens eerste, 0.5 mg/kg tijdens tweede en 0.25 mg/kg tijdens derde serie (veel bijwerkingen, encefalopathie bij 3-10%).
R/ DFMO (Eflornithine) 4 dd 100 mg/kg, in 45 minuten i.v. gedurende 2 weken (alleen effectief tegen T.b. gambiense).
R/ nifurtimox oraal, 15-20 mg/kg in 3 doses, 30-60 dagen (alleen effectief tegen T.b. gambiense).
R/ nifurtimox oraal, 15-20 mg/kg in 3 doses, 30-60 dagen. + eflornithine (alleen effectief tegen T.b. gambiense).

NB: er circuleren op de wereld nogal veel verschillende schemas voor de behandeling: overleg met de Tropenarts.



ZIEKTE VAN CHAGAS (Amerikaanse trypanosomiasis home ICD10: B57

De ziekte van Chagas (Amerikaanse trypanosomiasis of Zuid-Amerikaanse trypanosomiasis) komt vooral voor in Zuid-Amerika en wordt veroorzaakt door Trypanosoma cruzi overgebracht van mens op mens en dier op mens door de roofwants Triatoma infestans (kissing bugs). Deze wants verstopt zich overdag in kieren van huizen en stallen en gaat 's nachts op rooftocht en steekt mensen en dieren. Het ziekteverloop lijkt op dat van de Afrikaanse slaapziekte. In het begin kan er een zwelling in het gezicht zijn, of van een ooglid, of een sjanker. Daarna een periode met koorts, malaise, anemie, lymfadenopathie. Later vermoeidheid, slaperigheid, hoofdpijn, braakneigingen. De ziekte is in het begin nog te behandelen, in de tweede fase niet meer. Er vallen veel sterfgevallen, vooral onder de arme bevolking van ZuidAmerika. De belangrijkste doodsoorzaken zijn cardiomyopathieën, meningo-encefalitis, dilatatie van oesofagus of colon (mega-oesofagus, megacolon) door gestoorde peristaltiek. T. Cruzi kan ook via bloedtransfusie, orgaantransplantatie en moedermelk worden overgebracht en door prikaccidenten. De ziekte van Chagas kan ook congenitaal verspreid worden via de placenta, en veroorzaakt ongeveer 13% van de doodgeborenen in delen van Brazilië. Via immigratie komt de ziekte inmiddels ook in Amerika voor. Ook zijn er met T. cruzi geïnfecteerde wasberen aangetroffen in Amerika.

Trypanosomiasis American life cycle
Life cycle Zuid-Amerikaanse trypanosomiasis (bron: CDC).


Therapie:
In de vroege fase kan de ziekte nog behandeld worden.
R/ nifurtimox. Volwassenen: 8-10 mg/kg/dg in 3-4 doses; gedurende 90-120 dagen. Adolescenten: 12.5-15 mg/kg/dg. Kinderen 1- 10 j: 15-20 mg/kg/dg.
R/ benznidazol 5 mg/kg/dg gedurende 60 dagen.

NB: er circuleren op de wereld nogal veel verschillende schemas voor de behandeling: overleg met de Tropenarts.


Referenties
1. Rassi A Jr, Rassi A, Marin-Neto JA. Chagas disease. Lancet 2010;375(9723):1388-1402.
2. Rassi A Jr, Rassi A, Marcondes de Rezende J. American trypanosomiasis (Chagas disease). Infectious disease clinics of North America 2012;26(2):275-291.
3. DPDx - Trypanosomiasis, American. Fact Sheet. Centers for Disease Control (CDC), 2010.


Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.

31-05-2023 (JRM) - www.huidziekten.nl W3C-html-4.01-valid



Diagnosecodes:
ICD10 B56 Afrikaanse trypanosomiasis
ICD10 B56 African trypanosomiasis
SNOMED 27031003 African trypanosomiasis
DBC 4 spacer Dermatosen door micro-organismen

ICD10 B57 Ziekte van Chagas (Amerikaanse trypanosomiasis)
ICD10 B57 Chagas disease
SNOMED 77506005 Infection by Trypanosoma cruzi
DBC 4 spacer Dermatosen door micro-organismen