XANTHELASMA PALPEBRARUM home ICD10: H02.6

Xanthelasmata zijn licht verheven tumoren in de ooglidhuid. Door een opvallende gele kleur zijn ze storend in het uiterlijk van de patiënt. De term xanthelasma komt van de Griekse woorden xanthos en elasma, die respectievelijk geel en platgeslagen metalen plaat betekenen. Xanthelasmata behoren tot de groep van de xanthomen: vetstapelingstumoren in de huid. Het woord xanthelasma wordt tegenwoordig specifiek gebruikt voor de beschrijving van xanthomen in de ooglidhuid. De laesies kunnen zacht, vast of kalkachtig zijn. De uitgebreidheid kan variëren van een enkele millimeters tot vrijwel het gehele ooglid. Bij het grootste deel van de patiënten is de aandoening bilateraal. Xanthelasmata komen vaak voor, bij gezonde personen, zonder dat er sprake is van een vetstapelingsziekte. Het kan ook voorkomen bij familiaire hyperlipoproteïnemie type IIa.

Xanthelasmata komen het meest voor rond de nasale ooghoek. Van daaruit kan uitbreiding plaatsvinden naar de rest van het ooglid. Bij brildragenden is er soms uitbreiding tot de plaatsen waar druk op de neus wordt uitgeoefend.

Xanthelasma palpebrarum Xanthelasma palpebrarum
xanthelasmata palpebrarum xanthelasmata palpebrarum

Xanthelasma palpebrarum Xanthelasma palpebrarum
xanthelasmata palpebrarum xanthelasmata palpebrarum

Foto linksboven: Klaus D. Peter - Wikimedia (Creative Commons License 2.0).


Histologie:
Het histologisch beeld wordt gekenmerkt door een in de oppervlakkige dermis gelegen proliferatie van schuimcellen en enkele meerkernige reuscellen. Een geringe toename van mestcellen kan gezien worden. Fibrose is niet aanwezig.

Histologie xanthelasmata
Histologie xanthelasmata

Histologie xanthelasma Histologie xanthelasma
ingescande coupe (zoom) ingescande coupe (zoom)


DD: xanthoma eruptiva, Erdheim-Chester disease, xanthogranulomen, plasmacytoma.

Diagnostiek:
Controleer cholesterol en triglyceriden.

Therapie:
mes Electrocoagulatie onder lokale verdoving. Coaguleer met een klein bolletje de gehele vetlaag en overliggende huid weg. Verdoof goed en stip de gele gebieden voorzichtig aan met het kleinste bolletje, gebruik zonodig de snij-instelling (cut) in plaats van coaguleren (zie onder electrocoagulatie). Wrijf tussendoor met een ruw gaas de gecoaguleerde resten weg om goed te kunnen zien of het gewenste niveau bereikt is. Daarna herstelt de huid zich door ingroei vanuit de randen. Het geneest in dit gebied meestal fraai. Zoniet, dan is excisie altijd nog een optie. Dit kan ook primair, echter xanthelasmata recidiveert en excisie is niet eindeloos te herhalen.
mes Excisie zonder marge, en sluiten in een ovaal (als er voldoende ruimte is, meestal is dat er wel).
mes Aanstippen met trichloorazijnzuur 35% oplossing. Voorzichtig, patiënt ogen voortdurend dicht laten houden. Trichloorazijnzuur aanbrengen met de achterkant van een houten wattenstok, deze licht bevochtigen, er mag geen druppel af kunnen vallen. Zonodig de omgeving eerst beschermen met vaseline. Zo nodig na 1-3 maanden herhalen.
mes Laser therapie (fractional CO2 laser of 532-nm continuous wave (CW-)KTP-laser).

Behandeling Cosmetisch resultaat Voordelen Nadelen Recidieven
Chemisch MCA ++ Makkelijk en goedkoop Meerdere behandelingen +++
  TCA ++ Makkelijk en goedkoop Meerdere behandelingen +++
 Laser Ultrapulsed CO2 +++ Selectief / Fraai resultaat Kostbaar ++
  Fractional CO2 +++ Selectief / Fraai resultaat Kostbaar ++
  Argon ++ Selectief / Fraai resultaat Kostbaar ++
  Nd:YAG ++ Selectief / Fraai resultaat Kostbaar ++
  PDL ++ Selectief / Fraai resultaat Kostbaar ++
  CW-KTP +++ Selectief / Fraai resultaat Kostbaar ++
  Erbium:YAG ++ Selectief / Fraai resultaat Kostbaar ++
  Diode ++ Selectief / Fraai resultaat Kostbaar ++
Chirurgisch Curretage + Goedkoop Littekens ++
  Excisie + Weinig recidieven Littekens +
Overig Cryotherapie + Makkelijk en goedkoop Hypopigmentation +++
  Coagulatie + Makkelijk en goedkoop Littekens +++


patientenfolder


Referenties
1. Weedon D. Cutaneous infiltrates - non-lymphoid. In: Weedon’s Skin Pathology. 3th ed. Churchill Livingstone; 2010:964.
2. Kemler MA, Deenstra W, Kon M. Xanthelasma palpebrarum. Ned Tijdschr Geneeskd 1996;140:1014-1017.
3. Bovenschen HJ. KTP-laserbehandeling voor xanthelasma palpebrarum is effectief en veilig. Ned Tijdschr Dermatol Venereol 2017:27:127-129.


Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.
Mary-Ann el Sharouni. Co-assistent, UMC Utrecht.
Norbert A. Ipenburg. Co-assistent, UMC Utrecht.
Prof. dr. Marijke R. van Dijk. Patholoog, UMC Utrecht.

31-05-2023 (JRM / MAS / NAI/ MRD) - www.huidziekten.nl W3C-html-4.01-valid



Diagnosecodes:
ICD10 H02.6 Xanthelasma van ooglid
ICD10 H02.6 Xanthelasma of eyelid
SNOMED 238951005 Xanthelasma
DBC 27 Diagnose niet nader omschreven