Zonnebrand crèmes (zonbeschermende crèmes) zijn naast het voorkomen van zonnebrand ook nodig voor huidziekten die door zonlicht worden veroorzaakt of verergerd. Voor een aantal indicaties (preventie zonverbranding, post-inflammatoire hyperpigmentatie, melasma) volstaat het advies om 'een goede zonnebrandcrème te kopen met een factor 10-15 of hoger'. Voor verantwoord zonnen dient de sterkte van de zonnebrandcrème afgestemd te zijn op de zonkracht en het huidtype (zie onder zonverbranding). Voor bescherming van de huid tegen fotodermatosen (CDLE, PMLE, xeroderma pigmentosa, porfyrie, fotodermatitis) zijn veel hogere beschermingsfactoren nodig (factor 30-50). Er zijn op dit moment geen zonnebrandcrèmes meer die vergoed worden door de zorgverzekeraars. Contralum is uit de handel genomen.

Met goed wordt bedoeld een bekend merk (Ambre Solare, Anthelios, Biodermal, Biotherm, Clinique, Delial, Lancôme, L'oreal, Nivea, Roc, Vichy, Vision, Zwitsal, etc.), niet te goedkoop, vaste samenstelling, vermelding van de Sun Protection Factor (SPF) voor UVB en UVA, of de Persistent Pigmentation Darkening factor (PPD) voor UVA, vermelding van de samenstelling en vervaldatum. Bij contactallergie hypo-allergene producten adviseren (Roc, Clinique, Vichy), zonodig testen (ROAT, ECA op UV-filters).

Bij patiënten met een ernstige fotodermatitis moet worden uitgezocht welk deel van het spectrum de grootste problemen geeft (UVA, UVB of zichtbaar licht). Bij de meeste patiënten volstaat testen met UVB en UVA. Eventueel in moeilijke gevallen met spectraal licht (b.v. 363 nm, 405 nm) om de range UVA-zichtbaar licht in kaart te brengen. Zink en titaanoxide filters geven de breedste protectie en er zijn tegenwoordig microkristallijne cosmetisch acceptabele producten beschikbaar.


UVA: 315-400 nm
UVB: 280-315 nm
UVC: 100-280 nm


De Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie (NVDV) heeft in 2013 onderstaand standpunt ingenomen over het gebruik van zonbeschermende crèmes:

Bescherming tegen zonverbranding en huidkanker Een zinvolle bescherming tegen zonnebrand wordt bereikt met minimaal beschermingsfactor 15. Te hoge beschermingsfactoren voorkomen elke vorm van spontane gewenning van de huid aan zon en klimaat en blokkeren tevens de gewenste aanmaak van Vitamine D. De noodzakelijke bescherming hangt van veel factoren af: huidtype, erfelijke aanleg, onderdrukking of tekortschieten van het immuunsysteem, leeftijd, de plaats op aarde waar men verblijft (zee, bergen, zonnige oorden), weersomstandigheden, etc. Dit maakt het moeilijk een bovengrens te stellen aan de bescherming. Hogere beschermingsfactoren dan 30 zijn in ieder geval meestal niet nodig en zelfs niet wenselijk. Op basis van deze overwegingen om het vooral ook praktisch te houden, adviseert NVDV daarom factor 15 voor dagelijks gebruik en factor 30 voor vrije tijd en vakantie. Ook bij mensen met huidkanker zijn deze beschermingsfactoren toereikend. Bij deze groep patiënten is de UV-schade reeds grotendeels aangericht en kan de huid hiertegen niet langer beschermd worden. De bescherming is dus alleen gericht op mogelijk nog komende UV-schade. Lichtgevoelige huidaandoeningen (fotodermatosen) Voor patiënten met fotosensitieve dermatosen, zoals porfyrie, lupus erythematodes en lichtallergie zijn beschermende crèmes met hogere beschermingsfactoren (= 30 tot en met 50) wel zinvol. Bij deze groep patiënten is het wenselijk niet alleen bescherming te bieden tegen UVB straling, maar ook tegen UVA straling. Advies Bij mensen met een normale huid, met huidkanker of een verhoogde kans op huidkanker is primair een bescherming tegen UVB gewenst. Een aanvullende bescherming tegen UVA is bij de gangbare beschermingsfactoren altijd aanwezig. Voor alle doelgroepen is het natuurlijk wenselijk dat deze middelen goed op de huid blijven en waterresistent zijn. Men moet beseffen dat een wolkendek niet selectief beschermt tegen ultraviolette straling. Afhankelijk van de dikte van het wolkendek zal het alle soorten licht in meer of mindere mate tegengaan.

Bij het uitbrengen van dit advies spelen de volgende overwegingen mee: er is sprake van enige overdrijving van de gevaren van zonlicht en er wordt overmatig gebruik gemaakt van sunscreens met een extreem hoge beschermingsfactor. Dit moet tot normale proporties worden teruggebracht; een beetje zon is niet verkeerd, verbranden is wel onverstandig. De zon heeft ook positieve effecten op de mens. Naast positieve psychologische effecten is zonlicht belangrijk voor de synthese van vitamine D in de huid. De laatste jaren is daar meer aandacht voor gekomen.




Vitamine D tekort
De gezondheidsraad heeft er in een rapport uit 2008 op gewezen dat sommige bevolkingsgroepen een te laag vitamine D gehalte hebben. Dat geldt onder andere voor bejaarden die te weinig buiten komen maar ook voor iedereen met een donkere huidskleur. O.a. de Surinaamse bevolkingsgroep heeft hier mee te maken. In Suriname is de zonkracht hoger en het weer veel beter en speelt zich het leven vooral buiten af waardoor ondanks een donker huidtype voldoende vitamine D wordt gevormd; in Nederland (minder zon, kouder, meer kleding, meer binnenzitten) kan een tekort ontstaan.

Een vitamine D gehalte (25 OH D2) van < 25 nmol is abnormaal, normaal is > 75 nmol/L. Er is nog onenigheid over de exacte ondergrens en de noodzaak van suppletie en hoeveel dat dan zou moeten zijn. De gezondheidsraad noemt in de samenvatting 30 nmol/L als ondergrens en zelfs 50 nmol/L voor vrouwen > 50 jaar en mannen > 70 jaar. Bij een tekort is het starten van 1 dd 800 IE gedurende 1 maand en daarna 1 dd 400 IE voor een langere periode een optie. Niet alle preparaten worden vergoed. Aan de andere kant zijn de vitamine preparaten niet erg duur.
R/ Divisun (colecalciferol) 400 IE (10 microg) of 800 IE (20 microg).
R/ Devaron Tablet 400 IE (10 microg).
R/ Colecalciferol Drank FNA (drank 50.000 IE/ml); pas op, hoge concentratie.
R/ D-Cura Drank 25.000 IE/ml; 1 ml = 0,625 mg, Drank 100.000 IE/ml; 1 ml = 2,5 mg; pas op, hoge concentratie.

Er zijn bijzondere populaties waarbij het risico op vitamine D tekort groot is: patiënten met xeroderma pigmentosum en met het basaalcelnaevus syndroom, en patiënten met fotodermatosen. Deze krijgen immers het advies om zonexpositie in het geheel te mijden. Daarnaast adviseert de gezondheidsraad extra suppletie voor bepaalde bevolkingsgroepen:

Dagelijks 10 microgram vitamine D (400 IE) suppletie voor:
- kinderen tot 4 jaar (niet voor kinderen die dagelijks meer dan een halve liter zuigelingenvoeding of opvolgmelk gebruiken)
- personen van 4 tot 50 (vrouwen) of 70 (mannen) jaar die een donkere huidskleur hebben of onvoldoende buitenkomen
- vrouwen tot 50 jaar die een sluier dragen
- vrouwen die zwanger zijn of borstvoeding geven
- personen vanaf 50 (vrouwen) of 70 (mannen) jaar die een lichte huidskleur hebben en voldoende buitenkomen

Dagelijks 20 microgram vitamine D (800 IE) suppletie voor:
- personen die osteoporose hebben of in een verzorgings- of verpleeghuis wonen
- personen vanaf 50 (vrouwen) of 70 (mannen) jaar die een donkere huidskleur hebben, onvoldoende buitenkomen
- vrouwen vanaf 50 jaar die een sluier dragen

50µg (2000 IE) per dag is de maximale dosering per dag, maar op sommige 'alternatieve' websites worden veel hogere doseringen geadviseerd; Vitamine D tekort is een hype geworden. Er circuleert op het internet helaas veel onzin-informatie over vitamine D tekort, het wordt gekoppeld aan allerlei dubieuze klachten, chronische vermoeidheid en andere 'internetziekten'. De informatie van overheidsinstanties (Gezondheidsraad, Farmacotherapeutisch kompas) kan als betrouwbaar worden beschouwd.








Hieronder worden enkele betrouwbare merken zonnebrand crèmes genoemd:

R/ Ambre Solare.
R/ Anthelios (La Roche-Posay): mexoryl SX (kort UVA), Eusolex 6300 (UVB), Parsol 1789 (lang UVA), titaandioxide.
R/ Biodermal.
R/ Biotherm (L'Oreal): acetylmethoxycinnamaat, oxybenzone. Beschermt tegen UVB en UVA tot 360 nm.
R/ Clinique Sun Care crème, lotion, spray, gel, lipstick.
R/ Delial.
R/ Eucerin.
R/ Lancôme (L'Oreal).
R/ L'Oreal.
R/ Nivea melk (lotion).
R/ Roc.
R/ SUN E45 (Boots healthcare). Bevat zinkoxide, titaniumdioxide; UVB, UVA, zichtbaar licht, infrarood.
R/ Vichy (L'Oreal). Bevat mexoryl XL (UVA,UVB), mexoryl SX (kort UVA), octocryleen (UVB), Parsol 1789 (lang UVA), titaandioxide). Parfumvrij.
R/ Vision.
R/ Zwitsal.








Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.