VOHWINKEL SYNDROOM (KERATODERMA PALMOPLANTARIS MUTILANS) home ICD10: Q82.8

Het Vohwinkel syndroom (keratoderma palmoplantaris mutilans) is een zeldzame vorm van erfelijke palmoplantaire hyperkeratose (palmoplantar keratoderma), gekenmerkt door hyperkeratose op de knokkels (knuckle pads), soms in een stervormig patroon (starfish keratosis), palmoplantar keratoderma, vaak in een honingraat patroon, doofheid, en pseudo-ainhum (digital constriction bands, die kunnen leiden tot auto-amputatie van vingers of tenen). Soms is er ook lineare hyperkeratose op de ellebogen en knieën. De doofheid is vooral voor hoge tonen en wordt bij hele jonge kinderen vaak nog niet opgemerkt. Ook alopecia cicatricialis kan onderdeel zijn van het syndroom.

Ainhum Ainhum
Vohwinkel syndroom Vohwinkel syndroom

Er bestaat ook een variant van Vohwinkel syndroom zonder doofheid, maar wel met ichthyosis (en palmoplantar keratoderma en pseudo-ainhum); dit wordt loricrin keratoderma genoemd. Daarbij is er een milde gegeneraliseerde ichthyosis, soms wat meer uitgesproken in de knieholten en andere plooien.

Het Vohwinkel syndroom is een autosomaal dominant erfelijke aandoening, veroorzaakt door een mutatie in het GJB2 gen (gap junction beta 2) op chromosoom 13q11-12, dat codeert voor het eiwit connexin 26. Dit gen is ook betrokken bij KID (keratitis-ichthyosis-deafness syndroom) en het Bart-Pumphrey syndroom. Het eiwit connexin 26 is onderdeel van transportkanalen voor signaal moleculen tussen cellen, en komt in het gehele lichaam voor, ook in het binnenoor, in de palmoplantaire huid, en in zweetklieren.

Loricrin keratoderma wordt veroorzaakt door mutaties in het LOR gen op chromosoom 1q21 dat codeert voor loricrin, en dat eiwit is onderdeel van de cornified envelope die in keratinocyten gevormd wordt. Bij mutaties wordt geen goed gesloten stratum corneum gevormd en ontstaat een gestoorde huidbarrière en ichthyosis.

DD:
Andere vormen van palmoplantar keratoderma (zie onder keratoderma palmoplantaris), Bart-Pumphrey syndroom, Olmsted syndroom, Papillon-Lefevre syndroom, Loricrin keratoderma, Mal de Meleda.

PA:
Sterk verdikte hoornlaag (orthohyperkeratosis) en papillomatosis zonder verdere specifieke histologische afwijkingen.

Diagnostiek:
De diagnose wordt gesteld op het klinisch beeld, de combinatie van palmoplantaire hyperkeratose en doofheid en eventueel de constriction bands. Een gehoortest kan de doofheid voor hoge tonen objectiveren. Daarnaast kan genetisch onderzoek worden gedaan.

Therapie:
R/ keratolytische zalven en crèmes op basis van ureum, salicylzuur, of melkzuur.
R/ isotretinoïne.
mes Plastische chirurgie (circumferente Z-plastiek, flaps) bij vorming van ainhum.
mes Mechanische verwijdering van eelt met mesje, rasp, puimsteen, eeltschaaf, etc.
Soms worden ook cochlea implantaten geplaatst bij ernstige doofheid.


Referenties
1. Sakiyama T, Kubo A. Hereditary palmoplantar keratoderma "clinical and genetic differential diagnosis". J Dermatol 2016;43(3):264-274.
2. Yoneda K, Kubo A, Nomura T, Ishida-Yamamoto A, Suga Y, Akiyama M, Kanazawa N, Hashimoto T; Committee on Guidelines for the Management of PPKs. Japanese guidelines for the management of palmoplantar keratoderma. J Dermatol 2021;48(8):e353-e367.
3. Nico MMS, Fernandes JD. Low-dose isotretinoin prevents digital amputation in loricrin keratoderma (Vohwinkel syndrome with ichthyosis). J Dtsch Dermatol Ges 2017;15(6):665-667.
4. Wang B, Zhang Z, Huang X, Lin X, Qu W, Zhou Y. Successful treatment of mutilating palmoplantar keratoderma with acitretin capsule and adapalene gel: a case report with review of the literature. J Eur AcadDermatol Venereol 2016; 30(1):169-172.
5. Avshalumova L, Fabrikant J, Koriakos A. Overview of skin diseases linked to connexin gene mutations. Int J Dermatol 2014; 53(2):192-205.


Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.

31-05-2023 (JRM) - www.huidziekten.nl W3C-html-4.01-valid



Diagnosecodes:
ICD10 Q82.8 Overige gespecificeerde congenitale misvormingen van huid: keratoderma palmoplantaris mutilans type Vohwinkel
ICD10 Q82.8 Other specified congenital malformations of skin: keratoderma palmoplantaris mutilans type Vohwinkel
SNOMED 24559001 Mutilating keratoderma
DBC 11 spacer Genodermatosen

ICD10 Q82.8 Overige gespecificeerde congenitale misvormingen van huid: keratoderma palmoplantaris mutilans met ichthyosis (loricrin keratoderma)
ICD10 Q82.8 Other specified congenital malformations of skin: keratoderma palmoplantaris mutilans with ichthyosis (loricrin keratoderma)
SNOMED 717183001 Keratoderma hereditarium mutilans with ichthyosis syndrome
DBC 11 spacer Genodermatosen